"Si u shkatërrua ushtria shqiptare, gradat u ngatërruan me nishane, u mor shembull nga kinezët"
Sandër Lleshi: Si u hoqën gradat në ushtri, urdhri i Ballukut "vishni kostumin e leshit" Botohet libri i ri "Udhëheqja ushtarake, globalizmi dhe rasti i Shqipërisë"
Karriera
ime e gjatë ushtarake më ka bërë që të njoh mirë dy kategori shumë të rëndësishme: në fillim teknikën e ndërlikuar të radarëve, e më vonë natyrën edhe më të ndërlikuar të njerëzve". Me këtë fjali shënohet hyrja në librit e rinj të gjeneral Sandër Lleshit. Karriera e tij ushtarake ka nisur në vitin 1978 përmes shkollës ushtarake "Skënderbej" dhe ka përfunduar me detyrën e zëvendësshefit të Shtabit të Përgjithshëm të Forcave të Armatosura në vitin 2013. Në një libër voluminoz nën titullin "Udhëheqja ushtarake, globalizmi dhe rasti i Shqipërisë", ndërsa të tjera merret hollësisht me "rastin e Shqipërisë. Prej këtij libri, kemi shkëputur një pjesë që sjell në vëmendje, vendimet komike që sollën pasoja vite më vonë në shumëçka.
Në këtë numër, sjellim ndikimin e "frymëzimit kinez të reformave të fundviteve 60 në Shqipëri- një tezë e vërtetuar nga vetë udhëheqja komuniste shqiptare e kohës, e cila e pohonte me mburrje origjinën kineze të ' reformave'. Heqja e sistemit të gradave në Shqipëri ishte paraprirë nga heqja e tyre në ushtrinë kineze më 1 qershor të vitit 1965".
Sandër Lleshi aktualisht është këshilltar i kryeministrit për sigurinë, ndërsa libri është fryt i një pune të gjatë studimore, siç mund të vërehet lehtë nga bibliografia e nga rezultati.
PJESË NGA LIBRI
Me vendimin e Këshillit të Ministrave të Republikës Popullore të Shqipërisë nr. 66, datë 15.11.1955, me titull "Mbi heqjen e funksionit të komisarit në Forcat e Armatosura të Republikës së Shqipërisë dhe vendosjen e komandës unike", ishte kryer një ndër aktet më të rëndësishme në drejtim të shndërrimit të Forcave të Armatosura, nga një ushtri e karakterit partizan dhe popullor, në një ushtri të rregullt në kuptimin profesional. Komanda unike dhe hierarkia ishin dy prej karakteristikave kryesore që i jepnin ushtrisë trajtën e një force moderne brenda kuadrit të përgjithshëm politik, ideologjik dhe ndërkombëtar.
Përfshirja e Shqipërisë si anëtare themeluese e Traktatit të Varshavës, që nga 14 maji i vitit 1955, kishte sjellë, ndër të tjera, edhe nevojën e zbatimit të disa parimeve dhe standardeve të reja. Në kuptimin e mirëfilltë ushtarak, mund të pohohet se përfshirja në aleancën ushtarake lindore për Forcat e Armatosura ofronte mundësi për përfitime…
Në një shkresë të firmosur nga ministri i Mbrojtjes Popullore, gjeneral- kolonel Beqir Balluku, të datës 5 janar 1966, me numër 001, pra siç duket në të parën shkresë zyrtare të vitit, drejtuar Komitetit Duket se si për të përmbyllur këtë proces fatal e tragjik për fatin e ushtrisë kombëtare, ministri i Mbrojtjes, Beqir Balluku do të kujdesej që në urdhrin për heqjen e gradave në ushtri të përfshihej edhe një pikë e dytë, kësaj here krejt komike, e cila urdhëronte oficerët që më 1 maj 1966 të vishnin kostumin e leshit. Qendror të Partisë së Punës së Shqipërisë, theksohej:
"Me qëllim që në ushtrinë tonë të likuidohet puna formale, zyrtare, subjektiviste e arroganca dhe për t'i lënë vend punës së gjallë me njerëzit, forcimit të lidhjeve të kuadrove me ushtarët, ngritjes së vazhdueshme të unitetit moralopolitik, lidhjeve të ngushta me popullin dhe kalitjes së disiplinës së ndërgjegjshme e ngritjes së mjeshtërisë ushtarake në tërësi, propozojmë që brenda muajit prill 1966 të suprimohen gradat ushtarake. Shkalla e gjerarkisë ( siç!) ushtarake në Forcat tona të Armatosura të konsistojë në komisarë, komandantë dhe shefa të rangjeve të ndryshme...
Me heqjen e gradave, mendojmë që uniforma ushtarake të thjeshtohet, për t'ua përshtatur terrenit e kushteve tona klimatike dhe për ta bërë sa më pak të kushtueshme...
Me qëllim që të zbatohet parimi i shpërblimit sipas punës dhe të likuidohen diferencat me pagat e punonjësve të organeve të partisë dhe të pushtetit, propozojmë të anulohen dispozitat mbi pagat e ushtarakëve që parashikojnë shpërblime për gradë, vjetërsi dhe shtesa të tjera, dhe këto të përm- blidhen në një pagë të vetme - pagën për funksion..."
