Si e mbaj mend Shqipërinë "e burrave" në vitet 1988- 1989
Përkthyesja e letërsisë bashkëkohore: Dashuria ime për shqipen dhe takimet e mia me shqiptarët
Shqiptarët i kam parë të zbres in nga anijet, janë çaste që nuk harrohen e më prekin. Ishin të stërlodhur, të sëmurë pjesërisht, të dëshpëruar dhe shumë me shpresë".
Ende emocionohet e përlotet kur kujton ato ditë të trishta në Bari, kur së bashku me përkthyes e mjekë, morën trenin nga Mynihu për të pritur shqiptarët që iknin me anije drejt Europës.
Kanë kaluar tanimë më shumë se dy dekada, ata janë integruar, por Zuzana Finger ende i përjeton pamjet e atyre ditëve, fiksuar qartë në kujtesë si kujtimet më të dhimbshme të një kombi mes jetës e mbijetesës, të dëshpëruar e plotë shpresë.
Përkthyese e disa autorëve shqiptarë në gjermanisht dhe kryetare e shoqatës "Martin Camaj", Zuzana Finger është këtë muaj në rezidencën e "Poetekës". Në një intervistë për "Gazeta Shqiptare" ajo tregon si mban mend Shqipërinë e vitit 1988, 1989 mandej shqiptarët që iknin nga vendi pas hyrjes në ambasadën gjermane, shqiptarët e vitit 1996 si edhe ata të ditëve tona, që e përshëndesin ngado, ndërsa ajo dëgjon të folmet e ndryshme, çka më pas do i shërbejë për përkthimet letrare që bën nga shqipja drejt gjuhës së saj.
Kujtimet e para e të fundit, Shqipëria "e burrave", ajo e zgjedhjeve, e kaosit dhe e rindërtimit, vijnë në një rrëfim që kapërcen 30 vite përnjëherë, përmes çasteve më kryesore.
- Cili ka qenë kontakti juaj i parë me Shqipërinë?
Kur kam qenë ende studente në Berlinin Perëndimor, një profesor i yni organizoi një ekskursion në Shqipëri me studentë të gjuhës e historisë dhe erdhëm këtu në vitin 1988. Qëndruam një javë dhe në atë kohë nisa të mësoj shqipen. Shqipëria më ka lënë një përshtypje të fortë edhe pse gjuha shqipe më dukej shumë e vështirë. Kam pasur shumë fat, sepse një vit më vonë konkurrova për një bursë të Shërbimit Akademik Gjerman. Një bursë njëmujore për ndjekjen e kursit të shqipes në Tiranë. Fakultetin e Gjuhëve të Huaja. - Si t'u duk Shqipëria më 1988? Prapë nuk kishim kontakt me shUnë jam me origjinë nga Çekoqiptarë. Më kujtohet se në rrugë sllovakia dhe isha rritur me rregkishte shumë- shumë burra, dhe ullat e socializmit. Më herët kisha çuditeshim pse s'kishte gra. Më koleksionuar pulla postare, pra kur duket se gratë ishin të zëna në shisha e vogël dhe kisha disa pulla tëpi. Kur pyesnim pse s'ka gra, na nga Shqipëria. Një thoshin se ata janë lidhje me të e kisha në turne të tjera e gjithmonë. Më pas kur i shihnim ne, kur erdha në nuk punonin. Në
Për shumë e shumë aeroport e pashë parqe, rrugë e
vite mbeta në kontakt nga afër ashtu si sheshe kishte
me disa refugjatë. E edhe në ditët kur vetëm burra e ishte
kanë pasur shumë të shkuam me autoviti 1989. Bënim
vështirë, sepse pas bus në qytete të ushtrime në gjuhë
fillimit askush nuk ndryshme. Në Gjerdhe mësuese kam
merrej me ta, me mani ka pasur alpasur Brikena Kacbanologë shumë të integrimin e tyre, apo adei dhe Pandeli mirë. Unë kam gjeme punësimin. Ishin Pani. tur atje njerëz njerëz nga profesione - Pse doje të mëshumë të interetë ndryshme dhe me soje shqipen? suar ndaj Shnjë vullnet të madh që Kam studiuar qipërisë e kulturës të integroheshin. Ishin gjuhësi dhe kam shqipe. teknikë, inxhinierë, udhëtuar në
- Ku shkuat njerëz që kanë studiuar Jugosllavi, meqë atëherë gjatë asaj edhe më pas në gjuha ime amtare jave qëndrimi? Gjermani. Sfida e tyre është gjuha sllave
Kemi qenë në ishte se nuk u kujdes dhe nuk kisha vëshSarandë, Kukës, Pokush për ta pas një tirësi të kuptoja gradec. Shumica e kohe të fillimit. Duhej sllavët kur flisnin, grupit studionin ndërkohë nuk kup
që ata vetë të ecnin histori e gjeografi. toja dot shqiptarët.
