BE në krizë ekzistenciale
krizës financiare të vitit 2008 dhe i krizës, sidomos, të emigrantëve aktualisht.
Nga 1 janari, shteti më i vogël me 420 mijë banorë kryeson presidencën e Unionit në krizë dhe zgjidhja e krizës së migracionit, si dhe “Brexit” janë prioritetet e Maltës. Kryeministri i saj, Jozef Muskat është socialdemokrat 42- vjeçar, por jo si ata, që dje luftonin kundër anëtarësimit në Bashkimin Europian. Në Bruksel e vlerësojnë si “një europeist model” dhe Muskat pritet se do të kërkojë të bëjë kompromise në politikën e migracionit. Si edhe më parë, shumë vende europiane e refuzojnë pranimin e azilkërkuesve. Kurse vendet e para pritëse si Italia, Greqia dhe Malta duan lehtësimin e këtij problemi dhe Muskat besohet se e ka vullnetin për të afruar pozicionet. “Do të bëjmë më të mirën, që të bashkojmë pozicionet e ndryshme”, tha Muskat më 1 janar. Me 420.000 banorët e saj, Malta është vendi më i vogël i BE dhe të drejtosh për herë të parë 500 milionë banorët europianë, kjo konsiderohet një sfidë logjistike dhe politike. Në shkurt vendi do të presë samitin e parë të BE, ku do të reflektohet për krizat e shumta të Unionit, ndërsa Muskat kërkon të ndalë migracionin masiv nga Afrika. Itinerari i emigrantëve në pjesën qendrore të Mesdheut është çelësi i zgjidhjes dhe pjesë e një pakete, që duhet të përmbajë solidaritetin e plotë, sigurinë dhe sigurimin e kufijve. Malta, mes Libisë dhe Italisë, është e prekur historikisht nga migracioni, por për maltezët migracioni nuk është vetëm pjesë e historisë. Sepse ishujt strategjikë të Mesdheut kanë qenë gjithmonë lakmi dhe pre e sulmeve të pushtuesve. Mijëra maltezë kanë braktisur ndër vite e vite vendin e tyre dhe janë shpërndarë kudo në botë. Romakët, grekët, arabët, italianët, Napoleoni, britanikët. Të gjithë ata sunduan në Maltë dhe kanë lënë aty gjurmët, sidomos në gjuhë. Gjuha malteze është një nga të 24 gjuhët zyrtare të Unionit dhe ajo ka rrënjë arabe, por është e prekur mjaft edhe nga ndikimi i gjuhëve italishte dhe anglishte. Edhe besimi katolik, nga më shumë se 90 për qind e popullsisë malteze i ka dhënë profilin e vet vendit dhe vetëm në vitin 2011 u krijua më në fund mundësia ligjore për divorcin në martesë.
Krahas migracionit, edhe Brexit do të jetë temë e presidencës malteze. Nëse në mars vjen kërkesa nga Londra, Muskat është ai që do të bashkorganizojë negociatat dhe ato priten të jenë të vështira, siç është i bindur vetë kryeministri. Nga ana ekonomike, vendi nuk u godit aq rëndë nga kriza dhe nuk është i mbytur në borxhe. Bile, Brukseli e sheh me sy kritik, që Malta u ofron firmave ndërkombëtare modele kursimi të tatimeve mjaft atraktive dhe investitorëve të pasur u jep shtetësinë dhe udhëtimin e lirë në BE.
Ndërsa te Malta ekziston besimi, Europa është në krizë ekzistenciale. Kreu i Komisionit të BE, Zhan Klod Junker e lexoi fjalimin për gjendjen e Unionit me një angazhim sikur po shpallte kurset e aksioneve në bursë. Dhe kjo duhet thënë se ka nxitur më tej euroskeptikët. Në fjalën e Junker nuk ndihej më asnjë shenjë e “europianit të pasionuar”, si më parë. Ai hoqi dorë nga pathosi i unitetit dhe solidaritetit të hershëm. Si asnjëherë më parë, asnjë fjalë nuk tha ai për integrimin e mëtejshëm në Bashkimin Europian, duke mënjanuar nga fjalimi edhe termat e zgjerimit. Përkundrazi, kreu i Komisionit Europian, Junker theksoi se sa të larmishme janë dhe po paraqiten tani shtetet nacionale europiane, duke i krijuar kështu edhe auditorit përshtypjen, se ai nuk po kërkonte tjetër, përveçse t’u shkonte pas fijes populistëve dhe parullave të tyre. Shefi i Komisionit Europian, Zhan Klod Junker i joshi fort qytetarët me internetin e lirë dhe me mbrojtjen që është ofruar për punëtorët e metalurgjisë, me para subvencionesh për fermerët blegtorë, si dhe projekte të tjera kundër papunësisë, me luftën kundër evazionit fiskal dhe me një “ligj të ri për të drejtat e autorit”, ku secili mund të përzgjedhë atë çfarë i duhet “si një vepër europiane bamirësie”.
