Krus ken Balangat

REPREPASUEK ti MOOE Liquidation nga insagana ti Disbursing Officer-mi ditoy Batangan Elementary School a pagpapaayak a prinsipal idi mailukat ti ridaw. Ni Mrs. Len Len Gaspar ti immuna a nakitak.

“Sumrekka, kasin,” kinunak ta agkasinsin dagiti nagannak kadakami.

“Ay, sir, adda bisitam,” kinunana met a kinagiddan ti panangpastrekna kadagiti kunkunana a bisita.

Duada. Babai ken lalaki. Diak pay ida nakitkita. Ngem nagtibbayoak iti langada ta kasla insublinak iti daydi maikadua nga aldawko idiay Catanubongan Elementary School nga immuna a nagpaayak a prinsipal.

ARIGNA apagtugawko iti lamisaanko idi, idi mapasungadak ni Mrs. Lanie Manarpaac a maysa kadagiti mannursuro. Saan a mailadawan ti rupangetna. Maikadua pay laeng nga aldawko. Kaitultulnognak ti superbisormi a ni Dr. Eden Bumalagbag iti napalabas nga aldaw.

“Ay, pangngaasim, sir, ta bagbagaam ni daydiay Emerenciana Naquesel ta saan a kasdiay ti ar-aramidenna, mangibabain!” agarup intupak ni Mrs. Manarpaac ti bagina iti tugaw iti sango ti lamisaanko. No kasano ti kapigsa ti panangitupakna iti bagina, kasdiay met ti kapigsa ti serrek ti saona kaniak. Apputek la koma dagiti lapayagko ngem naunaak ti nagbain. Ti kabaketan a maestra iti Catanubongan Elementary School ti kayatna a sawen.

Namrayak nga inukrad dagiti 201 Files iti sangok, pangur-urayak nga agbaaw ti pungtot ni Mrs. Manarpaac.

“Apay, ania kadi ti inaramidna, ate?” kinunak kalpasan ti sumagmamano a kanito. Ate ti panangawagko kenkuana ta in-inuna ngem siak iti nasurok a dua a dekada.

“Adda, aya, sir, ket adda manen a makiin-innawag. Baybay-anna lattan dagiti ubbingna nga agkikinnamatan. Napia koma met no saanda a makasinga iti klasek. Nagawan ket ti bainna, a, ta nagadu dagiti nagannak a makakitkita iti ar-aramidenna… No adda natured a mangipulong ken ni ‘bisor, ay, diak la ammo ditan!” agarup di pay immanges a nangikompas kadagiti imana iti di maitudo a ling-ina.

Nagtungtung-edak laeng. Ken tapno dina met kunaen nga awan serbi ti immayna impulong kaniak, imbagak a siimek ni Mrs. Naquesel ken kapatangkonto. Tinakderak ti tugawko sa tinurongko ti ridaw tapno ipasimudaagko a nalpasen ti saritaanmi ket pumanaw koman tapno di unay mataktak ti klasena. Inurnosko ti nakabitin a tsart a naglaon iti ladladawan ti no asino a tattao ta saanen a malasin ti kinaasinoda gapu iti kinadaanna.

“Ay, pangngaasim, mistro, bagbagaam ta dikanto ket mairamraman, aglalo ta nabiitka pay a prinsipal!” Adda pangta iti sao ni Mrs. Manarpaac ngem binay-ak laeng. Imbilangko laengen a wagasna daytoy a mangyasideg iti bagina kaniak.

“Ala, wen, ate,” kinunak tapno malpasen ti saritaanmi ta awan sa metten ti planona a pumanaw. “Dagiti ubbingmon sa dagidiay agkikinnamaten iti ruar, ate… Pakikitam man amangan no adda madangran kadakuada.” Pudno nga addan iti ruar dagiti ubbing.

Uray la a limmabbaga ti rupa ni Mrs. Manarpaac. Saanen a maitudo ti kimmotna a napan nangkigtot kadagiti ubbingna.

Nagsubliak iti tugawko. Medio inliadko ti nagpanunot. Adda babawik idi a nagprinsipal. Maikadua pay laeng nga aldawko ngem kasdiayen ti mapaspasamak. Napasennaayak. No kastoy laeng, kunkunak idi, amangan no patgak laengen ti awis ti maysa a gayyemko a mapan mangisuro idiay Thailand. Napia idiay ta maited kano amin a kasapulan nga agisuro ken nangato pay ti sueldo.

Impalgakko ti planok iti superbisormi ngem pinawilannak. “Ammom, barok, adu ti umar-araraw a sapay koma ta maikkanda met iti puesto a kas iti pagsasaadam ngem agingga ita, agur-urayda pay laeng. Idinto

a sika, iti kinaubingmo, addakan iti puesto. Dimo koma sayangen ti sirib ken gagetmo. Ipaaymo dayta kadagiti kalugaram. Wen, adu ti problema. Ngem laglagipem, awan ti ragsak ti balligi no awan problema a mapasaran.” Nagtungtung-edak lattan kabayatan ti panangtaptapikna iti abagak.

Addaan iti pito a mannursuro ti Catanubongan Elementary School. Uppat a babbai ken dua a lallaki. Naubbingda amin malaksid kada Mrs. Naquesel ken Mrs. Manarpaac. Iti panagisuruan, awan met ti makunak kadakuada segun iti napaliiwko iti ilalabasko kadagiti klasrumda idi kalman. Saanak pay a napan nagtugaw a nagobserbar kadakuada. Mayat met ti linnangenda malaksid ken ni Mrs. Naquesel, a mangyadadayo iti bagina.

