Shifrat mbi ligjin për investimet strategjike dhe gjetjet e një studimi monitorues

Një studim monitorues, i publikuar në vitin 2021 nxjerr në pah disa probleme në lidhje me investimet strategjike të kryera në pesë vitet e fundit sipas ligjit të 2015-ës.

Kur parlamenti i Shqipërisë miratoi një ligj për investimet strategjike në vitin 2015, shpresa ishte se ai do të tërhiqte më shumë Investime të Huaja Direkte, IHD, në vend. Shtatë vjet më vonë, të dhënat tregojnë se bizneset vendase kanë përfituar shumicën e përfitimeve nga procedurat e favorizuara, të lehtësuara dhe të përshpejtuara që ofron ligji. BIRN ka gjetur se, nga 35 projekte të shënuara si investime strategjike nga viti 2016 deri në vitin 2021, vetëm dy kanë ardhur plotësisht nga jashtë. Katër të tjera janë investime të përbashkëta nga Shqipëria dhe jashtë saj. 29 të tjerat janë vendase. I miratuar në vitin 2015, ligji caktoi një afat në dhjetor 2018 për palët e interesuara për të marrë statusin e “investitorit strategjik”. Por më pas afati është shtyrë disa herë, me argumentin se Ministria e Financave synon të hartojë një ligj të ri. Sektorët e identifikuar fillimisht si me “rëndësi strategjike” ishin të shumtë: energjia dhe minierat; transporti; infrastruktura e komunikimeve elektronike; mbetjet urbane; turizmi; bujqësia dhe peshkimi. Por të dhënat e Agjencisë Shqiptare të Zhvillimit të Investimeve, AIDA, një agjenci shtetërore që ofron shërbime për investitorët, tregojnë se fokusi kryesor për investitorët ka qenë turizmi. Nga 35 projekte të cilësuara si “investime strategjike”, 26 ishin të orientuara drejt turizmit. Më i madhi është Durrës Yachts & Marina e planifikuar, nga kompania Symphony Real Estate Development sh.p.k nën drejtimin e Symphonie Group of Companies, themeluar nga Mohamed Ali Alabbar, një biznesmen nga Emiratet e Bashkuara Arabe. Është një projekt që e ka vlerësuar edhe vetë kryeministri Edi Rama. Investimi ishte planifikuar të zgjaste gjashtë vjet, por ende nuk ka filluar. Një projekt shumë më i diskutueshëm sipas ligjit të 2015-ës u shpall në fillim të marsit, kur Këshilli i Ministrave, qeveria, i dha leje partneres amerikane të vëllait të Ministres për Evropën dhe Punët e Jashtme, Olta Xhaçka, të merrte në përdorim një plazh në Dhërmi, në jug të Shqipërisë, për 30 vjet. Vendimi ngriti akuza për nepotizëm dhe konflikt interesi. Kompania e leasingut, AGTCC Hotel Management, u shpall “investitore strategjike” sipas ligjit të vitit 2015 që synonte joshjen e investimeve të huaja. Kjo nuk është e vetmja polemikë e lidhur me ligjin. Ka kritika të tjera ndaj ligjit të 2015-ës, që nuk lidhen me korrupsionin, duke përfshirë se ai inkurajon llojin e gabuar të investimeve afatshkurtra. Një problem i madh në bregdetin jugor shqiptar janë certifikata e pronësisë për tokën. Ligji i vitit 2015 “lejon shpronësimin e pronës private sipas planit të zhvillimit të investitorit strategjik. Por zonat jugore vuanin nga problemet e pazgjidhura të pronësisë së tokës kur nisën investimet strategjike. Një studim monitorues, i publikuar në vitin 2021 nga një organizatë vendase, Qëndresa Qytetare, nxjerr në pah disa probleme në lidhje me investimet strategjike të kryera në pesë vitet e fundit sipas ligjit të 2015-ës. Sipas gjetjeve të tij, investitorët e huaj kanë qenë shumë më pak se investitorët vendas dhe më shumë se gjysma e investimeve strategjike janë bërë në sektorin e turizmit. Ata thonë gjithashtu se ligji ndërhyn në marrëdhëniet normale midis një investitori dhe një pronari të pronës private. Ata thonë ai se u bën presion pronarëve që të pranojnë marrëveshje me investitorët sepse në të kundërt shteti do të ndërhyjë për të shpronësuar pronat e tyre me një vlerë që mund të jetë më e ulët se vlera e tregut.