E pse doni të më tjetërsoni pikërisht tani?!)

A do ta pranojë Dilani kurorën e dafinave të Nobelit? (

poeti dhe muzikanti 75- vjeçar Bob Dilan, i lindur në Duluth, Minesota në një familje emigrantësh hebreo- amerikanë më 24 maj 1941, e ka mbajtur gojën kyçur, edhe pse është duke zhvilluar një turne të paracaktuar me koncerte anembanë Amerikës: në Nevada, Kaliforni, Oklahoma, Luiziana, Mizuri, Alabama, Kentaki, Virxhinian Perëndimore, Karolinën e Veriut, Virxhinia e më pas Tenesi, e kështu me radhë sipas programit të tij, deri më 23 nëntor në Florida gjatë shfaqjes së vet pambarim..., e cila ka dekada që vazhdon pa u ndalur dhe askush nuk mund të thotë me siguri se kur do t’i ulet sipari... Tuiteri i tij zyrtar atë ditë cicëriu jo edhe aq çuditërisht vetëm dy herë, fillimisht për të shpallur njoftimin se atij i ishte dhënë Çmimi Nobel, dhe pastaj herën e dytë, për t’u përcjellë ithtarëve besnikë mesazhin e urimit të Presidentit Obama: “Përgëzime Bob Dilanit, njërit prej poetëve të mi të parapëlqyer, për Nobelin mëse të merituar!”

Ndërsa Dilani vetë ende nuk ka nxjerrë as edhe një fjalë nga goja për Çmimin Nobel në Letërsi, për të cilin shumë e shumë shkrimtarë të tjerë në çdo cep të botës, do të shkelnin mbi këdo e do të përmbysnin qiell e tokë për ta marrë në mënyrë të merituar ose jo, me vepra të rishkruara e të ritushuara dekada pas botimit apo ndoshta edhe jo... Atë ditë ai vazhdoi të bënte me përkushtim të vetmen gjë që ka ditur për gati gjashtë dekada me radhë: këndoi dhe rishpiku vetveten së bashku me lirikat e tij mbresëlënëse para publikut të mahnitur në një skenë koncerti në hotelin- kasino “Cosmopolitan” të Las Vegasit...

Vetëm se një natë më pas, më 14 tetor në skenën e “Desert Trip- it”, gjatë festivalit klasik të rrokut në Indio të Kalifornisë, e pasuroi programin e parashikuar artistik me një këngë të viteve të fundit të titulluar apostafat: “E pse doni të më tjetërsoni pikërisht tani?” Ndërsa Mik Xhekeri i “Rolling Stones” ( grupi që e pagëzoi veten sipas këngës së njohur të Dilanit të vitit 1965: Like a rolling stone), duke e pasuar në podium, u mundua të thyente akullin para artdashësve me fjalët: “Nuk na ka rënë rasti asnjëherë të ndajmë të njëjtën skenë me një fitues Nobeli! Bobin e kemi njësoj si Ualt Uitmanin tonë!”

A e meriton Bob Dilani Çmimin Nobel për Letërsi apo jo? A ka fort rëndësi se çfarë thuhet për të? Është poet apo thjesht një këngëtar, që shkruan deri diku lirika më të ndjeshme e të mprehta se të tjerët? Një bard i talentuar apo një trubadur i dalëmode?

Këngën e njohur të Marash Ucit, pjesën ndoshta më domethënëse të “Lahutës së Malcis” të At Gjergj Fishtës, para se ta lexoja e ta gdhendja përjetësisht në shpirt nga botimi i Fretërve Françeskanë, e kam hasur rastësisht buzë një vatre malcorësh në mesin e viteve 80- të, ku e dëgjova dhe e shijova me ëndje symbyllurazi nga goja e një rapsodi të verbër plak diku në një cep të humbur verior, i cili vargjet epike, i shoqëronte me tingujt e zvargët të lahutës.