para. Ata u nisën nga Krijuam një përshKjo më interesonte
një vend ku nisma e lirë typje si ishte vendi shumë, nuk e duro
qe e ndaluar. dhe një përshtypje ja që nuk i kuptoja se si ishte jeta e përditshme. shqiptarët. Ishte kureshtje dhe
- A ishit të lirë të bisedonit me natyrisht kam pasur një profesor njerëzit? të mirë në Berlin që merrej me gju
Jo. Kemi qëndruar në Hotel Tihën shqipe dhe ai na ka entuziazrana dhe kemi qenë mjaft të izolumuar: Norbert Reirter. ar. Çdo gjë ka qenë e organizuar, - Si vazhdoi marrëdhënia juaj kishim program e kishim pak konme shqipen pas ikjes nga Shtakt me shqiptarë. Edhe ata ishin qipëria? kuriozë të flisnin me ne, por nuk Disa kohë nuk pata më kontakt. guxonin të flisnin. Më pas, menU ktheva në Kosovë për dy vite për donim se nëse e provonim të biseShërbimin Akademik gjerman më donim, do përbënim rrezik për ta. 1999- 2001. Punova ne Fakultetin - Kishit frikë që ishit këtu? Filologjik në Prishtinë si lektore e Jo, fare. Ne nuk kemi qenë gjermanishtes. Isha e lumtur se aspak në rrezik. isha te shqiptarët. Ishte kohë e
- Pse erdhe me bursë një vit më frikshme për mua. U njoha me shvonë më 1989? krimtarë kosovarë. Në vitin 2000 u
Doja të mësoja shqipen, kisha njoha me Nevijana Dosti që punondëshirë. Qëndruam në të njëjtin te tek ambasada gjermane. Ajo më hotel dhe shkonim në mësim në ka shtyrë të përkthej letërsi
REFUGJATËT NË GJERMANI
- Cilët autorë shqiptarë keni përkthyer?
Kam përkthyer nga serbishtja e nga gjuhë të tjera, por se di është shqipja, është më e rëndësishmja.
Kam përkthyer "Në kërkim të këmishës së humbur" për një antologji në Austri. Më 2006 përktheva Arian Lekën disa poezi për një lexim në Gjermani. Disa i kam përkthyer vetëm për lexime panairesh. Kam përkthyer pesë drama të Jeton Nezirajt dhe po përkthej të gjashtën, është botuar edhe Xhevdet Bajraj, kam përkthyer edhe Arben Idrizin, Shkëlqim Selmanin, Parid Teferiçin, Luljeta Lleshanakun, Luljeta Danon, Ervina Halilin, Lisjana Demirajn, Doruntina Bashën, Ledia Dushin.
Tani që jam në rezidencë letrare në Tiranë te "Poeteka", dhe me këtë rast i falënderoj shumë që më përzgjodhën mua të vij, po takohem me ata që i njoh si autorë, por nuk i kam takuar nga afër. Unë kryesisht merrem me përkthime të poezisë, por kam përkthyer edhe dramë, por jo romane. Kur e kam takuar njëherë të paktën autorin, mundem ta përkthej më mirë atë, sepse arrij ta njoh, ndaj dua të takoj sa më shumë. Përkthimi ka shumë fjalë e njohja e autorit është një çelës për të kuptuar tingullin e saktë të fjalëve të tij.
Kam qenë në rezidencë në Kosovë, te Qendra Multimedia dhe tani jam këtu për herë të parë si përkthyese dhe jam e lumtur se kështu unë takoj poetë nga Shqipëria. Këtu po shoh si flasin njerëzit sot, si jetojnë e kjo është me rëndësi për përkthimin, se gjuha zhvillohet dhe fjalorët nuk janë shpesh të updatuar.
- Cila është "marrëdhënia" juaj me Martin Camajn?
Jam kryetare e shoqatës "Martin Camaj". Paraardhësi im ka qenë Hans Joachim Lanksch. Ai është përkthyes shumë i mirë i autorëve gegë. Më pas ka qenë kryetar Bardhyl Demiraj dhe tani jam unë, me shumë modesti. Është vështirë të kryej një punë të mirë me paraardhës të tillë. Ai ka jetuar në Mynih, po unë nuk e kam njohur të gjallë. Njoh Erika Camajn që është presidente nderi e shoqatës. Njëherë në vit kemi mbledhje të anëtarëve. Ka qenë shumë kohë autor i ndaluar dhe autor i harruar. Shoqata merret me të dhe me veprimtari të kulturës shqiptare.
- Dikur e re, tani në moshë si përkthyese. Por keni qenë edhe si vëzhguese zgjedhjesh. Si janë këto tri njohje të Shqipërisë?
Kam qenë si vëzhguese zgjedhjesh më 1996. Trazirat erdhën më vonë. Kishte konflikte politike atëherë, kaos, zemërim e mllef. Diçka nuk ishte në rregull. Ishte një situatë si çasti para stuhisë.
Më pas kam punuar në Kosovë dhe u takova me autorët e mi. Me Luljeta Danon e Lleshanakun, me Paridin e Arianin. Lidhja ka qenë gjithnjë. Mund të them se Shqipëria ka ndryshuar shumë prej kur e mbaj mend unë. Jam e lumtur që jam dëshmitare e zhvillimeve aq historike e të thella. Mund të them se edhe unë e kam përjetuar.
- Si i ke pritur shqiptarët më 1990? Si u bëre pjesë e grupit që do të priste shqiptarët me trena në Itali për të shkuar në Gjermani? Ambasada gjermane ka qenë pjesë e zhvillimeve atë kohë dhe ambasada pat Më kujtohet se në rrugë kërkuar ndihmë kishte shumë- shumë në Gjermani. burra, dhe çuditeshim Qeveria gjermane pse s'kishte gra. Më vendosi t'i kërkojë duket se gratë ishin të ndihmë Kryqit të zëna në shtëpi. Kur Kuq Gjerman për pyesnim pse s'ka gra, organizimin e tre na thoshin se ata janë trenave që duhej në turne të tjera e kur të vinin në Bari ku i shihnim ne, nuk do të merrnin sh
qiptarët për t'i çuar punonin. Në parqe,
në Gjermani. rrugë e sheshe
Më pas kërkuan kishte vetëm burra e
që në tren të ketë ishte viti 1989.
mjekë, infermierë e përkthyes. Unë kam qenë përkthyese e grupit të këtij aksioni humanitar dhe kam pranuar menjëherë, bashkë me Robert Elsie dhe një gazetare që punon në Deutsche Velle, me të cilën
ME BURSË MË 1989