Frika nga fjala që na kthen në diktaturë

Që në vitin 2016 të vihet në pikëpyetje liria e fjalës në vendin që u nda formalisht nga diktatura komuniste 26 vjet më parë, duket sa e pabesueshme, aq edhe e paimagjinueshme. Po ndodh pra, në Shqipërinë anëtare e NATO- s, në pritje për të hapur negociatat e anëtarësimit në Bashkimin Europian, qytetarët e së cilës lëvizin pa viza në zonën Shengen. Prej muajit gusht të këtij viti, kur 17- vjeçari Ardit Gjoklaj humbi jetën në landfillin e Sharrës në kryeqytet, teksa punonte për të ndarë plehrat nga mbetjet në turnin e natës, investigimet e medias vizive apo asaj të shkruar për punën në këtë landfill kanë pasur rezultat të ngjashëm: heshtues me hir a me pahir. Drejtorja e lajmeve e A1 News, Alida Tota u pushua nga puna ditën që u transmetua një kronikë investigative në atë landfill. Një emision televiziv “Publicus”, u mbyll një ditë para se të transmetonte një investigim po në këtë landfill, ndërsa investigimet e “Birn” Albania ( që nuk ka “pronarë” shqiptarë), mbi këtë rast nuk janë ribotuar nga mediat e tjera, siç ndodh zakonisht. A mund të jenë të gjitha rastësi? Duhet një dozë shumë e madhe besimi tek integriteti i aktorëve të përfshirë, për t‘ i trajtuar si ngjarje rastësore me objekt të njëjtë, e prapë duket e pamundur. A ka qenë censurë apo vetëcensurë mediatike? Kjo është temë që meriton një analizë të posaçme një herë tjetër, por censura mbetet dhe koha po na e provon këtë.

Këtyre “rastësive” iu shtua një element i ri këtë të mërkurë, krejt kryeneç. Komisioni Parlamentar i Medies fton në një seancë dëgjimore Alida Totën për rastin e saj dhe e paimagjinueshmja ndodh. Parlamentarë të shumicës tërhiqen nga mbledhja, duke pamundësuar kuorumin, numrin e detyrueshëm të deputetëve që rregullorja kërkon për të zhvilluar një seancë. Dëgjesa dështon dhe si kurrë më parë deputetët dalin të komunikojnë me mediat në korridorin para komisionit. Aty nga nënkryetari i mazhorancës në komision, gazetar aktiv deri para tre vjetësh, zbulohet arsyeja e dështimit të seancës. Tema e pushimit të gazetares nga puna për qeverinë konsiderohet si mjet politik që opozita do e përdorë kundër saj. Për pasojë edhe pse e ftuar zyrtarisht, gazetares nuk i duhet krijuar mundësia për të treguar atë që ka ndodhur. I njëjti arsyetim është përsëritur nga mazhoranca edhe të nesërmen, në mbledhjen e byrosë parlamentare, duke provuar kështu se dështimi i seancës dëgjimore me gazetaren, për t’i hequr asaj mundësinë e fjalës, ka qenë i paramenduar. Aq i madh është sikleti i qeverisë për këtë çështje, sa nuk ndruhet t’i lerë të fiksuara me zë, figurë e në procesverbal këtë

Këtyre “rastësive” iu shtua një element i ri këtë të mërkurë, krejt kryeneç. Komisioni Parlamentar i Medies fton në një seancë dëgjimore Alida Totën për rastin e saj dhe e paimagjinueshmja ndodh.

sjellje kaq të hapur, në cenim të së drejtës për t’u shprehur, e sanksionuar në nenin 22 të Kushtetutës, për çdo qytetar, vendas a të huaj në territorin e Republikës së Shqipërisë.

Nuk është aspak rastësor ky qëndrim kaq i hapur e i guximshëm për një vend që monitorohet nga institucionet ndërkombëtare, që për lirinë e fjalës e medies si themele të demokracisë, kanë investuar e investojnë jo pak kohë e para. Është zgjatimi i raportit të vështirë që ka kjo qeveri me fjalën e lirë. Nuk është e vetmja, duhet pranuar, por ka një ndjeshmëri të çuditshme ndaj çdo problemi që i evidentohet edhe kur është me fakte. Me fjalë, gjeste e veprime, të gjitha të koordinuara për të mos lejuar shprehjen e pakontrolluar të mendimit në publik. Ata që e bëjnë etiketohen si “media kazanë” nga vetë kryeministri i vendit, që ka gjetur një term zëvendësues për të mëparshmin “këneta mediatike”.

