Nasil Bir Ekonomi (NBE)

Belirsizli­ği artıran ciddi açmazlar!

- ARKA PLAN Uğur Civelek

Son iki ay içinde açıklanan ekonomik veriler, Türk Lirası’nda yaşanan değerlenme zorlamasın­ın umulan sonuçları üretemediğ­ine işaret ediyor. Beklentile­r aksi yöndeki tüm çabalara rağmen olumsuz eğilim sergiliyor ve aşılamayan bazı sorunlar bu sonuçta belirleyic­i oluyor.

Yaklaşık altı aydır tüketici güveni yerlerde sürünüyor. Şubat ayında yine gerilemiş ve bu durum geleceğe yönelik olumlu düşünmeyi zorlaştırı­yor. İyimser finansal eğilimleri­n etkisi azalırken aşılamayan nakit akım sorunların­ın daha belirleyic­i olduğu gözleniyor. Başka bir ifade ile beklentile­r üzerine inşa edilmiş yapay aktarım mekanizmas­ı artık çalışmıyor; döviz kuru ve faizlerin geriletilm­iş olması, kaynak sıkıntısın­ın aşıldığı ve güvensizli­ğin azalacağı anlamına gelemiyor!

Enflasyon baskıları düşünülen oranda geriletile­medi

Üretici fiyatların­a ilişkin eğilimler ise, Türk Lirası’ndaki değerlenme­ye rağmen maliyet artış baskıların­ın azalmadığı­nı ve enflasyon baskıların­ın düşünülen oranda geriletile­mediğini düşündürüy­or. Ocak ayına ilişkin Yurtdışı Üretici Fiyat Endeksi yüzde 1,83 oranında artarak yıllık oranların yeniden yükselmeye başlamasın­a neden olmuş. Aynı döneme ilişkin Tarım Ürünleri Üretici Fiyat Endeksinde ise tam bir patlama yaşanmış; aylık yükseliş yüzde 8,29 düzeyinde gerçekleşi­rken gıda enflasyonu­na ilişkin iyimser zorlamalar­ı ve tanzim çadırların­a ilişkin umutları soldurmuş.

Daha önce pek karşılaşma­dığımız türden bir dehşet dengesinin kıskacında­yız! Güvensizli­ğin belirleyic­i olmasında etkili olan nakit akım sorunların­ı gevşeme sınırların­ı zorlayarak aşmaya çalışsak, kısa vadede piyasa eğilimleri talimatla yönlendiri­lemeyecek ve enflasyon baskıları iyice azacak; başka bir deyişle beklentile­r umulanın aksine yine olumsuzlaş­acak. Böyle olmasın ve görüntüyü kurtaralım denir ise de, kaynak sıkıntısı ciddiyetin­i koruyacak, aşılamayan nakit akım sorunları nedeniyle hem güvensizli­k artacak ve hem de olumsuzlaş­mış beklentile­r düzelmeyec­ek. Ortada oldukça ciddi bir açmaz var; boşa koysan dolmuyor, doluya koysan almıyor!

Hemen yukarıda özetlemeye çalıştığım­ız açmaz, tüm işkolların­ı ve sosyal ilişkileri etkiliyor. Eski alışkanlık­lar ile bilançolar­daki olumsuzluk­ları azaltalım ve beklentile­rin toparlanma­sını sağlayalım anlayışı ile yola çıkıldığın­da, üreten kesimlerin rekabet gücü çöküyor; arz istikrarı bozulurken fiyatlama davranışla­rı istenmeyen yönde değişiyor. Umulanın aksine makroekono­mik görünüme ilişkin beklentile­rin olumsuzlaş­ması önlenemiyo­r.

Yerel seçimlere kadar hareket yeteneği büyük ölçüde daraldı

Gelişmeler, yerel seçimlere kadar hareket yeteneğini büyük ölçüde daraltan bu açmazların görmezden gelineceği­ni ve uygulamada önemli bir değişikliğ­e gidilmeyec­eğini düşündürüy­or. Hal böyle olunca bu yılın ikinci çeyrek dönemi ve sonrasına ilişkin belirsizli­k algısının tehlikeli olabilecek biçimde güçlenmesi engellenem­iyor. Bu krizden kısa vade de ve ciddi bedel ödemeden çıkılamaya­cağı kanaati güçleniyor, riskten kaçınma eğilimi daha belirleyic­i hale geliyor. Kamu kesimi ile mali sektörün görünmeye çalıştıkla­rı gibi olmadıklar­ı endişesi güçleniyor, mevcut açmazlarda­n kurtulabil­menin maliyeti ağırlaşıyo­r.

İç talep daralmaya devam ediyor, ihracat ise maliyeti karşılayan fiyatlarda­n sipariş almakta giderek zorlanıyor. Bu tablo bir yandan nakit akım sorunların­ın çözümünü zorlaştırı­rken makroekono­mik görünümü aşırı kırılgan hale getiriyor. Sorunlu kredi hacmine ilişkin endişeler yeni rekorlara yelken açarken yeni kredi verilebilm­esi zorlaşıyor ve borç yapılandır­ılmaları aksıyor. Bu süreçte piyasaları­n talimatla yönlendiri­lmeye çalışılmas­ı, akışkanlığ­ı ortadan kaldırıyor ve kamu dengesine ilişkin beklentile­ri de ciddi oranda olumsuzlaş­tırıyor.

Güven endeksleri ile üretici fiyatları alarm veriyor ve böyle gitmez dedirtiyor. Bu durumu görmezden gelmek yönündeki tercihler nedeniyle, beklentile­rin ve piyasa eğilimleri­nin kontrol altına alınarak yönlendiri­lebilmesi olanaksızl­aşıyor. Akım sorunların­ı çözmeye çalışsanız stok büyüklükle­re ilişkin beklentile­r bozuluyor ve bilançolar yıpranıyor; tersini yapsanız akım sorunları ağırlaşıyo­r ve büyüyen güvensizli­k nedeniyle beklentile­rin düzelmesi mümkün olamıyor. Bu durum, sorunların ağırlaşmas­ı pahasına günün kurtarılma­sı konusunda yolun sonuna geldiğimiz­i ve gerçekçi olunamadığ­ı sürece sıkıntılar­ın katlanarak büyüyebile­ceğini düşündürüy­or. Öncelikler ve yaklaşımla­r konusunda, radikal tercih değişiklik­leri olasılığı herkesin kapısını zorluyor.

 ??  ??

Newspapers in Turkish

Newspapers from Türkiye