ویراژ روی اعصاب گردشگران

تجربه گشتی دلهرهآور در بافت تاریخی یزد

به گفتـــه محمدرضـــا نصیـــری، معاون گردشـــگری میراث فرهنگی اســـتان یزد، آمـــار گردشـــگران خارجـــی طـــی 9 ماهه نخست سال 96 نســـبت به مدت مشابه سال قبل 32 درصد افزایش داشته است. ســـال گذشـــته 113 هزار و 500 گردشـــگر خارجی از آثار تاریخی یزد دیدن کردهاند و از ابتدای سال تا اواخر آذرماه ورود و بازدید 96 هزار نفر ثبت شده است.

اما آنچه گردشگران داخلی و خارجی و حتـــی خـــود شـــهروندان یـــزدی از آن گالیهمندند ورود موتورســـیکلت و خودرو در معابـــر بافـــت تاریخـــی یزد اســـت که گاه منجـــر به بروز اتفاقات ناخوشـــایندی نیز میشـــود. در کنـــار این گره ناگشـــوده نیز، متکدیان اتباع خارجـــی که در بافت تاریخی ساکن هســـتند و به هر ترتیبی که شدهازگردشگرانگداییمیکنند.

گشتیدرتاریخباموتور

اگر گذرتان به بافت تاریخی یزد بویژه بافـــت تاریخی «فهـــادان» بیفتد، حس خواهید کرد شما را پرت کردهاند به چند صدسالپیش؛کوچهپسکوچههایپیچ در پیچ با دیوارهای سرتاسر خشت و گل و داالنهای تـــو در تو و بادگیرهایی که به یکباره جلوی چشـــمتان ســـبز میشود؛ وقتـــی از گذرگاههایی بیـــرون میآیی که طاقـــی بـــزرگ آن را پوشـــانده، عبـــور از کوچههـــا آدم را یاد ســـریال ســـربداران میانـــدازد که دهـــه 60 پخش میشـــد. پیش خـــودت میگویـــی االن اســـت که چند سوار با لباس قدیمی از جلویت رد شـــوند و آخ کـــه چه تخیل زیبایـــی اما به یکباره 2 جوان موتورســـوار را میبینی که تختگاز، البهالی داالنها ویراژ میدهند و از کنارت مثل برق رد میشـــوند. تخیل که جای خـــود دارد، چنان بـــه در و دیوار پناه میبری که از هرچه میراث فرهنگی است، بیزار میشوی. خانههای قدیمی بافت تاریخی یزد بـــا آن طاقهای زیبا و هشتیها و حیاطهای بزرگ و اندرونیها و بیرونیهایـــی کـــه گاه از دری بازمانـــده میشـــود دید و بادگیرهـــا و آبانبارها و گنبد و گلدستهها و شـــاخههای درختان انـــار کـــه از روی دیـــواری ســـر در کوچـــه کشـــیده، هر بیینـــدهای را مســـحور خود میکند. گردشگر چنان محو هنر و زیبایی خانههای خشت و گل میشود که گویی آرامتریـــن و زیباتریـــن جـــای جهـــان را کشـــف کرده اســـت. توماس و همسرش زوج 30 ســـالهای هســـتند کـــه از مونیخ آلمـــان آمدهانـــد. از در و پنجره و حوض کوچک وســـط حیاط عکـــس میگیرند. از چیزهایی عکاســـی میکننـــد که برای ما ایرانیها آنچنـــان اهمیت و جذابیتی ندارد. از توماس درباره بافت تاریخی یزد میپرســـم و اینکه چرا این شـــهر را برای سفرانتخابکردهاند؟

میخنـــدد و جـــواب میدهـــد: «من و همســـرم ایـــران را دوســـت داریم. چند دوست ایرانی داریم که در مونیخ زندگی میکننـــد. عکسهـــای یـــزد و اصفهان و شـــیراز را قبالً دیده بودیم و به سرمان زد ســـفری به یزد و کرمان کنیم. بافت اینجا فوقالعادست. انگار برگشـــتهای به هزار سال پیش. از این همه زیبایی شگفتزده شـــدیم. شـــما ایرانیهـــا چـــه میـــراث ارزشمندی دارید. من به چند کشور دیگر از جمله مصر و تونس و یونان هم ســـفر کردهام ولی به نظرم ایران مناطق دیدنی بیشتریدارد.»

همسرش با تکان دادن سر حرفهای شـــوهرش را تأیید میکند. آنها حســـابی ذوقزده شـــدهاند از دیدن بافت قدیمی یزد؛ اما 2 پیشنهاد دارند برای بهتر شدن وضعیـــت این منطقـــه؛ ممنـــوع کردن تردد ماشـــین و موتور در بافت تاریخی و جلوگیریازفعالیتمتکدیان.

پیشـــنهادهای این زوج آلمانی را زوج ایتالیایی که توی کوچه «آشـــتیکنان» در حال عکاســـی هستند هم تأیید میکنند. آنها برای سفری 3 روزه به یزد آمده بودند ولی حاال نزدیک 10 روز است که در یکی از خانههایبومگردیمحله«واحه»اقامت دارندودلشاننمیخواهدبرگردند.

آلبرتووسوفیاارزانیسفر،تنوعمناطق حرفهایش را میگیرد: «آلبرتو هم موتور دارد ولی کاله ایمنی میگذارد، اینجا کمتر کسی را دیدم که کاله بگذارد. سرعتشان هم خیلی زیاد اســـت. پســـرهای جوان با موتور تـــوی این کوچهها ویـــراژ میدهند. به نظرم نباید ماشـــین و موتـــور توی این کوچههـــا تـــردد کنند. نبایـــد به ایـــن آثار تاریخـــی صدمـــهای وارد شـــود. ناراحت نشـــوید اما به نظرم شما قدر این تاریخ را نمیدانید.»

