بانویسردار

«ایــن پيــرزن برجســته روحی ســرکش و فکــری مســتقل داشــت و در تعييــن سياســت بختيــاری بویــژه در جنــگ جهانی اول نقش مهمی ایفا کرد.» جين راف گارثویت، انسانشناس

امریکایی ســردار بــود و ســرداری کــرد. زنــی بود ســخت جگــرآور و بــه مســیری کــه برگزیده بود، ایمان داشــت. خاطرش آنقــدر عزیــز بــود کــه یک ایــل حاضر بودند ســر دهند، زیرا برایش ایران ارجح بود و بس. «بیبی مریم بختیاری» که به «بانوی ســردار» ملقبش ســاختهاند، پــرورده ایل بختیــاری بود؛ فرزند حســینقلی خــان ایلخانی بختیاری، خواهر علیقلی خان سرداراســعد بختیاری و مادر علیمردان خان مردانی بختیاری. از معدود زنان درسخوانده آن روزگار بود و به همین سبب، دیــدی عمیــق نســبت به وضعیــت زنان داشــت، خواســتار آن بود تا ســنتهای رایج مردانه همچون ســنت ناف ُبری، ازدواج اجباری، نداشتن حق طاق و برخوردار نبودن زنان از حق آموزش از میان برود. او اما جز این، آزادیخواهی تمامعیار بود. در هنگامه استبداد صغیر، در اصفهان، هم یکی از مشوقان اصلی سردار اسعد برای فتح تهران بود، هم به ســران ایل نامه و تلگراف میزد و آنــان را بــه مبــارزه دعــوت میکــرد و هم آنکه بــا صحبت بــرای مــردم، تهییجشــان میســاخت. در خاطراتــش آمده اســت که وقتی بــرادرش و همقطاران اوعــازم تهران بودند، خطــاب به آنــان ...«:تفگ حاال که تصمیــم دارید در این کار متعهــد و مردانه باشــید، اگر تمام مردهای رشــید بختیاری شــهید شــدند، تمام زنهای بختیاری را جمع کرده، کفن به گــردن، تفنــگ به دســت برای شکســت دادن دشــمن رو به طرف اردوی استبداد حرکت میکنیم... امیدوارم... که ریشه اســتبداد پوســیده را به عقل سرشــار و فکر عمیــق خودتان و به زور شمشــیر آتش بار جوانهای رشــید ایرانی از بیخ و بن بکنید...». او در پایتخت هم دســت از مبارزه نشســت و حتی خود، رزمجامه پوشید و تفنگ به دست گرفت. بیبی مریم البته در هنگامه جنگ جهانی اول هم مبارزه با روســیه و انگلیــس را نصبالعین خود قــرار داده بود و حتی گفته میشــود ســرمایه مادی و معنــوی خانواده خــود برای تشــکیل یک هنــگ ملی برای مبــارزه با اشــغالگران روس و انگلیس در جنگ جهانی اول اســتفاده کرد. جانفشانیهای بیبی مریم بختیاری محدود به آنچه رفت، نمیشود. آمده است که منزل او، نه تنها در همین زمان، مأم ِن برخی ملیون شــده بود، که دو سال بعد، وقتی رضاخان دست به کودتا زد و محمد مصدقالسلطنه از حکومت فارس معزول شد، به شایستگی پذیرایش شد. او امــا ســه ســال پــس از آنکــه فرزنــدش علیمــردان خــان بختیــاری، در زنــدان قصــر بــه جوخــه اعــدام ســپرده شــد، درگذشــت و در تکیــه بختیاریهــای تخــت فــوالد اصفهــان مدفون گشت، به سال 1316 و آن زمان که 63 سال داشت. آیين بزرگداشــت «بیبی مریــم بختيــاری» و رونمایی کتاب «بیبی مریم بختياری؛ سردار آزادگی در تاریخ معاصر» نوشته پریچهر ســلطانی، امروز ســاعت 14 در تاالر فرهنگ ســازمان اســناد و کتابخانه ملی ایران برگزار و همچنين ســردیس او در تاالر زنان کتابخانه ملی نصب میشود.