Rreth skenarëve të MPJ për trajtimin e çështjes së ujërave detare me Greqinë

Ndaj saj nuk mund të bëhet asnjë referencë për zbatim dhe ajo nuk mund të shërbejë për të ndërmarrë veprime që kanë qenë objekt trajtimi prej saj. Kjo del qartë si nga legjislacioni i brendshëm i Shqipërisë dhe i Greqisë, ashtu edhe nga Konventa e Vjenës

( Vijon nga faqja 1) por thjeshtë një akt formal administrativ që ngurtëson dhe dokumenton një përpjekje të dështuar për të gjetur zgjidhjen e një problemi të caktuar në marrëdhëniet ndërmjet dy shteteve. Ndaj saj nuk mund të bëhet asnjë referencë për zbatim dhe ajo nuk mund të shërbejë për të ndërmarrë veprime që kanë qenë objekt trajtimi prej saj. Kjo del qartë si nga legjislacioni i brendshëm i Shqipërisë dhe i Greqisë, ashtu edhe nga Konventa e Vjenës për të Drejtën e Traktateve e vitit 1969.

Për këtë arsye nuk qëndron as arsyetimi se ajo duhet zbatuar në bazë të parimit që e drejta ndërkombëtare ka epërsi ndaj të drejtës së vendit, i cili është sanksionuar edhe nga Kushtetuta shqiptare. Sepse marrëveshja për të cilën po flasim, nuk është e tillë, nuk bën pjesë në akte të së drejtës ndërkombëtare, nuk arriti të bëhej marrëveshje. Madje, edhe po të supozohet se ishte bërë, parimisht, sipas Kushtetutës shqiptare, ajo do të vinte e dyta në renditjen e hierarkisë së normave, do të renditej pas Kushtetutës dhe para ligjeve dhe akteve të tjera. Atë nuk e la të bëhej marrëveshje në kuptimin e mirëfilltë të kësaj fjale pikërisht Kushtetuta, e cila ka sanksionuar prerogativën e GJK që të shprehet për pajtueshmërinë apo jo me Kushtetutën të marrëveshjeve ndërkombëtare.

Duke u rikthyer tashmë te skenarët e platformës së përgatitur nga MPJ vihet re se ata karakterizohen nga kujdesi i përligjur që situata e rëndë e krijuar në vitin 2009, me nënshkrimin e një marrëveshjeje në dëm të interesave kombëtare, që cenonte tërësinë territoriale të vendit, të mos agravohet më tej, që marrëdhëniet shqiptaro- greke të mos hyjnë në krizë që do të mund të shoqëroheshin me pasoja të padëshirueshme nga të dyja palët. Duhet kuptuar drejt shqetësimi i manifestuar kësaj here nga ana MPJ, e cila ka për detyrë kryesore funksionale të saj, ndër të tjera që, përveç mbrojtjes së interesave të shtetasve dhe të shtetit shqiptar, të zhvillojë e të konsolidojë marrëdhëniet me shtetet e tjerë dhe me organizatat ndërkombëtare. Dhe këtë duhet ta bëjë me përgjegjësi, seriozitet, profesionalizëm dhe përkushtim. Në këtë kuadër mendoj se duhet parë platforma në fjalë, si tentativë për të njo- hur tashmë në thellësi dhe në gjerësi situatën e krijuar nga vendimi i GJK dhe për gjetjen e një zgjidhjeje që të mos prekë më interesat e shqiptarëve dhe të shtetit shqiptar. Por, bie në sy dhe bën përshtypje se ky kujdes merr hera- herës trajtat e një paniku, e një frike të hiperbolizuar dhe të pajustifikuar. Të gjithë skenarët që parashtron MPJ mund të ngjasin, madje disa episode që lidhen me skenarin e dytë, edhe kanë ngjarë. Grekët janë sjellë me Shqipërinë në këtë rast, sikurse edhe në shumë raste të tjera, sikur ajo është e detyruar që të pranojë e të zbatojë gjithçka që thonë e kërkojnë ata. Duke marrë pozën e të privilegjuarit pa shkak në këtë marrëdhënie, të toleruar gjithashtu pa shkak edhe nga pala shqiptare, duket sikur harrojnë se në themelin e marrëdhënieve ndërkombëtare qëndrojnë disa parime, një pjesë e të cilëve vijnë që nga lashtësia e hershme greke e romake. Mund të përmenden barazia, reciprociteti, respektimi i sovranitetit dhe i tërësisë territoriale, mungesa e presioneve dhe kërcënimeve të çdo lloji etj, të cilët që konsiderohen ‘ jus cogens’, korpusi bazë i së drejtës ndërkombëtare. Kjo do të thotë që në marrëdhëniet ndërmjet dy shteteve nuk shkon logjika që atë që kërkon njëra palë duhet t’ia japë detyrimisht pala tjetër. Gjithçka do të shqyrtohet e do të zgjidhet sipas interesave të secilës prej tyre, në respekt të parimeve të lartpërmendura. Nuk ka vend për panik apo për frikë nëse palës greke i bëhet e qartë se për këtë çështje si dhe për të gjitha çështjet e tjera që qëndrojnë të pazgjidhura ose të patrajtuara në dosjen e marrëdhënieve midis dy vendeve, siç janë çështja çame, devijimi i kundërligjshëm i ujërave të rrjedhës së sipërme të lumit Vjosa, ndërhyrjet e herëpashershme të politikanëve, diplomatëve apo klerikëve grekë në punët e brendshme të Shqipërisë e shumë të tjera, do të zbatohen me rigorozitet parimet e mësipërme dhe normat e tjera pertinente të së drejtës ndërkombëtare.