E vetmja nismë politike që ndjek udhëheqja e BEsë ka të bëjë me sigurinë dhe mbrojtjen. Qytetarët janë të pasigurt dhe të frikësuar dhe kjo është diagnoza sipas shefit të Komisionit. Tani duhet bërë durim, që për dy muaj të vendosen rojet e para kufitare të BE- së në Bullgari. Dhe sa i përket Brexit, “nuk do të na shkatërrojë ne”, u përbetua Junk- er para publikut të vet. Kjo është e drejtë, sepse Brexit është vetëm shfaqja, por jo arsyeja e sëmundjes europiane të sotme. Në shumë vende të Bashkimit Europian ka dyshime të ngjashme dhe refuzime të ngjashme ndaj Unionit. Në shumë vende europiane po kërcënon kthimi te nacionalizmi, te gardhet kufitare, po ashtu tek një ndarje e re e Europës. Ndërsa Junker beson se ka ardhur koha që në Europë dhe tani të piqen vetëm panine të vogla, siç e ironizon dhe shtypi. “Historia nuk do të na kujtojë ne, por gabimet tona”, u shpreh me fjalë të urta shefi i Komisionit. Ndërsa Bashkimi Europian ka pak muaj kohë për ta përballuar depresionin dhe për të nisur pastaj, me shumë maturi, rrugën drejt brigjesh të reja.
Në Francë Alen Zhype shpreson të futet në muajin maj në pallatin Elize, pasi të ketë fituar zgjedhjet presidenciale në Francë, nëse gjithçka do shkonte sipas parashikimeve. Zhype, një ishkryeministër i Francës dhe aktualisht kryetar bashkie i Bordosë, kryeson prej muajsh në anketa dhe pëlqehet gjerësisht nga francezët për humorin e hollë dhe qëndrimin e moderuar ndaj çështjesh të nxehta, siç është imigracioni. Por epërsia e Zhype u zvogëlua dukshëm dhe ndjeshëm, ndërsa francezët votuan raundin paraprak në radhët e kandidatëve konservatorë. Sepse çështja kryesore për francezët sot është se si do të ndikojë fitorja e Tramp në zhvillimet politike në vendin e tyre. Kjo fitore e Tramp ka ngjallur shpresa jo pak, por të mëdha tek partitë dhe elementë të ekstremit të djathtë si Marin LePen, e cila inauguroi rishtazi selinë e fushatës së saj elektorale në Paris dhe jo fort larg pallatit presidencial. Shumë nga temat në fushatën presidenciale në Shtetet e Bashkuara kanë jehonën e tyre edhe në Francë. Votuesit shprehin zhgënjim me statukuonë, shqetësim për vendet e punës, ndikimin e globalizimit dhe përhapjen e ekstremizmit. Ndjehet dukshëm në Francë dëshira për politika dhe figura të reja. Një frymë e tillë pritet t’u japë mbështetje politikanëve, që kanë qenë jashtë sistemit qeverisës deri tani, një ndër ta është dhe Marine Le Pen. Në të gjithë Europën janë ngritur barriera për shkak të krizës së emigrantëve, që ka lëkundur vetë themelet e Bashkimit Europian.
Pak a shumë e njëjtë është atmosfera politike në Gjermani, ku fushata për zgjedhjet politike është gati në start, ndërsa qytetarët gjermanë presin të bëhet e ashpër. Ndonëse kancelarja Merkel po përhap shumë optimizëm, pozicioni i saj është shumë mbrojtës në debatin jetik për sigurinë e brendshme të Gjermanisë. Kjo është si e kuptueshme dhe po aq e shpjegueshme dhe i lidhur shumë ngushtë me faktin, sepse pas sulmit terrorist në tregun e Krishtlindjes, në qendër të Berlinit, besimi publik i gjermanëve në “funksionin mbrojtës” të shtetit dhe tek vetë Europa e sotme është tronditur keqas, duke mos qenë dhe nuk është më ai i kohës së para refugjate dhe i kulturës së mirëseardhjes. Arsyeja është e mjaftueshme, që kancelarja Agela Merkel, e cila po kërkon të rizgjidhet, është kritikuar dhe ironizuar madje fort edhe në Europë për politikën e saj ndaj refugjatëve. Kështu ndodhi edhe në Bruksel, ndërsa ajo po thoshte se edhe Europa duhet ta përshpejtojë miratimin e një regjistri të hyrjeve- daljeve në BE”, sikur ky të ishte një regjistër magazine.
