Fotografi gjerman: Pse Stalini është kokëposhtë dhe gratë në tri pozicione
"Monumenti i nderimit të Hoxhës, si kënd lojërash për fëmijët"
Ne vihemi përballë katër zonave, duke i emërtuar me termin ' Busulla e jetës', për të kuptuar çfarë na përcakton ne si individë, çfarë na jep vlerë. Në këtë ekspozitë, përballemi me të kaluarën, që është një faktor i rëndësishëm i asaj që jemi sot". Fotografi gjerman Julius Eb ka "dokumentuar" në mënyrën e tij Shqipërinë e tranzicionit, duke e vënë atë përballë veprave të artit të realizmit socialist në Galerinë Kombëtare të Arteve. Ekspozita e tij, titullohet "Gjenerata A" dhe është fryt i një sërë vizitash në vendin tonë në 10- vjeçarin e fundit.
"Ajo çfarë vura re kur u ktheva një vit më parë, ishin vrapuesit e piramidës, ata fëmijë që përdorin piramidën për të vrapuar apo rrëshqitur, fakti që ata nuk kanë më lidhje me të kaluarën. Monumenti i ndërtuar për të nderuar Enver Hoxhën, për ta nuk është asgjë më tepër se një kënd lojërash". Julius Eb, i sheh krejt ndryshe objektet- pa ngarkesën emocionale që ne bartim- prej raportit me të shkuarën dhe kujtesën me to. Ai thotë se shumë nga vlerat e vjetra, ose janë zëvendësuar, ose kanë humbur. "Blloqet e tëra me apartamente banimi, thotë Eb,- reflektonin migrimin nga jashtë Tiranës në kryeqytet. Një shembull tjetër sipërfaqësor janë makinat, të cilat gjatë 10 viteve të fundit janë bërë më të dukshme. Por edhe çështje më të padukshme që kanë të bëjnë me zhvillimin e shoqërisë".
ROZA TAKON TË KUQEN, STALINI KOKËPOSHTË
Në instalacionin e titulluar "Roza takon të Kuqen", ai e sheh rozën si një nuancë e së kuqes që tranzitohet në diçka tjetër. Për fotografin gjerman Eb, e kuqja përfaqëson kohët e vjetra, kohët socialiste. "Kam zgjedhur zona të ndryshme për të krijuar këtë instalacion. Është ndërtuar në formë katrore- e papërfunduar ende". Disa nga fotot, janë me kokë poshtë, ose të vëna mënjanë. "Është një mënyrë për të treguar se diçka nuk është ashtu siç duhet, - thotë Julius Eb, duke shtuar se- ose nuk ka qenë siç duhet në të kaluarën, siç koncepti i komunizmit dhe socializmit nuk funksionoi. Prandaj kam edhe foton e Stalinit kokëposhtë". Në Shqipëri, ai gjen edhe gëzime të pjesshme që bartin në vetvete edhe trishtim, përtej buzëqeshjes së çastit. "Ka disa shembuj metafore, si ai djali i ri në karusel që i gëzohet xhiros që po bën, gjë që e shikoni në fytyrën e tij, por, edhe pse duket i gëzuar aty ka diçka që nuk shkon. Kjo i ngjason një situate të jetës reale ku edhe aty ka gjëra që nuk shkojnë siç duam ne, ka kufizime, frustrime të ndryshme". Këto pezmatime pasqyrohen në mure, janë sfidat e njeriut, çmenduria e trafikut, deri te dhuna në familje. "Gratë kanë pësuar tranzicionin më dramatik, në mënyrë pozitive, në këto 500 vite. Shikojmë gra dinamike në lëvizje, shohim një grua në zonën e Bllokut natën duke kullotur sytë. Kemi gjithashtu gra në reklama ku shkruhet ' Seksi Shet'. Është gjithashtu gëzimi dhe shijimi i një koncerti apo një parti në sytë e të rinjve, që kontraston me mënyrën se si arti perceptohej në të kaluarën, prandaj kemi përfshirë në këtë ekspozitë edhe disa piktura nga fondi i galerisë". Eb thotë se për të është e rëndësishme të kontribuojë në një diskutim publik, duke e nxjerrë kështu artin përtej mureve të Galerisë Kombëtare.
GRUAJA NË SHOQËRI
Drejtori i GKA- së, Artan Shabani tha se artisti gjermano- amerikan prezanton në GKA 54 vepra. Ai falënderoi artistin që iu kushtua shoqërisë shqiptare nga një këndvështrim shumë specifik në të gjithë këtë metamorfozë të çlirimit të kësaj shoqërie pas rënies së komunizmit. "Kjo ekspozitë u kushtohet këtyre 25 viteve, metamorfozës së shoqërisë, metabolizmit, kontrasteve kromatike që manifestohen. Ar- tisti ndërhyn, duke parë raportin e njeriut me njeriun, raportin që ka gruaja me shoqërinë shqiptare. Dhe jo më kot në këtë ekspozitë ne kemi edhe 6 vepra nga fondi i GKA- së, dhe kështu artisti hap një dialog me një të kaluar që shpesh bëhet prezente". Mandej, fjalën e mori edhe Iris Luarasi, e cila theksoi se ka ndërhyrë duke i bashkangjitur projektit të Eb disa shqetësime të Linjës së Këshillimit për Gratë dhe Vajzat dhe Linjën e Këshillimit për Burra dhe Djem. "Ideja ishte për të sjellë dy target- grupe që ne i kemi në qendër të vëmendjes. Të rinjtë nga pikëpamja e tranzicionit, se si e shohin ata në 25 vite tranzicion që po kalon Shqipëria, ndërsa gratë se si kanë evoluar që nga realizmi socialist deri në ditët e sotme. Ne jemi fokusuar gjithashtu që nga koha e kanunit dhe se si shikohej pozicioni i gruas në shoqëri, një njeri që nuk kishte asnjë lloj vlere. Në Kanun jeta e gruas vlente sa gjysma e jetës së një burri, dhe ishte një qenie që jetonte vetëm për t'i shërbyer burrit dhe familjes së tij". Luarasi, shtoi se nga pikturat e marra nga fondi i galerisë, gratë nuk kanë profilet që mund t'i shikoni në ditët e sotme, ku sigurisht nuk tregohet që njerëzit në ditët e sotme janë të lumtur. "Nuk ishte stereotip që gruaja ishte patjetër e lumtur apo që ajo ishte gjithmonë me muskuj dhe nuk bëhej fare fjalë për pjesën e feminilitetit të saj", - tha Luarasi. Ajo shënoi se pozicioni i gruas në këto 27 vite ka ndryshuar jo vetëm për faktin se ne sot kemi një kabinet qeveritar ku 51% janë gra. Ekspozita e çelur dje në GKA, qëndron e hapur deri në 15 maj 2017.