Paqja e dashuria dhe lufta e liria… në Poezinë moderne indiane
(SHËNIME PËR ANTOLOGJINË ’’MJEGULLA E BARDHË’’, ME POEZI INDIANE, SHQIPËRUAR NGA DELO ISUFI)
“Një ditë gjithë luftrat e botës do të mbarojnë…
Bota do të jetojë në paqe, popujt do të gëzojnë’’
(Paramita M.Mullick)
delo Isufi, ky pilot i rrallë, që dikur për 26 vite me radhë çau qiejt me reaktivin ushtarak mbizanor, jo vetëm si aviator, por edhe pedagog e instruktor i Akademisë së Aviacionit Shqiptar për përgatitjen e shumë brezave të aviatorëve të rinj, sot spikat jo vetëm si avokat, por edhe me pasionin e tij të hershëm, shkrimtarinë. Tetë libra ka shkruar dhe botuar deri më sot, dhe vazhdon të shkruajë e të shkruajë pa mbarim. Ka provuar të shkruajë edhe në prozë, por dashuria dhe prirja e tij e papërsëritshme, ka qenë dhe mbetet poezia. Deri tani ka botuar 6 vëllime me poezi, dhe vazhdon të shkruajë dhe të publikojë vazhdimisht në shumë rrjete sociale të ditës poezi të reja me një problematikë të gjerë dhe tepër koherente, të cilat ndiqen e pëlqehen nga shumë lexues. Arsyet që poezitë e tij pëlqehen janë koloriti i thellë popullor, tingëllimi i ngrohtë muzikor, “’kordat ‘’e të cilit luhen nga një mjeshtër i pentagramit poetik dhe i përzgjedhjes e lëmimit të fjalës e figurës artistike, të cilat rrjedhin natyrshëm si currilat e kristalta të ujit që buron nga thellësitë e shpateve të thepisura të maleve tona.
Kohët e fundit, Delo Isufi, krahas poezive të bukura, është shfaqur edhe me një pasion tjetër të ri, siç është, jo vetëm hulumtimi dhe përzgjedhja e poetëve dhe poezive indiane, por dhe shqipërimi e botimi i tyre në antologji të veçanta poetike. Faktorët që e kanë nxitur në këtë punë fisnike janë të shumtë, po ata që e kanë ndihmuar drejtpërdrejt janë: talenti poetik i lindur dhe njohja e disa gjuhëve të huaja: anglisht, frëngjisht, rusisht…Dhe kjo është mëse e vërtetë. Për të bërë përkthime poetike origjinale nga një gjuhë e huaj, nuk mjafton të njohësh mirë atë gjuhë, por duhet të jesh edhe mjeshtër i vjershërimit.
Një nga antologjitë më të mira, dy gjuhëshe, të përgatitur dhe të shqipëruar nga poeti kohët e fundit, është ajo me titullin metaforik “Mjegulla e bardhë’’, me poezi të përzgjedhura nga 50 poete dhe poetë indianë, e cila ka dalë në qarkullim këto ditë. E veçanta e kësaj antologjie poetike është fakti që shqipëruesi, jo vetëm ka ditur të përzgjedhë disa nga poezitë më të mira të këtyre poetëve modernë, por dhe t’i përkthejë ato në mënyrë origjinale, duke u dhënë një metrikë e tingëllim të bukur në gjuhën shqipe, pa u prishur thelbin e brendisë dhe mendimin filozofik indian.
Sapo nis të shfletosh këtë antologji dygjuhëshe, mrekullohesh nga metrika dhe tingëllimi i ëmbël, me një shumëllojshmëri strofash e vargjesh të lirë e të matur, nëpërmjet të cilëve shqipëruesi D.Isufi, jo vetëm kërkon të ndërtojë ura lidhëse mes popullit shqiptar dhe atij indian, por dhe t’u tregojë atyre, se edhe pse fizikisht ndodhemi larg njwri-tjetrit, shpirtërisht ndodhemi shumë afër. Dy popujt tanë i lidh jo vetëm filozofia universale e jetës, mitet e legjendat, fjalët e urta dhe përrallat ,por dhe kultura dhe shpirti i ngrohtë poetik.
Në poezitë e kësaj përmbledhjeje lexuesi do të gjejë shumë problematika me vlera universale kohore dhe hapësinore për të gjitha kohët vendet dhe kombësitë siç janë: paqja dhe dashuria, lufta dhe liria, vdekja dhe lindja, drejtësia dhe padrejtësia, rracizmi dhe varfëria… Por në poezinë e këtij kombi gjejmë edhe problematika që burojnë nga thelbi i koncepsionit të tyre ideor dhe filozofik, zakonor dhe poetik i veçantë. Në brendinë e tyre lexuesi gjen frymëmarrjen dhe dimensionet e gjera të Republikës Indiane të përbërë nga 28 shtete, ku përkundet djepi i një kulture të madhe me përmasa botërore, në të cilën glorifikohen shumë filozofi, besime e religjone, shumë histori e luftëra për liri kundër pushtueseve e kolonizatorëve të huaj, deri sa në vitin 1948 India shpalli pavarësinë.
Burim frymëzimi për indianët dhe poezinë e tyre janë bërë udhëheqësit e saj të rrallë si Gandi me filozofi të tilla humane :’’Njeriu, në se do të donte veten, nuk do të lëndonte askënd’’.
Për t’u njohur me problematikat kryesore dhe vlerat e papërsëritshme të poezisë moderne indiane, ne po ndalemi tek antologjia me titullin metaforik ’’Mjegulla e bardhë’’, përgatitur dhe shqipëruar nga poeti Delo
Isufi, e cila është bërë objekt kryesor i këtyre shënimeve tona.