Kur Tramp përshëndeti daljen e Britanisë së Madhe nga Bashkimi Europian, ai paralajmëroi se “politikat liberale ndaj emigrantëve mund të bëjnë, që edhe vende të tjera ta lenë BE- në”. Sipas presidentit të zgjedhur, britanikët nuk do ta braktisnin BE- në po të mos përfshiheshin nga kriza me emigrantë dhe kancelarja gjermane Angela Merkel ka bërë “gabim katastrofik”.
“Njerëzit dhe vendet duan të kenë identitetin e tyre, për këtë arsye edhe Britania e Madhe vendosi të ketë identitetin e saj vetjak”, tha ai. Kjo nuk është hera e parë që Tramp bën të tilla komente për Bashkimin Europian, ndërsa fakti që presidenti i zgjedhur amerikan vendosi të shprehë qëndrimet e tij në një intervistë të përbashkët për dy medie europiane si “The Times” të Londrës dhe gjermanes “Bild”, pak ditë para se ai të marrë zyrtarisht emërimin në krye të Shtëpisë së Bardhë i ka alarmuar diplomatët dhe vënë në ankth liderët e Unionit Europian.
Në vitin 2017 në Bruksel nuk do të ketë përpjekje vetëm si të menaxhohen dhjetëra- mijëra emigrantë dhe refugjatë, që largohen nga luftërat dhe varfëria në Lindjen e Mesme, Afrikë dhe Azi. Bashkimi Europian do të ballafaqohet po ashtu me çështje të ndërlidhura, siç është ajo nëse do të shkatërrohet udhëtimi i lirë pa pasaportë në pjesën më të madhe të Evropës, i njohur si Shengen. Thirrjet për këtë hap vetëm janë bërë edhe më të zëshme, pasi militantët e ISIS kanë vrarë 130 njerëz në Paris dhe 30 të tjerë në Bruksel, po ashtu në Nisë dhe në Berlin.
Brenda BE- së, Brukseli vazhdon të vëzhgojë me interesim zhvillimin lidhur me referendumin e paraparë në Britani, ndërsa BREXIT nënkupton humbjen e vendit me ekonominë e dytë më të madhe në Bashkimin Evropian. Në skajin tjetër të kontinentit qëndron joshja për biznes me Rusinë, një treg me afro 150 milionë banorë dhe partneri i tretë më i madh tregtar i Bashkimit Europian. Herë pas here Rusia u shkel syrin dhe këtë vazhdon ta bëjë me partnerët e vet anëtarë të BE, gjë që mund të çojë edhe në një ballafaqim mes tyre, sa u përket sanksioneve të imponuara kundër Rusisë për ndërhyrjen në Ukrainë. Një ballafaqim i tillë brenda radhëve të BE- së ndodhi edhe në mars 2016, kur u bë një përpjekje dhe shefes për politikën e jashtme dhe sigurisë, Federika Mogerini i shkoi në tryezën e punës një dosje “argumentesh” për heqjen e sanksioneve antiruse.
Kriza e migrimit nuk do të përfundojë as në vitin 2017 dhe Komisioni nuk parasheh rënie të numrit të emigrantëve. Bashkimi Europian ka qenë i ngadalshëm në reagimin ndaj sfidës më të madhe, kryesisht për shkak të përçarjes, sidomos përgjatë linjave lindjeperëndim. Ndalja e këtij fluksi do të thotë përfundim i konfliktit në Siri, që vështirë të ndodhte këtë vit. Vazhdimi më tej i konfliktit pritet të nxitë edhe një rinacionalizëm në rritje të politikës së jashtme dhe të sigurisë. Kjo tashmë ka ndodhur gjatë disa viteve, por analistët tërheqin vëmendjen se do të intensifikohet dhe parashikimi është se qëndrimi unik brenda Bashkimit Europian për shumë çështje do të jetë edhe më i brishtë gjatë vitit 2017.
Pasiguria e BE 2017 erdhi dhe u bë më e ndjeshme në Forumin Botëror Ekonomik Vjetor të Davosit, ku prej vitesh shpallet se më shumë globalizim, më shumë tregti ndërkufitare dhe më pak barriera për investitorët do ta bënin botën e sotme një vend edhe më të mirë. Ndërsa të gjitha këto u vunë në dyshim. Dhe janë pikërisht qytetarët në demokracitë perëndimore, që dyshojnë tek globalizimi dhe nëse konkurrenca botërore e lidhur me të po u sjell më shumë disavantazhe. Kësisoj, efekti ‘ Tramp’ dhe kredoja e tij politike “amerikanizëm, jo globalizëm” e dominoi veçanërisht edhe Davosin, ku radhët e pjesëmarrësve duket se i bashkoi vetëm protokolli.