Vinniger genetiese vordering met indekse
Ekonomiese seleksie-indekse is die beste beskikbare hulpmiddel vir die seleksie van diere om genetiese vordering te maak. Hierdie indekse neem produksiestelsels, markpryse en die beraamde (genomiese) teelwaardes van diere in ag en druk die genetiese poten
Genetiese verbetering vir veeboere kan beskryf word as ’n verbetering in al die eienskappe wat ’n groter wins vir die produsent sal bring. Genetiese verbetering word bereik wanneer die gemiddelde ekonomiese waarde van die nageslag meer is as die gemiddelde ekonomiese waarde van die vorige geslag waaruit die nageslag verwek is.
Seleksie op grond van teelwaardes alleen is ingewikkeld. Sommige teelwaardes beskryf eienskappe met min regstreekse ekonomiese waarde en ander teelwaardes is ’n aanduiding van werklike ekonomiese potensiaal.
Seleksie met behulp van teelwaardes word bemoeilik deur die korrelasie en antagonistiese verhoudings tussen die meeste van die gepubliseerde teelwaardes. Die beste voorbeeld daarvan is dat volgehoue seleksie vir groei sal neig om die geboortegewig van kalwers en die gewig van volwasse koeie te verhoog, wat in die meeste ekstensiewe produksiestelsels nie ideaal is nie.
Kommersiële bulkopers wat winsgewendheid wil verbeter, behoort oor te skakel na die koop van bulle op grond van werklike genetiese potensiaal (wins). Die stoetteler moet in staat wees om besonderhede te verskaf oor hoe sy ekonomiese indekse saamgestel is en vir watter produksiestelsel en omgewing geselekteer word.
GEBRUIK VAN INDEKSE
Indeksseleksie is die enigste manier waarop ’n boer tegelykertyd vir verskeie gewenste eienskappe kan selekteer. Kommersiële boere behoort seleksie-indekse soos volg te gebruik om genetiese vordering te verseker:
■ STAP EEN: Kies die indeks wat jou produksiestelsel die naaste beskryf. As jy byvoorbeeld jou bulkalwers op speenouderdom verkoop en die verse as vervangingsverse hou, kies ’n speenkalfindeks of ’n voerkraalindeks na gelang van watter indeks die ras van jou keuse publiseer. Namibiese boere wat osse op 18 maande van die veld af verkoop en die verse hou vir eie aanteel, sal byvoorbeeld ’n grass-fed
index gebruik. Die keuse van die geskikste indeks vir jou produksiestelsel sal geldig bly totdat jy drasties aan jou produksiestelsel (ouderdom van bemarking, agterhou van verse, ens.) verander.
■ STAP TWEE: Kies veilings waar bulle verkoop word wat in jou omgewing sal kan aanpas én presteer.
■ STAP DRIE: Rangskik die bulle op die verkoopskatalogus volgens die seleksie-indeks van jou keuse, vanaf hoogste tot laagste op indekswaarde. Die bulle met die hoogste indekswaardes (ekonomiese waardes) se nageslag sal die meeste geld maak. Onthou altyd dat die genetiese potensiaal wat jy aankoop, as vroulike diere in jou kudde agterbly.
■ STAP VIER: Kyk deeglik na die individuele teelwaardes van die geselekteerde bulle vir moontlike ekstreme teelwaardes wat nie by jou kuddeprofiel sal inpas nie. As jy byvoorbeeld ’n probleem met min melk in jou kudde het, vermy dan bulle met ’n swak teelwaarde vir melk.
■ STAP VYF: Doen ’n visuele evaluering van die bulle wat op jou seleksie-indekskortlys oorgebly het. Koop die bul met die beste indekswaarde wat jou geval.
VARIASIE BINNE RASSE
Dr. Michael Bradfield, hoof van Breedplan Suider-Afrika, sê kommersiële boere moet besef daar is meer variasie binne ’n ras as tussen verskillende rasse. Sommige diere is produktiewer en dus winsgewender as ander, ongeag hul ras.
Die grondslag van diereteelt is die konsep dat eienskappe oorerflik is en dat daar genetiese korrelasies (verwantskappe) tussen eienskappe bestaan. Hoewel dit soms antagonisties is, kan dit gebruik word om ’n merkwaardige seleksierespons vir eienskappe van ekonomiese belang te bereik.
As die teelbedryf behoorlike aantekeninge en data vir al die ekonomiese eienskappe byhou, is die uitkoms van die seleksierespons baie voorspelbaar.