Tipari kryesor i poezive të këtij libri është peizazhi romantik dhe ’’uni ‘’poetik, përmes të cilit poetët indianë zhbirojnë shpirtin dhe emocionet e njeriut që e do natyrën, atdheun dhe vlerat e tyre të papërsëritshme. Një nga poezitë më të bukura të kësaj përmbledhjeje është ajo me titullin ‘’Mjegulla e bardhë’’, shkruar nga poetja indiane Ranjana Sharan Sinha, me emrin e së cilës ‘’pagëzohet’’ e gjithë antologjia. Në këtë poezi, vjershëruesja Sinha, përmes ‘’unit’’ poetik dhe peizazhit, shkrihet me bukuritë e rralla të natyrës së vendit të saj. Në atdheun e saj ,edhe kur bën ftohtë, ajo ‘’shijon qetësinë dhe kripën e ëmbël të oqeanit’’. Me mjegullën e bardhë si pyll i thellë, ajo thur ëndrrat e saj më të bukura, edhe në çastin kur vetë mjergulla, vajton humbjen e ngrohtësisë së diellit. Ndaj për t’i shpëtuar ngricës së natës dhe brymës së mëngjesit, mbështillet brenda së bardhës kuvertë. Duke medituar ,herë për të kaluarën dhe herë për të ardhshmen, ajo shkruan vargjet: ’’Unë veten time këtu gjej,/Duke bredhur nëpër kujtime,/Mbrapa kthehem në kohë,/Në fëmijërinë dhe në rininë time’’(55)
I bukur është dhe ‘’uni’’ peizazhit i poetes Reshma Ramesh, i cili shprehet nëpërmjet vargjeve të ngrohtë: ’’Unë jam ngjyra e petaleve të një luleje,/ E ngrohtë si rëra, e freskët si vesa e mëngjesit,/E pastër si qumështi i nënës, e kthjellët si vetë qielli’’. Vargje të tillë, sa të drejtpërdrejtë, aq dhe metaforikë, në penën e saj marrin vlerën e epiteteve metaforikë, që karakterizojnë bukurinë morale dhe shpirtërore të vajzave dhe grave indiane. Të mrekullueshme janë për të, edhe ‘’zëri i heshtjes’’, ’’edhe dashuria e pashtershme që ato dhurojnë’’, ’’edhe puthja e ëmbël, edhe jeta e qetë si dallgët e oqeanit’’.
Akoma më i ngrohtë dhe tepër meditativ shfaqet ky ’’un’’ poetik në poezinë moderne të erotikës indiane. Në poezinë e saj ’’Jam e dashuruar’’, poetja indiane Sepna Behera shpreh karakterin universal që ka dashuria njerëzore. Për të dashuria është kuptimi i vërtetë i jetës së njeriut. Ajo shtrihet në çdo qelizë të njeriut, shoqërisë dhe të gjithë galaktikës. Për të ‘’Dashuria është ajër,/ Dashuria është hënë,/Dashuria është zemër,/ Dashuria është lule,/Dashuria është ëndërr’’. Dashuria është shpirt e mendje, mjaltë e zeher, lumturi e vuajtje, gëzim e trishtim... Ndërsa për poeten Silikna Mankatik, dashuria është: ’’Arsyeja pse njeriu jeton’’, ’’një fillim që s’mbaron kurrë’’, ’’zjarr drithërues’’, ’’ëndërr e mundimshme’’. Kurse Kaplana Mallick dashurisë i këndon me vargje të tillë metaforikë: ’’Ti je brenda syve të mi, e imja dashuri/Imagjinata ime dritëhije’’.(137).
Një vend të dukshëm në poezinë e re indiane zë dhe lufta si një monedhë e hidhur me dy medalje. Luftërat që shkaktohen nga pushtuesit, të etur për para ,toka e pushtet, herë paraqiten si lubi që gëlltisin jetë njerëzish të pafajshme, herë si goxilla të tmerrshme që shkatërron kultura e qytetërime. Ndërsa luftërat çlirimtare për liri e pavarësi kundër pushtuesve e kolonizatorëve të huaj, konsiderohen si ‘’vullkane që shpërthejnë nga zemrat e përgjakura’’, të cilët nuk shuhen kurrë pa djegur e zhuritur ’’çibanët e huaj të helmatisur’’, të etur për gjak, trofe dhe sundim mbi popujt e tjerë më të vegjël e të pambrojtur. Prej pushtuesve lindin vrasës e sundimtarë që i zë gjaku i mëkatit të përgjakjes së popujve të pambrojtur, ndaj ‘’vdesin për ditë si frikacakë’’, ndërsa nga luftërat për liri e pavarësi lindin ‘’dëshmorë dhe heronj, që s’vdesin kurrë’’.
Edhe tema e lindjes dhe vdekjes ,si dukuri natyrore dhe shoqërore, zë një vend të dukshëm në poezinë e re indiane .Vdekjet natyrale në këto poezi trajtohen si dukuri të zakonshme. Për poetët Indianë, njeriu, duke qenë një qenie e vdekshme ‘’lind bashkë me vdekjen’’. Ndërsa tek vdekjet jo natyrale, poetët indianë zbulojnë edhe elementin tragjik të saj. Këtë e gjejmë të shprehur veçanërisht në poezi të tilla, si ajo e poetes Ranjana Sihna me titullin thellësisht personifikues ’’Bisedë