Marokko wil geen pottenkijkers in de Rif
In 2016 ontstond in het Marokkaanse Rifgebied een protestbeweging die waardige levensomstandigheden eiste. Het regime intimideerde de eigen burgers en sloot de Rif af. ‘Als ze denken ons tegen te houden, vergissen ze zich.’
BRUSSEL I In oktober 2016 kwam in de Rif een visverkoper om het leven bij een schermutseling met corrupte agenten. Het was de aanleiding voor een protestbeweging. Hirak (‘de beweging’) heeft 21 sociaaleconomische eisen. De belangrijkste zijn: werk, een universiteit en een gespecialiseerd ziekenhuis voor het disproportionele aantal kankergevallen waar Riffijnen mee kampen. Dat zou een gevolg zijn van het massaal inzetten van mosterdgas door Spanje in de jaren twintig in de Rif.
Het Berbergebied rond Al Hoceima heeft nog meer problemen. Marokko riep er de militaire noodtoestand uit, zodat investeerders, toeristen én inwoners weggejaagd worden. Achterstelling, slecht bestuur en werkloosheid leiden er tot een grimmige sfeer.
Journalisten geweerd
Hirak inspireert de Marokkaanse diaspora in Europa. ‘Vlak na de dood van de visverkoper ben ik vertrokken naar de Rif’, vertelt M’Hamed El Ouali, een Marokkaanse Mechelaar. ‘Ik raakte bijna automatisch betrokken bij de volksbeweging omdat ze zo’n faire eisen heeft. Jong, oud, vrouw, man, links of rechts: iedereen wijst naar de grondwet en vraagt een menswaardiger bestaan.’
In Frankrijk en Spanje zijn er wel enkele steuncomités, maar dat Hirak in Europa weinig bekend is, komt omdat de Marokkaanse overheid er alles aan doet om de beweging te criminaliseren en onzichtbaar te maken. Dat ondervond ook het Nederlandse Europarlementslid Kati Piri (PvdA), deze week op werkbezoek in Marokko. ‘Op het laatste moment, na twee maanden voorbereiding, hoorden wij plots dat we Al Hoceima niet binnen mochten’, zegt ze. ‘Ook journalisten en mensenrechtenactivisten worden geweerd. Het roept de vraag op wat de overheid te verbergen heeft.’
Water en dadels
Leiders van Hirak staan terecht voor onder meer ‘separatisme’ en ‘destabilisatie van de staat met buitenlands geld’. Dat zijn volgens Amnesty International bizarre aanklachten, ook al omdat Hirak alleen vreedzaam betoogt. ‘Dat is altijd hét ordewoord bij elk protest’, zegt El Ouali. ‘Sommige jongeren zijn ontgoocheld en zeggen dat pacifisme niets uithaalt. Maar tot nu toe houden de vreedzame deelnemers, vaak ouderen, hen altijd tegen.’
‘Deze beweging is zo zachtaardigheid dat de ordediensten bij hun ramadanprotest zelfs water en dadels kregen’, zegt de MarokkaansNederlandse schrijver Asis Aynan. ‘Toen er onlangs 30.000 mensen protesteerden in Al Hoceima hebben die na de manifestatie gewetensvol alle blikjes en plastiek opgeruimd. Als Riffijn ben ik zelden zo trots geweest. Dat
Marokko een beweging breekt die om onderwijs vraagt, is te bela chelijk voor woorden. Burgers zul len altijd betere levensomstandig heden willen. De corrupte entou rage van de koning vergist zich als ze denkt dit te kunnen tegenhouden.’
Fake Facebookaccounts
Niet iedereen klinkt zo strijd vaardig. Het loden gordijn dat Marokko over de regio legt, eist zijn tol. Minstens 1.000 jongeren uit Al Hoceima zijn opgepakt: 300 van hen zitten nog steeds vast. De vervolging is hard. In Casablanca mocht leider Zafzafi deze week, na maanden in een isoleercel, getui gen op zijn proces. Hij vroeg waar al het Europese steungeld voor Marokko naartoe was en zei dat de politie hem had mishandeld. Piri hoorde van de advocaten dat er gesjoemeld zou zijn met processenverbaal. ‘De verklaringen zijn onder dwang afgenomen en nadat mensen die hadden ondertekend, werden er nog nieuwe zaken aan toegevoegd.’
Een andere leider van het protest, Nawal Ben Aissa, kreeg tien maanden cel met opschorting. Ze is een moeder van vier en activiste voor borstkankerpatiënten. Sedert haar vrijlating houdt Ben Aissa zich wel gedeisd. ‘In Al Hoceima is de beweging zich aan het bezinnen’, geeft El Ouali toe. ‘In de dorpen errond komen wel nog mensen samen om te demonstreren.’
Toch durfde niemand van hen praten met De Standaard, zelfs niet anoniem. Ook bij Marokkaanse ngo’s klemt iedereen de lippen stijf op elkaar. ‘Activisten voelen zich in de steek gelaten, ook door Europa’, zegt El Ouali.
Aynan voegt eraan toe dat de Marokkaanse overheid de repressie heel vernuftig aanpakt. ‘Ze schakelen filmpjes met imams in om betogingen af te blokken. Op Facebook zie je fake accounts met typisch Berberse namen die de koning verdedigen. Of ze wensen Zafzafi een colafles (straattaal voor anale verkrachting, red.) toe. Ik betwijfel of de rest van Marokko weet wat er in de Rif aan de hand is. Weet je hoelang Zafzafi op vrije voeten bleef toen de overheid hem wou inrekenen? 24 uur. Dat zegt iets over de greep van de staat op de samenleving.’
Sekstoerisme
Toch heeft Hirak wel effect gehad. ‘Ambtenaren in de regio lopen wat meer op de toppen van hun tenen’, vindt El Ouali. ‘Er is meer kritische zin bij de mensen. De overheid versnelt hier en daar een project, bijvoorbeeld voor betere voetpaden of straatverlichting.’
Activisten zeggen dat dat alleen windowdressing is. El Ouali: ‘Dat soort spelletjes kennen we. Een dorp werd een kraamkliniek beloofd. In werkelijkheid werd een domein van 400m2 ommuurd en werd er een klein kantoortje ingezet dat niet dagelijks open is en waar welgeteld twee bedden staan.’
De regio blijft gemarginaliseerd, maar tegelijkertijd valt er voor de vrienden van de machtigen veel te rapen. Hirak protesteert tegen de vastgoedmaffia en de visserijmaffia, die altijd ontsnappen aan controle, en tegen het feit dat er te weinig aan de eigen mensen wordt gedacht. El Ouali: ‘Er zijn plannen om gronden in de baai van Al Hoceima te verkopen aan rijke projectontwikkelaars. Eigen inwoners krijgen er geen bouwvergunningen meer. Hun angst voor de negatieve gevolgen van het massatoerisme, meer bepaald het sekstoerisme dat ze in andere steden hebben zien ontstaan, wordt genegeerd.’
‘Het regime pakt dit zeer vernuftig aan. Ik betwijfel of de rest van Marokko weet wat er in de Rif aan de hand is’
ASIS AYNAN
NederlandsMarokkaans schrijver
‘Jongeren zeggen soms dat pacifisme niets uithaalt. Maar vreedzame deelnemers, vaak ouderen, houden hen tegen’
M’HAMED EL OUALI
BelgischMarokkaanse activist