Statuja duket e nëpërkëmbur
Kur flasim për veprën e artit në hapësirën tonë publike dhe respe ktin ndaj saj, mund të them se personalisht kam pasur fat. Busti i Dr. Ndroqit vendosur në hyrje të sanatoriumit të Tiranës në vitin 2002, ka vendosjen e duhur në hapësirë si dhe pozicionimin e mirë ndaj dritës, gjë fort e lakmuar nga gjithë artistët. Kjo rastësi e bekuar ishte rezultat i dashamirësisë së treguar ndaj meje i shoqatës “Tirana” të atyre viteve, e cila jo vetëm më besoi trajtimin e kësaj figure fisnike por njëkohësisht u kujdes për gjithë problematikën e vendosjes.
Ky fenomen tashmë është kthyer në makth për mjaft autorë kur marrin porosi apo fitojnë konkurse, sepse shtatoret apo bustet e tyre shpesh jo vetëm nuk vendosen në ambiente dinjitoze siç meriton çdo vepër arti por ndodh edhe të pozicionohen gabim me dritën, aq e nevojshme për një vepër, pa folur për sfondin apo dekorin që i shoqëron nga pas. Keqardhja bëhet më e madhe kur mendon se konkurset apo porositë publike janë me pikatore dhe ato pak vepra që realizohen nuk gëzojnë trajtimin përkatës. Mangësia jo pak herë fillon që me shpalljen e këtyre konkurseve pa ditur vendin ku do të vendosen.
Është njësoj sikur të sjellësh në jetë një fëmijë pa i krijuar kushtet minimale ku do jetojë, pra pa pasur një dhomë apo krevat.
Në këto pak rreshta nuk mund e as nuk më takon mua të merrem me vlerat estetike të veprave që realizohen, por ndjehem keq kur shoh mungesë respekti ndaj tyre ( nuk e kam fjalën për ditën e parë kur inaugurohen), e më së shumti ky respekt duhet treguar nga instancat zyrtare pa përjashtuar publikun. Konkretisht, nëse shtatorja e Nënë Terezës në aeroport duket sikur ka hapësirë me bollëk, ajo në fakt më shumë të kujton një polic trafiku në atë rrethrrotullim ku ndodhet. Diçka të ngjashme të kujtonte dikur shtatorja e themeluesit të Tiranës, kurse tani pas zhvendosjes duket sikur bën muhabet me pleqtë e stolave aty pranë apo dëgjon hallet e punëtorëve që presin ti marrë dikush në punë, ndërsa pak metra më tutje grushti i Partizanit të panjohur qëndron lart i pashqetësuar nga këto ankesa, mbase sepse ai problemet e vendosjes i ka zgjidhur para viteve ‘ 90. Një shembull pozitiv i zhvendosjes është busti i Qemal Stafës.
Shtatorja tjetër e Nënë Terezës qëndron diku në një cep të Universitetit laik të Tiranës, a thua se pret e përcjell studentët që hyjnë e dalin zhurmshëm pranë saj. Eshtë ironike që poshtë shkallëve të Universitetit shtrihet sheshi “Nënë Tereza”, mirëpo shtatorja në atë pozicionim duket e nëpërkëmbur nga vetë sheshi që ka emrin e saj. Mund të ishte më normale ndoshta që një nga shtatoret e saj të gjendej në spitalin publik të Tiranës që mban emrin e saj, sepse edhe simbolika atij vendi i shkon më përshtat kuptimit të jetës së vetë Nënë Terezës. E mirëkuptoj indinjatën e heshtur të skulptorit të mirënjohur Thoma Thomai ndaj kësaj sjelljeje me veprën e tij, bashkohem edhe unë me ish profesorin tim të nderuar në këtë indinjatë, por besoj se duhet bërë më shumë nga të gjitha palët që në fillim e jo vetëm kur kuptojmë se kjo gjendje s’mund të zgjasë pa fund. Fëmijët mund të ngjizen edhe rastësisht e megjithatë ka organizma qeveritare apo private që marrin përsipër fatin e tyre kur familja s’ka mundësi t’i ushqejë, kurse veprat publike të artit nëse i duam e shpallim konkurse për to, nuk ngjizen rastësisht, madje ato rrojnë më gjatë se një jetë njeriu, ndaj nëse vërtet kemi respekt për veprën e artit gjithçka duhet ta mendojmë seriozisht. Kjo fillon që nga vendi ku vepra do bëj jetën e saj e deri te shërbimet në vazhdimësi, e njëkohësisht i njëjti seriozitet duhet treguar nga autorët të cilët futen në gara me dëshirën për të fituar por pa menduar gjatë se ku do qëndrojë vepra ( fëmija) tyre.
* Artist dhe publicist