Virion Graçi: Librat fitues të dështuar, Tufa: Ramadani i fundit i Mohikanëve, Lanksh: Autor elitar

Polemika për çmimin “Kadare”, shkrimtarët pro e kundër fituesit

Bashkim Shehu Ledia Dushi Ylljet Aliçka Mirela Oktrova Agim Baçi

- tuar rëndshëm, të dështuar në treg, të dështuar në opinionin kulturor- letrar në Shqipëri e në Kosovë. ( I pari libër fitues u sulmua ndyrë në vete entin e tij botues, ‘ Mapo’, vetëm një javë pas ceremonisë kremtuese dhe… botimit.) Të shohim e dëgjojmë çfarë ka gatuar i treti, mjeshtri i këtij viti për mjeshtrit e tij sponsorizues”, ka qenë ky statusi i parë në “Facebook”, i shkrimtarit Virion Graçi, një ndër konkurrentët finalistë për librin.

Pas polemikave për këtë status, Graçi ka postuar një shënim tjetër, nën titullin “Për letërsinë dhe demonë të tjerë”. Duke kritikuar portalet për titujt që i kanë vënë lajmeve mbi statusin e tij, Graçi shënon se “kam bërë një shënim informal për miqtë e mi në ‘ FB’ duke përmbledhur në tri rreshta çfarë ka ndodhur në dy vitet e para të çmimit letrar ‘ Kadare’ pa u ngatërruar me të tretin, në të cilin isha vetë finalist. Mbaj mend se u kam shkruar ideuesve të çmimit se, një grup aq i vogël njerëzish si ju, të lidhur në interesa pagash mujore e honorarësh javore me institucionin që e jep atë çmim dhe e propagandon si vlerë e madhe mbarë shqiptare, doni të impononi publikut reliefin e ardhshëm të vlerave duke e populluar para dhënie me emra të rëndësishëm për ju”.

Graçi bënte me dije se dy vitet e para, për arsyet e përmendura nuk u bë pjesë e asaj gare dorëshkrimesh. “Sivjet, emrat e Bashkim Shehut dhe Ylljet Aliçkës në juri, të respektuar të dy si intelektualë e krijues me vlera të rangut të parë, më lanë të besoj se diçka do të ishte më mirë. Dhe ashtu shkoi, pati mjaft prurje, dolën disa finalistë e prej tyre, një kryefinalist, një fitues, pra. Personalisht e urova autorin e promovuar duke uruar njëherësh që vepra e tij e ardhshme, teksti fitues të vlejë, ta përligjë vëmendjen e shoqërisë dhe investimin e institucionit që e - “Profeti nga Praga” ( - “800 hapa larg Venerës” ( - “I dashuri unë” ( - “Tutori” ( - “Vegim” ( mbështeti, e zbuloi, ia ofron lexuesit si vlerë e rëndësisë së parë”.

Në fund, ai pyet “secili do të dijë, të verifikojë a ka vërtetë seriozitet, ndershmëri apo janë gara fasadë, duke thirrur çdo shqiptar pa dallim feje, krahine, gjinie e ideje për t’i dhënë rëndësi, shkëlqim provizor një fituesi të paramenduar, të paracaktuar?!

Disa që duan të bëhen lajm, pas leximit të shënimit tim informal?!”.

Ai shton se fiton apo jo asnjë germë nuk ndryshon në cilësinë e veprës tënde të radhës, çmimet e pamerituara të bëjnë të dyshimtë, qesharak, madje, të skualifikojnë në sytë e lexuesve të kulturuar. “Unë nuk kam çuar libra në konkurse dhe jam lexuar, vlerësuar, pranuar nga lexuesit që në fillimet e mia. Kur konkurset u bënë pa vullnetin e autorit, duke marrë direkt hyrjet vjetore në Bibliotekën Kombëtare, nuk mund të vetëpërjashtohesha me deklarata të një modestie bërtitëse, dhe dy vjet më parë kam marrë tri çmime për një libër, i cili kishte disa muaj në duart e lexuesve”, shkruan Graçi.