Po si sillet vallë kryeministri ynë me mediat, kur nuk është i zënë duke u përplasur publikisht me këto etiketime fyese?

Ajo që po ndodh me mediat në qeverisjen e Edi Ramës është një risi absolute, në atë që njihet si censurë e butë. Mediave u është hequr e drejta të bëjnë punën e tyre bazike: të shohin vetë çfarë ndodh, e ta raportojnë atë për teleshikuesit a lexuesit e tyre.

Institucionet në qeverisjen “Rama” i kanë shndërruar zyrat e shtypit në redaksi mediash, shpesh me staf më të madh se vetë redaksitë e mediave tradicionale, me ka- mera, fotografë, punonjës e ishgazetarë, të gjithë për të prodhuar ditë pas dite, një apo disa lajme me të njëjtin objekt, punën madhështore të kryeministrit, me foto e filmime të përzgjedhura aq shumë, sa shpeshherë nuk të besohet se ato pamje janë në Shqipëri, në vendet a institucionet ku secili nga ne mund të shkojë çdo ditë. Kryeministri kryen vizita e takime pa njoftuar a ftuar asnjë media. Punën e medias e kryejnë këto zyra specifike me një armatë punonjësish, që paguhen për të prodhuar një material filmik, me sinkron e pamje të përzgjedhura, që i shpërndahet të gjitha mediave. Gazetarët e mediave tradicionale e marrin dhe përgatisin me atë material të gatshëm, kronikën që i serviret publikut si kronikë e televizioneve, kur, në fakt, ajo që publiku sheh është thjesht një prodhim i institucionit, që është objekt i atij materiali. Dhe kjo ndodh pothuaj çdo ditë. E bën kryeministri, e bën kryetari i bashkisë së Tiranës, e bën edhe kryetari i opozitës, më rrallë duhet pranuar, për shembull, në turin e takimeve që ka nisur së fundmi nëpër rrethe. Përse kjo nevojë e sëmurë për të kontrolluar çdo fjalë, çdo “frame” që i përcillet publikut? Por kryeministri e di shumë mirë rëndësinë e pamjes së jashtme në raport me mediat, atë që duhet t’u tregojë të tjerëve. Ishte në Serbi para ca ditësh dhe mori me vete një grup gazetarësh televizivë, pa kameramanët përkatës. Teksa shihnim kryeministrin me gazetarët në krah, vetëm mediat e dinin se e vetmja kamera që filmonte atje ishte ajo e kryeministrit, dhe materialet që vinin në Tiranë për t’u transmetuar nëpër televizione, seleksionoheshin nga zyra e shtypit e qeverisë. Në dy dekada si gazetare e politikës, nuk mbaj mend të ketë ndodhur një gjë e tillë me ndonjë paraardhës të Ramës, as Fatos Nanon e as Sali Berishën.

Prodhimi i materialeve filmike nga zyrat e partisë është një praktikë që nisi nëpër fushatat elektorale nga Partia Socialiste ( edhe e Nanos në 2005) e Partia Demokratike, e u përcoll me shqetësim, por pa fuqi për të ndryshuar situatën nga mediat vizive. Por me ardhjen e Ramës në pushtet, ky nuk është më një shqetësim në kohë fushate. Po bëhet model pune ku qeveria bën edhe kameramanin edhe gazetarin, në fillim rrallë e kujdesshëm, e tashmë, në mungesë të një rezistence nga mediat, është shndërruar në një proces të natyrshëm. Dhe kryeministri, njohës shumë i mirë i spin- it, e di se kjo quhet censurë, e butë, por e pastër dhe e qartë si drita e diellit.

Për pasojë heqja e të drejtës së fjalës, një gazetareje të ftuar zyrtarisht në Komisionin e Medias për të treguar rastin e saj, shihet si normalitet edhe nga ish gazetarë deputetë, pasi shkon në linjën e filozofisë së kësaj qeverie, fatkeqësisht e mbështetur nga ish gazetarë, e me heshtje edhe nga gazetarë, njerëz që paguhen për të folur në emër të medias, një filozofi që median e sheh si kokëçarje, një bezdi publike, por që duhet pranuar, se kështu janë rregullat e demokracisë, të cilat nuk vendosen në Tiranë.