Wie overleeft het F-16-luchtgevecht?
Cruciale dag voor minister Vandeput en zijn generaals
Vijf dagen vroeger dan gepland komt minister van Defensie Steven Vandeput (NVA) vandaag naar het parlement. Onder zijn arm een map met de twee audits naar de gelekte documenten rond de levensduurverlenging van de F16’s. Hij brengt ook ‘bijkomende informatie’ van F16bouwer Lockheed Martin en de Amerikaanse overheid mee.
De luchtcomponent van Defensie en Vandeput hebben beroerde weken achter de rug. Via deze krant lekte een studie uit die producent Lockheed Martin aan Defensie bezorgde. Daarin werd geopperd dat onder bepaalde omstandigheden de Belgische F16’s nog een tijd langer in de lucht zouden kunnen blijven. Vandeput werd door het leger niet op de hoogte gebracht en sprak van ‘een zware inschattingsfout’. Vijf grote vragen wachten sindsdien op antwoord.
1. Wie heeft de studie achtergehouden en waarom?
De informatie bij Lockheed werd opgevraagd door de dienst Material Resources van het Belgische leger. Die is verantwoordelijk voor de huidige F16’s en wilde weten wat de mogelijkheden nog waren voor toestellen die in de buurt van 8.000 vlieguren kwamen, de huidige geplande totale levensduur.
Toen het antwoord luidde dat onder bepaalde omstandigheden verlenging mogelijk was, werd die info verder doorgespeeld. Met daarbij de uitdrukkelijke vraag of de chef Defensie en de minister niet ook ingelicht moesten worden. Dat gebeurde uiteindelijk niet. Wie dat besliste en waarom, dat zijn de hoofdvragen vanmiddag. Voor de vertrouwensrelatie met de minister is het antwoord cruciaal.
2. Was er een link met het kabinet van minister Vandeput?
Vandeput houdt al weken vol dat hij van niets wist. Dat was ook zijn aanpak om politieke manipulatie te vermijden rond het dossier over de vervanging van de F16’s. Eerst moest Defensie een rangschikking maken van de twee kandidaatopvolgers, de F35 en de Eurofighter. Pas daarna mocht de zaak op zijn tafel en die van de regering komen.
Volgens de SP.A is het bijna onmogelijk dat zijn voormalige kabinetschef Claude Van de Voorde, die vroeger de luchtcomponent leidde, niet op de hoogte was van de info van Lockheed Martin. Maar enig bewijs daarvan is er op dit moment niet.
3. Wat met de officieren die tijdelijk een stap opzij zetten?
‘Ik ben schuldig aan het ontvangen van een email.’ Dat liet kolonel Harold Van Pee, die de vervangingsprocedure voor de F16’s leidt, daags na het losbarsten van de heisa weten. Daarmee beantwoordde hij al een van de bovenstaande vragen. Ja, hij wist van de studie, ‘maar die vertelt niets nieuws. Die is overroepen’.
Toch zette hij samen met drie andere luchtmachtofficieren tijdelijk een stap opzij, om de auditeurs niet voor de voeten te lopen. De bekendste van die vier is generaalmajoor Frederik Vansina, de chef van de luchtcomponent. Dat deed hij nadat een mail van een Lockheedmedewerker bekend was geraakt waarin stond dat de ‘Belgian Air Chief’ ‘behoorlijk van streek’ contact had opgenomen om zijn beklag te doen nadat Lockheed op een F16landenoverleg de levensduurverlenging had besproken. Dat pijltje wijst in zijn richting. Ook twee officieren van de dienst Material Resources gingen op nonactief.
De audits zullen mee bepalen of Van Pee vanaf dit weekend weer aan de slag kan met de Best and final offers (Bafo) voor de F35 en de Eurofighter. En of Vansina de ‘Belgian Air Chief’ was die zich in de discussie mengde. En wat de rol van de materiaalbeheerders van de F16 was.
4. Hoe zit het nu met die verlenging van de F16levensduur?
Welke bijkomende informatie kan Lockheed Martin nog geven over de eventuele nieuwe adem voor de oude F16’s? Via een monitoringkit wordt de gebruiksstress op de carrosserie van de toestellen gemeten. De omstreden studie ging daarover. Over het upgraden van de andere systemen werd echter nog niets gezegd, mogelijk komt daarover duidelijkheid.
Een potentieel struikelblok is dat slechts een vijfde van de F16’s een monitoringkit heeft. En dat ook die pas in 2006 gekocht zijn. ‘De impact van al de jaren vliegen daarvoor, dat is dus een volledig onbekende factor’, zegt een betrokkene. Ook over de prijs liepen de meningen uiteen. Volgens het kabinet ging het om 2,2 miljard voor zeven jaar extra. SP.A ziet daarentegen helemaal geen meerkosten.
5.
Wat met de procedure voor de vervanging van de F16’s?
Bord afvegen en herbeginnen? Of kan de procedure gereanimeerd worden, met extra aandacht voor de optie ‘verlengen’? En duikt daar aan de horizon plots nog een Franse Rafale op?