“Kur kaq shumë ciceronë librash e ‘ kulturologë’, sistemues vlerash e gjykatës publikë të hierarkive e fakteve historike- letrare, në mënyrë tendencioze, të përsëritur, të stërpërsëritur, përpiqen të keqpërdorin, të denigrojnë dhe si prani fizike në kohë e hapësirë punët e mia, atëherë, pa dashur të bëhem lajm portalesh, rrjetesh, ju premtoj se do ta mbroj veten time prej tyre, pasi nuk më kushton aspak mund, aspak dhimbje, asnjë vështirësi në gjetjen e epiteteve e stigmave përkatëse”, e mbyll shënimin e tij shkrimtari Virion Graçi.

AGRON TUFA E LANKSH UROJNË

Pas qëndrimit kritik të Virion Graçit, ka pasur një vlerësim nga Agron Tufa, i cili duke sjellë në vëmendje disa nga titujt e romaneve të shkrimtarit Musa Ramadani, fitues i çmimit “Kadare” 2017, shënon se “ka një paradigmë moderniteti në Kosovë që nis nga Pa- shku, Beqir Musliu, Ymer Shkreli, Teki Dervishi deri tek Musa Ramadani ( nuk pretendoj t’i kem thënë të gjithë emrat). Tufa vlerëson se një shkrim me tipare të theksuara të postmodernes në truk, në gjuhë, në mjetet e lojës që përbëjnë dhe estetikën e këtij shkrimi. “Musa Ramadani është ‘ i fundmi i mohikanëve’ të kësaj tradite... një maestro i vërtetë”.

Ndërsa përkthyesi Hans Joachim Lanksch vëren se çmimi “Kadare” iu dha njërit jo nga katundi ynë.

Ai shton se pas shpalljes së fituesit të çmimit “Kadare” shpërtheu një heshtje domethënëse. “Siç duket, pothuaj nuk ka kush e njeh autorin të cilit i shkon çmimi i sivjetshëm ‘ Kadare’ e lëre veprën e tij. Shumëkush mbase mendon si shkrimtari finalist, Virion Graçi, i cili e lëshon jehonën e vetme duke e sulmuar Çmimin ‘ Kadare’ duke e përdorur kriterin qesharak se librat e deritanishëm fitues ‘ dështuan në treg të librit’ dhe duke shtuar një fjali malicioze: ‘ Të shohim e dëgjojmë çfarë ka gatuar i treti, mjeshtri i këtij viti për mjeshtrit e tij sponsorizues”.

Në këtë vazhdë, Lanksch, pyet nëse duhet vërtetë të thuhet edhe një herë se çmimet letrare nuk jepen për bestsellerë, por për letërsi? Sipas tij, kriteri grotesk i “suksesit” të librit na i përkujton kohëra të errëta.

“Vite me radhë jemi mërzitur dhe zemëruar për ndarjen klanore të çmimeve letrare akcilit shkrimtar të karuselit të përjetshëm emrash gjithmonë të njëjtë shkrimtarësh ‘ të njohur’ a ‘ të mirënjohur’. Është në të vërtetë koha të ndryshohet kjo rutinë dhe të shpërblehen shkrimtarë pa marrë para sysh se a janë të njohur apo jo apo a u ‘ ka ardhur radha’! Kriteri nuk mund të jetë tregu i librit, por cilësia estetiko- letrare”, - thekson përkthyesi. Ai e mbyll shënimin e tij me këto fjalë: “Musa Ramadani është një autor modernist d. m. th. elitar. Librin e tij sipas gjase nuk do ta përpijnë masat e gjëra lexuesish. Mirëpo, edhe letërsia elitare ka publikun e vet dhe duhet përhapur.

Urime të sinqerta, Musa Ramadani!”