Nuk përjashtohet që pala greke, nisur nga precedentët e mëparshëm, kur, siç u tha, ajo ka marrë gjithçka që ka kërkuar pa lëshuar asgjë, të mendojë se mund të veprojë sërish si dikur dhe të pretendojë pozitën e të përkëdhelurës. Në këtë rast pala shqiptare e ka të qartë se është detyrë e saj që të vërë në vend e të zbatojë me rigorozitet legjislacionin vendas dhe atë ndërkombëtar, sepse nenet dhe parimet e përfshira në aktet juridike nuk janë slo- gane apo thjeshtë për dekor, por për të mbrojtur interesat e individëve dhe të shteteve. Ato janë për të administruar dhe zgjidhur normalisht e pa trauma situata që nuk janë në pajtim me to.

Në platformën e MPJ përmendet një notë verbale e ambasadës greke në Tiranë, e datës 25 shkurt 2010, në të cilën ajo thotë se do të zbatoje vetëm marrëveshjen e paqenë të prillit 2009. Ky fakt i paditur për publikun, që ka formën e një presioni të hapur kërcënues, është përsëritur me gojën plot nga pothuajse të gjithë ministrat e Jashtëm të Greqisë, të këtyre tre viteve të fundit. Ata janë shprehur se ne presim nga Shqipëria që të fillojë zbatimin e marrëveshjes dhe t’i dalë zot firmës që ka hedhur në të. Në këto zhvillime, mendoj se është rasti që MPJ, ta tejkalonte disi politesën diplomatike dhe t’i deklaronte palës greke zyrtarisht, në formën e duhur legale, me qetësi dhe korrektësi, se për këtë çështje nuk ka asnjë marrëveshje. Madje, ajo duhet të kishte reaguar zyrtarisht edhe kur mbërriti njoftimi i parë se grekët kishin ndaluar peshkatarët shqiptarë të gjuanin peshk brenda ujërave shqiptare, nën pretendimin absurd se tashmë ato nuk ishin me shqiptare, por greke. MPJ duhet të kishte reaguar edhe kur organet kompetente greke deklaruan zyrtarisht se kishin dhënë koncesionet e kërkimit të hidrokarbureve në zonat që përfshihen në ujërat që ata, nëpërmjet marrëveshjes së paqenë, i quajnë të tyre. Në këtë rast duheshin kërkuar shpjegime zyrtare se përse bëhej fjalë, cilat ishin koordinatat e sakta të zonës ku do të operohej dhe të shprehej dëshira që pala shqiptare të mbahej e informuar në vazhdimësi. Së fundi duhet t’ia kishte bërë të qartë palës greke se kufiri shqiptarogrek në ujërat detare në kanalin e Korfuzit dhe në detin Jon është ai që ka qenë para datës 27 prill 2009, kur u nënshkrua marrëveshja e pavlefshme dhe nuk është zhvendosur asnjë milimetër në brendësi të territorit shqiptar. Për pasojë duhet t’i kërkojë asaj mirëkuptimin e duhur institucional që të heqë dorë nga deklarimet e pavlefshme juridike dhe aq më tepër të mos cenojë integritetin territorial të Shqipërisë në këtë zonë. Duhet besuar se kjo është bërë. Por përsa kohë që situata vazhdon të jetë siç ka qenë dhe ndonjëherë prodhon episode që nuk iu shërbejnë marrëdhënieve miqësore midis dy vendeve, duhet të ripërsëritet.

