Italië neemt voorschot op ‘ander Europa’

Groeiherstel gaat boven krappe EU-normen, vinden de Italiaanse populisten. Ze draaien hervormingen terug en weten zelf wel hoe ze de economie moeten stimuleren.

„Jarenlang hebben Frankrijk en Duitsland Italië beschouwd als een kip om te plukken. Met deze regering zijn de zaken veranderd.” Matteo Salvini heeft het afgelopen weken in vele toonaarden gezegd: de populisten die sinds 1 juni in Rome aan de macht zijn, willen een ander ‘Europa’. In ieder geval een Europa waarin Brussel niet op de rem trapt als een land meer wil uitgeven in de hoop zo de economie aan de praat te krijgen.

Dat is de grondtoon van de begroting die ze maandagavond naar Brussel hebben gestuurd. In de ogen van de Lega en de Vijfsterrenbeweging, de twee coalitiepartijen, heeft de Europese Commissie Italië gedwongen tot een bezuinigingsbeleid dat heeft geleid tot haperende groei, werkloosheid, slechte vooruitzichten voor jongeren en armoede. En in hun ogen zijn voorgaande Italiaanse partijen slaafs daarin meegegaan.

Daarom onderstreepten Lega-leider Salvini en zijn politieke bondgenoot Luigi Di Maio, de leider van de Vijfsterrenbeweging, dat dit „geen gewone begroting” is. Italië neemt het heft in eigen hand, is de boodschap. Di Maio sprak maandagavond zelfs plechtig van „een nieuw sociaal contract”, een „begroting van het volk” waarin privileges ongedaan worden gemaakt en rechten van burgers worden hersteld.

Terugdraaien van de pensioenhervorming uit 2011, die was bedoeld om de overheidsfinanciën onder controle te krijgen, zal volgens Salvini 400.000 banen vrijmaken voor jongeren omdat ouderen weer eerder met pensioen kunnen gaan. Over de kosten ervan, geschat op zeven miljard euro, had hij het niet.

De invoering van een „burgerinkomen”, een soort bijstand, betekent „het eind van de armoede”, heeft Di Maio geroepen. Beiden claimden dat hun maatregelen, waaronder belastingvoordelen en minder bureaucratie, de consumptie en daarmee ook de groei zullen stimuleren.

Vrijwel alle plannen zijn opgesteld met een schuin oog naar de Europese verkiezingen volgend voorjaar. „Er zal dan in alle landen zo’n aardbeving van verzet tegen de bezuinigingen zijn dat de regels de dag na de verkiezingen zullen veranderen”, voorspelde Di Maio. Hij onderstreept dat Italië geen plan heeft om uit de eurozone te stappen, maar zegt wel „een ander Europa” te willen – zonder dat nader in te vullen.

De begroting is daar een voorschot op. De kabinetsplannen kosten veel geld. Het tekort zal daardoor oplopen naar 2,4 procent van het bbp, terwijl het voorgaande kabinet met Brussel had afgesproken dat het tekort juist zou dalen naar 0,8 procent. En dan nog zegt bijvoorbeeld de Italiaanse Centrale Bank dat het kabinet te optimistisch is over de verwachte groei. Het antwoord van Di Maio, samengevat: wie is er nu gekozen, wij of de centrale bank?

Geen samenhangende gedachte

Premier Giuseppe Conte, bemiddelaar tussen Salvini en Di Maio en uitvoerder van de plannen, zei met een schuin oog naar Brussel juist dat dit een normale begroting is. Met een tekort van 2,4 procent blijft Rome nog ruim onder de 3 procent – en had Frankrijk niet jarenlang die 3-procentsnorm aan zijn laars gelapt? De partijloze minister van Economie Giovanni Tria, die heeft geprobeerd het tekort op 1,6 procent te houden maar is gemangeld door Salvini en Di Maio, zei maandagavond zuinigjes dat het geplande tekort „in alle democratieën als normaal wordt beschouwd”.

In Italië komt van veel kanten kritiek dat achter deze begroting geen samenhangende gedachte zit om de kwakkelende economie weer aan de praat te krijgen. Er is nauwelijks aandacht voor het lage scholingsniveau, de achterblijvende arbeidsproductiviteit of de groene economie. In essentie wordt er veel geld uitgedeeld, in de hoop dat mensen dat snel weer uitgeven – het „burgerinkomen” zal in de praktijk ook een kredietkaart worden.

Di Maio spreekt van een „begroting van de verandering”. Maar op veel punten is dit juist oude politiek, schrijven commentatoren in de grote kranten en op websites als Huffington Post en Linkiesta. Je deelt royaal cadeautjes uit en vergeet dat je, met een staatsschuld van 2.327 miljard euro, 131 procent van het bbp, al dieper in de schulden zit dan alle andere Europese landen, Griekenland uitgezonderd. Luigi Di Maio, de leider van de Vijfsterrenbeweging (links), premier Giuseppe Conte (2de van links), en Lega-leider Matteo Salvini (rechts), presenteren hun ‘begroting van het volk’.