Ridderstrijd in Rome
Conservatieve tegenstanders van paus verdelen Orde van Malta
Vandaag zaterdag gebeurt er iets middeleeuws in Rome. De Grote Staatsraad van de zeer katholieke Soevereine Militaire Hospitaalorde van Sint-Jan van Jeruzalem, Rhodos en Malta (of kortweg de Orde van Malta) kiest een nieuwe vorst en grootmeester, de tachtigste in haar bijna duizendjarige geschiedenis. De keuze – als ze niet verschoven wordt – komt er omdat paus Franciscus eerder dit jaar de fungerende grootmeester tot aftreden dwong, in een krachtmeting met zijn conservatieve tegenstanders in en om het Vaticaan. Het voorspel tot het ‘conclaaf’ in het Palazzo Malta op de Aventijn, een van de Romeinse heuvels, is even verrassend als de aanloop naar het conclaaf dat in 2013 paus Franciscus koos. Dat gebeurde na het onverwachte aftreden van paus Benedictus XVI. Het vertrek van de Britse grootmeester Fra’ Matthew Festing, in een eerder leven kolonel bij de Grenadier Guards, was niét onverwacht. Paus Franciscus dwong hem eind januari om op te stappen, na een publieke aanvaring over de manier waarop Festing zijn grootkanselier, derde man in de orde, had buitengewerkt. Albrecht Freiherr von Boeselager had geweigerd om zelf op te stappen. Na zijn ontslag zonder opgave van redenen wendde hij zich tot de paus. Franciscus wees daarop een commissie aan om de zaak te beoordelen.
Kardinaal
Festings belangrijkste beschuldiging tegen de Duitser zou erin bestaan dat hij in een hulpprogramma in Zuidoost-Azië het gebruik van condooms had toegestaan - in strijd met de katholieke leer. Het conflict bleek al gauw onderdeel van een grotere strijd: die tussen medestanders van de hervormingen van paus Franciscus en conservatieven in het Vaticaan, met als boegbeeld de Amerikaanse kardinaal Raymond Burke. Burke is sinds 2014 ‘patroon’ van de Orde van Malta, nadat Franciscus hem had buitengezet bij de invloedrijke Congregatie voor de Bisschoppen. Hij is een van de kardinalen die in september de paus in een brief vroegen om punten uit zijn apostolische exhortatie Amoris Laetitiae te ‘verduidelijken’ omdat ze in hun ogen ‘twijfels’ opriepen – daarmee de paus zo goed als van ketterij beschuldigend.
Soeverein
De door de paus ingestelde commissie oordeelde dat Boeselager correct handelde en grootmeester Festing misleidende informatie gaf. Eind januari confronteerde Franciscus de Brit met die conclusie en beschuldiging. Festing weigerde, naar verluidt opgejut door Burke, om op te stappen, waarna Franciscus – die er niet voor terugdeinst zijn gezag te laten gelden – zijn aftreden forceerde. In Festings plaats werd aartsbisschop Angelo Becciu als tijdelijk bestuurder naar het hoofdkwartier van de orde gestuurd. In een niet mis te verstane brief vroeg die de ex-grootmeester om vandaag, zaterdag, weg te blijven als 56 van zijn ordebroeders zijn opvolger kiezen. Festing maakte duidelijk dat hij niet gehoorzaamt en deze ochtend present is. Als de verkiezing doorgaat tenminste... Een anonieme ridder meldde de Britse Telegraph dat de orde eigenlijk niet moét luisteren naar de paus (die gisteren naar Egypte reisde om zijn steun aan de christenen aldaar te betuigen). Ze vormt per slot van rekening een ‘onafhankelijke’ organisatie, die diplomatieke relaties met meer dan 100 landen heeft, een miljardenbudget beheert, ziekenhuizen en vluchtelingenkampen runt, duizenden personeelsleden heeft en 13.000 leden telt, tot in Belgische koninklijke kringen.