NAPOLEON
Aan sommige ongerijmdheden zijn we zo gewend geraakt dat we er niet meer bij stilstaan waarom ze er zijn. Neem het ambtenarenstatuut. Het is er al zo lang, dat nooit iemand de vraag stelt wat er eigenlijk de bestaansre den voor is. Waarom is er niet gewoon één statuut voor alle loontrekkenden? Is er een reden waarom ambtenaren extra bescherming moeten krijgen?
Ja, die reden is er. ‘Statutaire ambtenaren genieten een betere bescherming tegen (onder andere) ontslag omdat de federale overheid als werkgever tegelijkertijd ook wetgever is, en de werknemer daardoor kwetsbaarder is’, meldt de website van de vakbond ACV Openbare Diensten. Een ingewikkelde manier om te zeggen dat het beschermde statuut de ambtenaar beschermt tegen politieke willekeur. Nieuwe machthebbers kunnen op die manier niet naar believen snoeien in het ambtenarenkorps. Er is de vakbond veel aan gelegen om dat zo te houden. Binnenkort wordt er gestaakt tegen regeringsplannen om een heel klein beetje te schaven aan de privileges die het gevolg zijn van het statuut.
De geschiedenis van het ambtenarenstatuut gaat terug naar 1789. De Franse revolutie, jazeker. Die maakte een einde aan de gewoonte dat overheidsfuncties werden ingevuld door de aristocratie. Talent en opleiding werden belangrijker voor een overheidsfunctie dan afkomst en connecties, zo besliste ook Napoleon. In 1794 kregen de ambtenaren in Pruisen voor het eerst een wettelijk beschermd statuut.
Dat principe werd onderschreven door de socioloog Max Weber. ‘Hij stelde dat ambtenaren beschermd moesten worden tegen de inmenging van politici. Anders konden ze hun werk niet objectief en on partijdig uitvoeren, ten bate van het alge meen belang’, schrijft politicoloog Carl Devos in zijn boek De kleermakers en de keizer. ‘Daarom was een rechtspositieregeling of een statuut nodig dat ambtena ren bescherming bood.’ Dat kwam er in ons land in 1937, met het ‘statuut Camu’.
Zijn de ideeën van Napoleon en Weber nog altijd een gezonde leidraad voor een modern ambtenarenkorps? Is de bescher ming nog altijd in overeenstemming met het algemeen belang? De vakbonden zul len op 30 april zeggen van wel. De liberale ambtenarenbond VSOA stelde vorig jaar dat afschaffing van het statuut Camu ‘het land 80 jaar terug in de tijd katapulteert, met politieke voorkeur en cliëntelisme’. Dat de bond zijn toevlucht moet nemen tot dergelijke hyperbolen, toont aan hoe wanhopig de strijd is.
Dat er bij de overheid intussen al duizenden nietstatutaire ambtenaren aan de slag zijn, die hun werk even goed doen als de vastbenoemde, bewijst dat het speciale statuut overbodig is beworden. In heel wat Europese landen hebben
In heel wat Europese landen hebben ambtenaren geen speciale rechten meer
ambtenaren geen speciale rechten meer. Politici zijn tegenwoordig professioneel genoeg om een ambtenaar die een negatief advies uitbrengt, niet onmiddellijk de laan uit te sturen. Er is bovendien altijd nog het normale arbeidsrecht, dat al een behoorlijke bescherming biedt. Bovendien: wat hebben extra vakantiedagen, een hoger pensioen en een gunstigere ziekteregeling te maken met de bescherming van het algemeen belang? Benieuwd of de vakbonden daar op 30 april meer duidelijkheid over zullen bieden.