Inkeddengko nga agrikusak manen nga agpaliiw ita nga aldaw. Tapno makitak ti kasapulan ken ti kasasaad dagiti agadadal ken mannursuro ket maipanunotak iti nasayaat nga addang dagiti rumbeng a mapasayaat. Ken tapno takuatek no pudno ti ibagbaga ni Mrs. Manarpaac. Diak ngamin galad ti basta mamati lattan iti saosao; masapul a penkek nga umuna.

Inrugik iti klasrum ti kinder. Adayoak pay iti klasrum ni Mrs. Naquesel ngem mangngegkon ti garatigitna a balballaetan ti iriag dagiti adalanna iti Grade 2. Inyar –arudokko ti immasideg tapno ad-adu dagiti mangngegko. Awan ketdi unay ti maimdengak ta rimrimbawan met ti riaw dagiti ubbing ti agarup paarasaas a panagsaona. Ti ketdi nabatad a nangngegko ket ti “Hon” ken “I love you” a pinaipusanna ti nasarangsang a garatigit.

Nagsig-amak. Nakigtot dagiti ubbing iti kaaddak, ngem ad-adda ti kigtot ni Mrs. Naquesel a dinan sa payen naiddep ti selponna ta impisokna lattan iti bagna.

“Komustakayo, ubbing?” kinunak tapno mailemmeng ti semsemko. “Nasayaat met, sir!”agarup naggigiddan a sungbat dagiti ubbing. “Nasayaat la unay no kasta,” kinunak kabayatan ti panangiwarasko iti imatangko. Napamuraregak iti naimatangak. Awan ti urnos dagiti naibisti a no ania a pappapel iti klasrum. Adda met nakabitin a maysa dekorasion a para iti Paskua ngem mabalinen a pagmulaan iti kamote ti kabengbeng ti tapokna ta idi napan a tawen sa pay laeng daytoy.

Madi ti templadak ngem nagpakadaak latta met a nasayaat ken ni Mrs. Naquesel. Kabayatan ti iruruarko, naggigiddan manen dagiti ubbing a nangipukkaw: “Goodbye, sir! Please take care because you are important!” Naalay-ayan bassit ti rurodko ta nupay ammok nga inkabesa laeng dagiti ubbing ta insuro kano laeng ni Superbisor Bumalagbag kadakuada idi damona ti bumisita ditoy ken awanan kaipapanan ti imbagada, para kaniak, nabagas ti kinunada. Adda dakkel nga akemko, saan laeng a kadakuada no di pay ketdi iti maestrada.

Atapko a nadlaw ni Mrs. Naquesel ti rurodko ta naparimrimak a pinasurotannak a kinita nga addaan danag kadagiti matana.

Nagderetsoak a nangbirok iti 201 Files-na. Ditoy a makita dagiti personal nga impormasion maipanggep kenkuana. Kalpasan ti sumagmamano a panagsapulko, nakitak met laeng. Mapirpirpiren dagiti igidna idinto a nakasiksikkil dagiti pinanidna. Madlaw a saan a nauk-ukag. Lima a panid laeng ti nagyan iti folder-na: ti Form 212 wenno Personal Data Sheet, dua nga agkupasen a Sertipiko, ken ti Employment Record-na a saanen a na-update sipud pay idi 2002. Balo gayamen ni Mam Xia, kas awag dagiti nasinged kenkuana a pakairamanan dagiti padana a mannursuro ditoy CES malaksid ken ni Mrs. Manarpaac aglalo no kapungpungtotan daytoy ta nakatangtangken a Mrs. Naquesel ti awagna. Agtawenen iti 55 ken addaan iti dua nga annak— maysa a babai ken maysa a lalaki. Nalawagen ti amin a nangngegak itay. Nagwerret la ket ngarud ti berde a panunotko. Sabagay, awan ti binnaketan ken ni ayat!

Nagpaayabak iti miting iti kabigatanna. Nakatugaw aminen dagiti mannursuro iti conference table idi makasangpetak. Inisemak ida kabayatan ti itutugawko. Immisemda met amin malaksid ken ni Mam Xia a di masinunuo no danag ti marikriknana wenno adda madi a sasaaden ti tianna ta di makaidna iti tugawna.

“Agyamanak, kakabsat, iti kaaddayo ita,” panangirugik. “Maragsakanak iti makitak nga anepyo a mangipatungpal iti mandatoyo a kas mannursuro. Saanak la ketdi a marigatan a mangidaulo kadakayo ta makitak nga agpapada ti panggeptayo— ti mangpasayaat kadagiti ubbing ken ti pagadalan.” Sinaggaysak a minatmatan dagiti kasangsangok.

“Aglalo koma, a, sir, no dumanggay met iti reggetmi a mangisuro daytay kunkunak!” kinunan a dagus ni Mrs. Manarpaac.

“Ammoyo,” kinunak, “tunggal tao, addaan ipus a pagpaguyoden. Adda dagiti addaan iti atiddog nga ipus, adda met dagiti addaan iti ababa. Ngem uray kasano ti kaababa dayta nga ipus, ipusto latta.” Nagseriosoak. Nagdudumogda amin. “Kayatko a sawen, saantayo a sapulen ti perfection iti padatayo a tao, agsipud ta taotayo la ket ngarud. Adda latta biddut iti tunggal baddektayo. Ti ketdi nasayaat, adda koma daytay rikna a panagsisinnakit tapno apaman a makitam nga adda saan a nasayaat nga inaramid ti kaduam, tubngaremon.”

“Wen, umanamongak iti dayta, sir,” kinuna ni Miss Rose Campanilla, maysa kadagiti naubing pay. Debosionada a kameng ti maysa a Religious group isu a nanakman ken nalanay latta ti