Salam (9) verdronk tijdens het schoolzwemmen
Salam (9) uit Syrië verdronk tijdens schoolzwemmen. Haar ouders vragen: wordt hierbij iedere betrokkene verontschuldigd?
J umana Hamada (40) opent de voordeur op de derde etage van haar portiekflat in Rhenen. Zachte hand, warme blik. Op haar arm zit Sila, een vrolijk meisje van dertien maanden oud. Binnen spelen Lamis (8) en Jamal (10). Haar man Naser (44) komt tien minuten later binnen, terug van zijn werk als schilder van huizen en kantoren.
In de woonkamer hangen twee grote foto’s. Salam in een grijze trui, voor een achtergrond van zonnebloemen, afgedrukt op canvas. De laatste schoolfoto. Aan de andere muur heeft Salam haar haren los. Ze draagt een blauwe trui.
Ze willen het hebben over schuld. Woensdag dient het hoger beroep in de rechtszaak over de dood van Salam in 2015. Haar vierde zwemles, ze was negen jaar en zat in groep 5. Ze kon niet zwemmen en sprak geen Nederlands. Ze had net een lange reis vanuit het Syrische Damascus achter de rug. Een vrouw die baantjes ging zwemmen, vond haar na het schoolzwemmen op de bodem. Verdronken. Haar klasgenoten stonden al buiten met hun kleren aan. Toen de juf ging tellen, merkte ze dat er iemand ontbrak.
Dood door schuld, oordeelde de rechter vorig jaar. Als de drie zwemleraren beter op Salam hadden gelet, had dit ongeluk voorkomen kunnen worden. Ze kregen zestig uur taakstraf – de helft van wat de officier had geëist. Twee onderwijzers werden vrijgesproken. Ze waren niet op de hoogte van de protocollen. Daarin stond dat ook zij tijdens de zwemles op de kinderen moeten letten.
Die uitspraak voelde onlogisch, zegt Naser. De rechter noemde ook de school verantwoordelijk voor de dood van Salam, maar strafte alleen de zwemleraren. „Alsof ze het onderwijs wilde beschermen. Terwijl het onderwijs juist de kinderen zou moeten beschermen.”
Op de salontafel staan koekjes en thee. Advocaat Bert van Engelen zit erbij. Een vriendin van de familie vertaalt. Naser en Jumana praten in etappes, zin voor zin, zodat de tolk kan vertalen.
Schuldig
Naser: „Als iedereen wordt vrijgesproken, wie blijft er dan over? Mijn gezin en ik. Dan voelt het alsof wij schuldig zijn. Wij zijn naar dit land gekomen, wij hebben haar hier naar school gebracht. Ik heb haar aan de juf toevertrouwd.”
Jumana: „Ik ben twee keer bij de juf geweest om te vertellen dat Salam niet kon zwemmen. Ze was nog nooit in een zwembad geweest. Ik heb dat in het Engels gezegd, de juf kon goed Engels. Zo communiceerde ze met Salam. Maar ze heeft haar niet in het Engels verteld dat ze niet in het diepe mocht. Dat neem ik haar kwalijk.”
Naser: „De docenten, de zwemleraren, ze wisten dat Salam de taal niet sprak, ze wisten dat ze niet kon zwemmen. Maar ze hebben haar niets uitgelegd. Dat is schandalig.”
Volgens het Openbaar Ministerie en de rechter is Salam tijdens het vrijzwemmen in de laatste vijf minuten van de les naar het diepe gegaan, waar ze onopgemerkt verdronk. De badjuffen die toezicht hielden, wisten dat twee kinderen niet konden zwemmen – maar niet precies wie. De badmeester had dat niet doorgegeven. Niemand lette specifiek op Salam.
De zwemleraren voeren in het hoger beroep een ander scenario aan. Salam zou tijdens het douchen, na het schoolzwemmen, stiekem naar het zwembad zijn teruggegaan. Toen waren niet de zwemleraren, maar de onderwijzers verantwoordelijk. De vrijspraak van de onderwijzers is definitief, omdat de officier niet tegen de uitspraak in beroep is gegaan.
Haar ouders geloven daar niets van. Hun dochter had haar haarspeldjes nog in toen ze werd gevonden, die ze altijd uitdeed bij het douchen. Na de eerste zwemlessen was ze thuisgekomen met los haar.
Jumana: „Onze dochter is niet alleen verdronken, ze is aan haar lot overgelaten. Ze is niet langs een rivier gelopen en erin gevallen. Ze was aan het zwemmen tussen veertig andere kinderen en vijf leraren. Als ik daaraan denk, dan word ik gek.”
Naser: „Ons kind heeft een kwartier in het zwembad gelegen. Intussen is het zwembad schoongemaakt, haar klasgenoten hebben zich aangekleed. Ze is door een recreant gevonden. Dit betekent dat niemand bezig was met haar veiligheid.”