Nuk duhet besuar se grekët mund ta përdorin këtë si shkak për të vendosur veton me qëllim që Shqipëria të mos marrë statusin e vendit kandidat në BE, sikurse thuhet në një nga skenarët. Në krye të këtij shteti fqinj me të cilin Shqipëria ka ndërtuar marrëdhënie miqësore, duhet të ketë tashmë njerëz të iluminuar që duhet ta kenë kuptuar se nuk mund të ndërtosh marrëdhënie me fqinjët mbi bazën e mashtrimeve, hileve, kërcënimeve e presioneve dhe të pretendosh që prej tyre të presësh miqësi e bashkëpunim konstruktiv.

Edhe sikur të marrim rastin më ekstrem, që për shkak të kompozimit politik multikolor të mazhorancave qeverisëse në Greqi, të ketë elemente ekstremistë që mendojnë akoma me mentalitete arkaike të së kaluarës së dikurshme, qëndrimi ynë bazë do të duhet të mbështetet fuqimisht gjithmonë mbi parimet dhe normat themelore të së drejtës ndërkombëtare dhe të legjislacionit tonë kombëtar. Çdo largim prej tij, çdo rrëshqitje drejt pazarllëqeve e kompromiseve të paprincipta në formën “më jep të të jap” është i kundërligjshëm dhe shumë i dëmshëm. Në historinë e vendit tonë ka jo pak precedentë të hidhur që kanë qenë rezultat i qëndrimeve të tilla. Këto janë çështje të mëdha që kanë të bëjnë me interesa primordiale kombëtare që prekin territorin dhe që shtrihen gjatë në kohë, duke ndikuar në fatet dhe jetët e brezave të ardhshëm.

Si konkluzion mund të thuhet se pavarësisht skenarëve të përgatitur nga MPJ për restaurimin e situatës në rajonin detar kufitar me Greqinë, zgjidhjet që do të propozohen duhet të mbajnë parasysh se qëndrueshmëria e marrëdhënieve dypalëshe dhe miqësia shqiptaro- greke kërkojnë respektimin rigoroz të parimeve themelore të së drejtës ndërkombëtare. Në këtë mënyrë gjithë kompleksi i lidhjeve të shqiptarëve dhe të grekëve, dy popujve miq, nga më të lashtët e gadishullit dhe të kontinentit, do të çlirohet realisht dhe përfundimisht nga pengjet e një të kaluare që duhet kapërcyer njëherë e përgjithmonë. * Pedagog i së Drejtës

Ndërkombëtare në Universitetin Europian të

Tiranës Tiranë, 13 shtator 2012