(‘mocna nić szewska’)

Polszczyzna od ręki Pana Literki

Dratwa to inaczej ‘nić konopna lub lniana nasycona smołą i nawoskowana, używana przez szewców i rymarzy; mocna nić szewska’.

Omawiane słowo weszło do polszczyzny bardzo dawno temu, już XV w., za pośrednictwem języka staroczeskiego ( dratva), w którym znaczyło to samo. Niektórzy etymolodzy wiążą dratwę ze średnio-dolno-niemieckim wyrazem drāt (‘nić szewska’), inni z germanizmem draht (‘drut’). Cóż, nawoskowana nić trochę przypomina wyglądem miękki drut, więc skojarzenie było właściwe... Po jakimś czasie Czesi zaczęli jednak mówić nie dratwa, lecz dratew, i dlatego również nasi przodkowie przez jakiś czas posługiwali się tą formą. Ową oboczność rejestrowały dawne słowniki języka polskiego.

I dratwa, dratew miały rodzajowość żeńską: ( ta) dratwa i ( ta) dratew, ale ta druga była miękkotematowa i deklinowała się inaczej. W pierwszym wypadku należało mówić i pisać dratwa, dratwy, dratwę, z dratwą, o dratwie; w drugim dratew, dratwi, z dratwią, o dratwi. W lm. były odpowiednio ( te) dratwy i( te) dratwie i dalej dratw a. dratew, dratwom, z dratwami, o dratwach oraz dratwi, dratwiom, z dratwiami, o dratwiach. Ostatecznie upowszechniła się forma ( ta) dratew i wyłącznie ją uznaje się obecnie za jedynie poprawną. Należy tylko pamiętać o tym, że w dopełniaczu lm. występują oboczne formy ( tych) dratw i ( tych) dratew (vide: Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN pod redakcją A. Markowskiego, Warszawa 2004, s. 204).

Nasi przodkowie znali powiedzenie siedzieć jak dratwą przyszyty, co znaczyło ‘siedzieć mocno, pewnie, bez najmniejszego poruszenia’.

Przy okazji powiem, że istniały kiedyś w użyciu formy ( ta) brzytwa i( ta) brzytew (‘nóż do golenia brody’), ale dzisiaj mówi się i pisze wyłącznie ( ta) brzytwa. Tak jak ( ta) dratwa. Macie pytania? Napiszcie do mnie:

mlkinsow@angora.com.pl