Is 25 jaar. Het boek verkoopt nog steeds goed, ondanks veel kritiek.
Anke Meijer annen komen van Mars, vrouwen komen van Venus. Zelfs al heb je het gelijknamige boek van relatietherapeut en zelfhulpgoeroe John Gray niet gelezen, dan nog is de kans groot dat je de uitspraak kent, al dan niet hebt gemompeld tijdens een onenigheid met een (heteroseksuele) partner.
Mannen komen van Mars, Vrouwen komen van Venus kwam 25 jaar geleden uit. En ondanks dat er al vanaf dag één weerstand was tegen John Grays uitgangspunt dat mannen en vrouwen zo verschillend zijn, dat ze van andere planeten komen, verkoopt het boek – net als de tientallen spin-offs die Gray schreef – nog steeds jaarlijks wereldwijd honderdduizenden exemplaren. Een filmstudio in Hollywood heeft afgelopen zomer de rechten gekocht om er een film van te maken. En speciaal voor het 25-jarig bestaan, geeft Gray een ge-updatete kijk op Mars en Venus in Voorbij Mars & Venus, dat sinds begin deze maand in de schappen ligt. Hoe werd één boek zo’n fenomeen? „Het is een geweldige, gimmicky boektitel”, zegt Jessica Lamb-Shapiro, schrijfster van het boek Promise Land waarvoor ze de Amerikaanse zelfhulpwereld waarin jaarlijks een miljard dollar omgaat, onderzocht. „Zonder het boek gelezen te hebben, weet je al waar het over gaat.”
Hoe Gray aan de titel kwam? Eind jaren ’80, begin jaren ’90 was zijn standpunt dat mannen en vrouwen níet gelijk zijn aan elkaar zo radicaal, aldus Gray in een artikel voor The Guardian, dat de relatietherapeut bij zijn lezingen bordjes in de zaal zag met ‘John Gray is a sexist’.
Hij wilde zijn publiek op z’n gemak stellen. Gray had even daarvoor de film E.T. gezien, dus opperde hij het volgende bij zijn voornamelijk vrouwelijke toehoorders: Jullie proberen altijd jullie mannen te fixen, maar wat nou als hij van een andere planeet komt? Gray: „Een vrouw riep: Waar komt mijn man vandaan? Ik antwoordde: Mars! Iedereen lachte. Dank je wel, Steven Spielberg.”
Met deze nieuwe invalshoek in z’n achterhoofd, versimpelde Gray het relatieboek dat hij al had geschreven en 12 weken later was Men Are from Mars, Women Are from Venus: A Practical Guide for Improving Communication and Getting What You Want in Your Relationships een feit. Het werd in Amerika de nummer één non-fictie bestseller van de jaren ’90 (inderdaad, het hele decennium) en een internationale sensatie – vertaald in 45 talen, verkocht in 100 landen.
In Nederland gaan er nog jaarlijks 3.000 exemplaren over de toonbank. Dat is veel voor een boek dat al 25 jaar oud is, zegt Mariska Hoksbergen van Unieboek – Het Spectrum, Gray’s uitgever in Nederland.
Even een kleine greep uit Greys oeuvre sinds dat eerste boek: Mars & Venus beginnen opnieuw, Mars wil seks, Venus wil romantiek , Mars & Venus op dieet. Naast zijn boeken geeft Gray lezingen, verkoopt hij vitaminen, houdt hij yoga- en meditatieworkshops en organiseert hij 9-daagse cruises die de ziel moeten opwekken.
„Zo werken auteurs van zelfhulpboeken”, zegt Lamb-Shapiro. „Ze hebben één idee en schrijven 20 boeken, iedere keer met een iets ander uitgangspunt.” Dat lezers vervolgens trouw iedere spin-off kopen, komt volgens Lamb-Shapiro omdat mensen lui zijn. „Een boek is makkelijk en goedkoop.” Uit statistieken blijkt zelfs dat veel mensen die zelfhulpboeken nooit lezen, zegt ze. „We voelen ons al beter door de aanschaf. En als we ons weer down voelen, kopen we het volgende boek.”
Kritiek was er direct al
Er was direct al veel kritiek op Mars en Venus, maar dat lijkt het succes geen kwaad te hebben gedaan. Toen Gray zijn boek net had uitgebracht, ging hij op tour door Amerika en was hij te gast bij Oprah. Toen de Amerikaanse talkshowhost Phil Donahue een heel programma besteedde aan hem en experts aan het woord liet die zijn theorie keihard onderuithaalden, begon de verkoop van zijn boek storm te lopen.
Vanwege het succes van Mars en Venus, bogen de afgelopen twee decennia meerdere hersenonderzoekers en hoogleraren in psychologie en genderstudies zich over Grays uitgangspunt. De meesten van hen