Emri i Bob Dilanit ka gati dymbëdhjetë që përflitet si një fitues i mundshëm i Nobelit. Ai është aq i famshëm anembanë rruzullit saqë kur u shpall si fitues krahas Samuel Beketit, Gabriel Garsia Markezit, T. S. Eliotit, Boris Pastërnakut, Dario Fosë, Imre Kertezit, Orhan Pamukut, Harold Pinterit, Isak Bashevis Singerit e Toni Morrisonit, të pranishmit në sallë lëshuan një “Ah!” të madhe, së bashku me një sërë shkrimtarësh të shquar dhe aspak ziliqarë, por një grusht të tjerësh anembanë botës, pasi e morën veten nga habia nisën të turfullonin e të bënin komente virtuale se ai nuk e meriton, ngaqë nuk është një letrar apo shkrues e krijues letërsie të mirëfilltë, se duhet ta refuzojë, se nuk duhet kurrsesi ta pranojë duke ndjekur shembullin e Zhan- Pol Sartrit në vitin 1964..., se ka shumë gjeni që e dëshirojnë dhe e meritojnë para tij, e të tjera e të tjera.

Të gjitha këto shkruheshin e thuheshin për dikë që nuk ka lejuar kurrë në jetën e vet as edhe një kritik letrar, muzikolog apo gazetar, të afërm apo të largët që të guxojë ta diskutojë, komentojë e të përpiqet ta analizojë... Vetëm disa muzikantë të lindur si Rozen Kesh, apo shkrues të sprovuar si Stefën Kingu, apo kandidatja amerikane Xhois Karol Ots dhe Salman Ruzhdiu, i cili e quajti Dilanin “... një trashëgimtar të shkëlqyer të traditës së bardëve...” dhe çmimin që iu dha Bobit “një zgjedhje e gjetur”, u gëzuan vërtet dhe shprehën me fisnikëri e dlirësi urimet e tyre të sinqerta, krejtësisht të zhveshura nga çfarëdolloj xhelozie profesionale...

Në vitin 2012, Presidenti amerikan Barak Obama, kur po i varte në qafë Bob Dilanit shiritin presidencial të Medaljes së Lirisë, vuri në dukje se: “Të gjithë ne sot, që nga Brus Springstin e deri tek U2, i kemi borxh Bobit një thes mirënjohjeje! Në historinë e muzikës amerikane nuk mund të gjesh ndonjë gjigant tjetër më të madh se sa ai. Gjatë tërë këtyre viteve ai vazhdon ta ndjekë me këmbëngulje atë tingull, duke kërkuar pa u ndalur atë çikë të vërtetë. Më duhet ta pranoj se jam me gjithë mend një ithtar i madh i tij.”

Akademia e Nobelit, kur vendosi më në fund t’ia jepte atij Çmimin, shtoi edhe këto fjali: “Dilani gëzon statusin e një ikone. Ndikimi i tij në muzikën bashkëkohore është i thellë dhe ai është objekt i studimit nga një rrjedhë e pandryshueshme letërsie dytësore.”

Dilani është dhe do të vdesë një bard, një rapsod i vërtetë, një poet mendjendritur, i cili qysh në rininë e tij të hershme, diti vetëm të shprazet e të shkruajë mbi kartpeceta kafenesh apo restorantesh, fleta të rastësishme letra apo edhe mbi gjethe vjeshte vetëm vargje filozofike të frymëzuara nga ndikimet e simbolistëve francezë si Remboja dhe Verleni, e teatrit absurd të Brehtit, nga Shekspiri, piktorët e Rilindjes evropiane, Dhjata e Vjetër apo e Re, nga poetët amerikanë të Beat Generation- it, nga legjendat dhe gojëdhënat e vjetra amerikane të Perëndimit të Largët apo të afërt, ose edhe nga drejtësia proverbiale poetike që e shtyn përpara edhe sot e kësaj dite, duke e shëndërruar në kritikun më të mprehtë shoqëror të shekullit të njëzetë e në vazhdim, sepse burimi i talentit të tij duket sikur ende nuk ka të shteruar...

Ka shumë gjasa që edhe Homeri i verbër, kur recitonte vargjet e tij epike të Iliadës