Sipas propozimit të ministrit të Mbrojtjes Popullore, Forcat e Armatosura do të kursenin fonde të konsiderueshme nga reformat e propozuara. Kështu, rreth 10.000.000 lekë të reja do të kurseheshin nga uniformat e "reja" dhe të "thjeshta", 6.000.000 lekë të reja nga ushqimi i "ri", 1.600.000 lekë të reja nga rrogat e "reja" dhe 500.000 lekë të reja nga dietat e "reja". Një propozim i tillë e meritonte plotësisht cilësorin "revolucionar", të cilin autorët e përdornin shpesh. Në përgjithësi duket se "e reja" kishte së paku një karakteristikë të qartë; ajo ishte shumë më e lirë në pikëpamje të kostos.
Me Vendimin nr. 172, datë 07.03.1966 të Presidiumit të Kuvendit Popullor të Republikës së Shqipërisë, "Mbi rivendosjen
e funksionit të komisarit politik në Forcat e Armatosura të Republikës Popullore të Shqipërisë", u krye një akt i thellë i karakterit revokues. Anulimi i hapit të rëndësishëm progresiv të vitit 1955, heqja e komandës unike dhe vendosja e funksionit të komisarit politik shënojnë fillimin e periudhës së çorientimit shekullor të Forcave të Armatosura, gjatë së cilës ato u izoluan dhe shkëputën kontaktet me zhvillimet botërore në mënyrë dramatike, u izoluan dhe u shpërfytyruan, u shpërdoruan dhe u nëpërkëmbën në përmasa të jashtëzakonshme.
Në po të njëjtën datë, më 07.03.1966, Presidiumi i Kuvendit Popullor të Republikës Popullore të Shqipërisë miratoi dekretin me numër 4113 "Mbi heqjen e sistemit të gradave në Forcat e Armatosura të Republikës Popullore të Shqipërisë". Ky dekret, në pikën 3 të tij shfuqizonte edhe Dekretin nr. 3364, datë 06.11. 1961, "Mbi oficerët dhe gjeneralët e Ushtrisë Popullore dhe të Ministrisë së Punëve të Brendshme". Dekreti i 7 marsit ishte një akt i pashmangshëm që shoqëronte vendimin tjetër të marrë po atë ditë prej të njëjtit organ shtetëror ose anasjelltas.
Të dyja aktet e sipërpërmendura mund të këmbehen në radhë, por përsëri domethënia e tyre mbetet e njëjtë. Të dyja këto akte mund të konsiderohen edhe si paragrafë të të njëjtit dokument, por që për arsye të thjeshta tekniko- juridike janë ndarë nga njëri- tjetri.
Më datë 22.04.1966, ministri i Mbrojtjes Popullore, Beqir Balluku, në zbatim të dekretit përkatës të Presidiumit të Kuvendit Popullor, lëshonte urdhrin nr. 0227, "Mbi heqjen e gradave". Përmbajtja e urdhrit ishte kjo: Për zbatimin e dekretit të Presidiumit të Kuvendit Popullor, Nr. 4113, datë 7 mars 1966, mbi heqjen e sistemit të gradave në Forcat e Armatosur të Republikës Popullore të Shqipërisë URDHËROJ 1. Të gjithë ushtarakët që mbajnë grada, duke filluar nga data 1 maj 1966, të kalojnë në veshjen e uniformës së re pa grada.
2. Më datë 1 maj 1966, oficerët të veshit kostumin e leshit.
3. Komandat e njësive, reparteve, të marrin të gjitha masat për forcimin e disiplinës, rregullit, mirësjelljes dhe respektit ushtarak.
4. Ky urdhër të punohet me të gjithë efektivin. ( Ministri i Mbrojtjes Popullore, Beqir Balluku)
Ky urdhër shënonte dhe përmbylljen zyrtare të një procesi i cili shkatërronte dy prej kolonave themelore ku mbështetet ndërtimi i një ushtrie të rregullt: hierarkinë ushtarake dhe komandën unike.
Urdhri 0227 i B. Ballukut tregon se sa pak të ndërgjegjshëm ishin udhëheqësit kryesore të FA të kohës për domethënien e masave të marra. Një urdhër i tillë, i cili ekzekutonte heqjen e gradave në FA, përbëhet nga tri fjali të thjeshta, me të cilat synohet të rregullohet në thelb një çështje uniforme. Ky reduktim deri në banalitet i masës së jashtëzakonshme për heqjen e gradave shpreh cektësinë shqetësuese që shoqëronte një masë kaq domethënëse. Duket se gradat ishin parë më shumë si çështje forme, si elemente uniforme, si "nishane", dhe për këtë arsye, heqja e tyre konsiderohej më shumë si një thjeshtëzim i uniformës sesa një ndërhyrje radikale në parimet e funksionimit të Forcave të Armatosura.
Duket se si për të përmbyllur këtë proces fatal e tragjik për fatin e ushtrisë kombëtare, ministri i Mbrojtjes, Beqir Balluku do të kujdesej që në urdhrin për heqjen e gradave në ushtri të përfshihej edhe një pikë e dytë, kësaj here krejt komike, e cila urdhëronte oficerët që më 1 maj 1966 të vishnin kostumin e leshit!