آلبرتو میپرسد: «این کودکان و زنانی کـــه گدایـــی میکننـــد، ایرانی هســـتند؟» میگویـــد از صبح دســـتکم 20 گـــدا از او کمک خواســـتهاند. به او میگویم بیشتر متکدیانی که توی کوچـــه و خیابان و بازار به پرسشـــی دربـــاره امنیت گردشـــگران خارجـــی میگوید: «چند مـــاه پیش یکی از همیـــن موتوریها که نوجـــوان 16 – 15 ســـالهای بود، با یـــک گردشـــگر خارجی تصادف کـــرد. این اتفـــاق بارهـــا افتاده و گردشگران آلمانی که مردمانی قانونمند هستند،ازاینمسألهبهماگلهمیکنند.»

وی دربـــاره تکدیگری نیـــز که چهره شهربخصوصبافتتاریخیرامخدوش کرده،میگوید:«خارجیهاتصورمیکنند گداها ایرانی هستند و این آبروریزی است. گردشـــگر را با بدبختی جـــذب میکنیم و شـــب میبینیم دار و ندارشـــان را گداها گرفتهانـــد. بایـــد شـــهرداری و پلیـــس و گردشـــگری یزد فکری به حال این مسأله بکنند. اگر گردشـــگری برای نخستین بار به جایی سفر کند و از آنجا لذت ببرد برای بار دوم و سوم هم میآید و حتی به بقیه هم پیشنهاد میدهد ولی اگر به او خوش نگذرد باید قید گردشگران احتمالی دیگر را هم بزنیم.»

فرهنگسازیتنهاراهمبارزهباتکدیگری

نکتهای که نباید از آن غافل شـــد این است که بافت تاریخی یزد، بافت زندهای است و مردم زیادی در آن زندگی میکنند و به ناچار برای رفتن به خانه از ماشـــین و موتوراستفادهمیکنند.

محمدرضانصیری،معاونگردشگری اســـتان یـــزد در مصاحبـــه با «ایـــران» در این بـــاره میگوید: «مـــا در کمیته امنیت گردشـــگری چنیـــن مـــواردی را بررســـی میکنیم. شـــهرداری برای برطرف کردن بخشی از این مشکل، پارکینگهای درون محلـــهای راهاندازی کرده کـــه خودروها تا جایـــی کـــه امـــکان دارد، وارد مرکز بافت نشوند. اما موتورسیکلتها مشکل اصلی هســـتند و به این راحتی نمیشود جلوی ترددشـــان را گرفـــت. البته چنـــد راهکار برای تقویت امنیت گردشگران داخلی و خارجـــی در کوچههای کم عرض مدنظر قرار دادهایـــم. قصد داریـــم خیابانهای منتهیبهبافترادرروزببندیموتعدادی از کوچههای بافت تاریخی را مسدود کنیم تاازترددماشینبخصوصموتورسیکلت جلوگیریکنیم.امابحثبعدیکهخیلی مهم است و قبول داریم چهره شهر بویژه بافت تاریخی و اماکن دیدنی را مخدوش کرده وجود متکدیانی است که جزو اتباع بیگانههستند.

بایـــد بگویـــم پیـــش از ثبـــت «بافت قدیمـــی» به «بافـــت تاریخی» از ســـوی یونســـکو خانههایـــی کـــه در بافـــت قرار داشـــتند قیمـــت آنچنانـــی نداشـــت و با توجه به بزرگـــی این خانهها، مالکان آنها را به خانوادههای اتباع بیگانه اجاره داده بودنـــد و معموالً کـــودکان آنها هم پیش یا پس از مدرســـه به تکدیگری مشغول میشـــوند. برای حل این مشـــکل باید با فرهنگســـازی و تشـــویق مردم به اجاره ندادن خانههایشـــان به متکدیان جلوی این معضـــل را بگیریـــم و در گام بعدی اتباعی را که دست بهتکدیگری میزنند بهبیرونبافتهدایتکنیم.»

وی در ادامه و با اشاره به وجود 50 هزار اتباع بیگانه در شـــهر یـــزد عنوان میکند: «بـــدون همـــکاری مـــردم نمیتوانیم با متکدیان برخـــورد کنیم و بایـــد با کمک شهرداری و پلیس و اهالی بافت تاریخی، از فعالیت باندهای تکدیگری جلوگیری کنیمتاخدشهایبهآبرویفرهنگیمردم میهماندوستیزدواردنشود.»

9 جـــوالی ســـال 2017 کمیته میراث جهانی یونسکو در ادامه چهل و یکمین اجالس خود در کراکوف لهســـتان، شهر تاریخـــی یـــزد را بـــا 700 هکتـــار حریم و 002هکتـــار عرصـــه در فهرســـت میراث جهانی ثبت کرد. این اتفاق نقطه عطفی در زمینـــه میراث فرهنگی و گردشـــگری شهریزدبشمارمیرودکهپایگردشگران خارجی را به کشور و بویژه بافت تاریخی یزد بـــاز کرد؛ اما باید اشـــاره کرد که برای جذب گردشـــگر و توســـعه گردشـــگری نیاز به تقویت بســـترها و زیرساختهای الزم از جمله امنیت و ایمنی گردشـــگر، بهداشـــت و ســـالمت، آمادگی در حوزه فناوری اطالعـــات و ارتباطـــات، تقویت زیرســـاختهای هوایی و زمینی و ریلی، گشودگی بینالمللی ...و داریم. البته که اینها شعارها و برنامههای کالنی است که معلوم نیســـت کی محقق شـــود اما دمدست اینکه میتوانیم معضل موتور و گدا را حل کنیم.