Het OM overweegt ook de school en het zwembad te vervolgen, op verzoek van de advocaat van de ouders. „Er is niet goed samengewerkt tussen de school en het zwembad”, zegt Jumana. „De juf is niet ingelicht over het protocol door de directeur; de directeur verwees naar de oud-directeur. Dat geeft aan dat de organisatie chaotisch was. In mijn ogen kan dat niet.”
Naser: „Ze waren met andere dingen bezig dan veiligheid. Ik kreeg mails dat haar zwempak niet goed was. We waren hier pas net en wisten niet hoe mensen in Nederland zwemmen. Ik heb geld moeten lenen voor een nieuw badpak. Daarna verdronk ze.”
Diepe bad
Jumana: „Als ze Salam hadden zien trappelen in het diepe bad, dan hadden ze haar kunnen redden. Maar waar waren ze? Die vijf minuten waarin ze is verdronken, dat was de verantwoordelijkheid van het zwembad. Daarna werd het de verantwoordelijkheid van de school. Ze werd pas gemist toen alle kinderen buiten waren. De juf stuurde een kindje naar binnen om haar te zoeken bij de kleedkamers. Toen die haar niet kon vinden, stuurde ze een ander kind. Pas daarna ging ze zelf kijken.”
Ze is haar vertrouwen in het onderwijs voor een deel verloren, zegt ze. „Dat is heel erg. Ik ben angstig en daardoor bang dat mijn andere kinderen iets overkomt. Mijn hoofd kan niet verteren dat ze Salam niet hebben kunnen beschermen terwijl er zo veel mensen omheen stonden.”
Dat het OM besloot de zwemleraren en
docenten strafrechtelijk te vervolgen – en niet de school of het zwembad – leidde tot veel onrust. Een van de aangeklaagde leraren kwam ziek thuis te zitten. De zwemleraren ervoeren de mislukte reanimatie van Salam als traumatisch. Het onderwijs maakte zich zorgen over de gevolgen voor buitenschoolse activiteiten: zouden ouders bijvoorbeeld nog mee willen met schoolreisjes? Sommige scholen zijn door de zaak met schoolzwemmen gestopt.
Begrijpen ze die zorgen van scholen? Zij: „Mijn kind is overleden.” Hij: „Het is niet zo dat ik wraak wil nemen. Maar ik vind dat het land hiervan moet leren. Als niemand straf krijgt, dan gaat iedereen weer over tot de orde van de dag. Ik wil dat er recht wordt gedaan aan het leven van mijn dochter.”
60 euro voor zwemlessen
Het steekt hem dat tot nu toe school noch zwembad civielrechtelijke aansprakelijkheid heeft willen erkennen. „Alsof ze maling hebben aan de situatie”, zegt Naser. „We hadden geld betaald voor de zwemlessen van onze kinderen, 60 euro. Na de dood van Salam heb ik gebeld om te vragen of ik het terug mocht hebben. Dat wilden ze niet.”
„Twee dagen na de dood van Salam is hier iemand van het zwembad geweest”, zegt Jumana. „Ik herinner me er niets meer van. De directeur van de school is ook een paar keer geweest, de onderwijzers en zwemleraren heb ik nooit gesproken.”
Lamis en Jamal hebben het schooljaar afgemaakt en zijn toen naar een andere school gegaan. „Psychisch was het te zwaar voor ons dat wij de juf en haar klasgenoten nog zagen lopen, terwijl Salam er niet meer is.
„Iedere seconde gaat Salam dood, zo beleven we dat. Mijn dochter zei laatst: als ik de leeftijd van Salam bereik, dan ga ik ook dood.”
De moskee regelde de begrafenis van Salam. Daar lag ze ook opgebaard. Haar broertje en zusje hebben haar tot verdriet van Naser en Jumana niet meer gezien. „We waren overstuur, we wisten niet hoe dingen gaan in Nederland. Alles ging zo snel. We hoorden dat het tot kosten zou leiden als Salam thuis zou worden opgebaard en het kwam niet in ons op dat de kinderen in de moskee afscheid konden nemen van hun zusje. Ze vragen er nog steeds om.”
Hazenlip
Sila werd vorig jaar te vroeg geboren, met een afwijking aan haar hart, zonder schildklier, met een hazenlip. Ze lag een half jaar in het ziekenhuis met Jumana, droeg een zuurstofapparaat, werd verschillende keren geopereerd. De dokters hebben geen erfelijke aandoening kunnen vinden. Jumana geeft zichzelf de schuld. „Mijn lijden had effect op de baby in mijn buik. Ik voel me schuldig tegenover haar, ik lig er wakker van. Door mij is zij ziek geboren.”
Naser: „Een kind verliezen is moeilijk te accepteren. De pijn blijf je beleven. Mijn vrouw huilt nog veel. Het minste wat kan gebeuren, is dat de school en het zwembad schuld erkennen.”