Pse e përjetova me emocion në qeli, në ' 63- in, vrasjen e Presidentit, Kenedy
/ Kujtimet e ish- të dënuarit politik Gëzim Çela, i cili vuajti për 23 vjet në burgjet e regjimit komunist Situata në Spaç, kishim të drejtë të qeshnim
Në Spaç, në sallën e mensës, ku gjithë ditën sipas plan eve bëhej leximi i materialeve të partisë dhe të shokut Enver, për riedukimin e të dënuarve, kishin sjellë një televizor, por e kishin mbyllur në një kafaz dërrase dhe kyçur me dry, të cilin e mbante polici, që e hapte në orën 1800 dhe e mbyllte në orën 2200, kur bëhej pushimi.
Një natë shfaqej një film me Pitkinin dhe ne në sallë filluam të qeshnim me zë. Komanda u alarmua dhe urdhëroi policin dhe disa të tjerë që kishin ardhur për përforcime që televizori të mbyllej dhe të dënuarit t'i nxirrnin jashtë nga salla. Të burgosurit nuk kishin të drejtë të qeshnin.
Në vitin 1962, kishim gati një vit që na kishin sjellë në Tiranë nga kampi i Thumanës, ku kishim punuar nëpër kanale për tharjen e kënetës, kurse këtu punonim për ndërtim banesash, afër ekspozitës "Shqipëria sot" ( kështu quhej atëherë), në buzë të Lanës.
Një natë, një tufë policësh vërshuan nëpër kapanonet ku flinim, na zgjuan me potere, duke bërtitur: "Çohuni!... Apeli!" Na rreshtuan dy e nga dy, të lidhur me tela dhe na detyruan të zbresim poshtë, ku na prisnin disa autobusë. Ishte një shpikje e sigurimit, për të kamufluar lëvizjet e të burgosurve nga një kamp në tjetrin. Autobusët shoqëroheshin me ushtarë të armatosur. Autokolona mori drejtimin nga "21 dhjetori" dhe vazhdoi udhëtimin në errësirë drejt Veriut.
Kur filloi të zbardhëllonte dita, kishim hyrë në Rubik, kaluam edhe urën dhe kthyem djathtas bregut të lumit Mat. Pas disa kilometrash, ndaluam para një ndërtese dykatëshe që ishte e rrethuar me shtylla betoni të ngjizur një varg pa fund telash me gjemba dhe karakollë me ushtarë të armatosur; kudo ushtarë të armatosur, gati për të vrarë.
Kjo, pra, ishte ndërtesa - burg, e ngrehur për ne, ku do të fillonim që të nesërmen punën prej skllevërish për ndërtimin e uzinës së përpunimit të bakrit, ose siç është quajtur më vonë, fabrika e floririt…
Shpesh herë dëgjojmë nga ishnomenklatura e partisë, që thonë dhe justifikohen:
"Kemi zbatuar ligjet e asaj kohe".
Atëherë, shtrohet pyetja: Në cilin ligj, si në atë kushtetues, në kodin penal dhe të procedurës penale thuhej ( sanksionohej) që i dënuari politik, përveç dënimit penal ( heqje lirie), sekuestrimi të pasurisë së tundshme dhe të patundshme dhe humbjen e të drejtave elektorale civile ( votimi), të shkruhej se i burgosuri dënohej me punë të detyruar? Pres përgjigje nga këta zotërinj.
Nejse, po vazhdoj tregimin e filluar, që u bë shkas për këtë shkrim.
Kishim disa muaj që ishim sistemuar në këtë kamp dhe puna e detyruar prej skllevërish vazhdonte përditë.
Po zbrisja nga shkallët e katit të dytë, ku ndodhej stalla që flinim mbi dyshekët e kashtës me nga dy batanije të përdorura për t'u mbuluar, pavarësisht se në dimër bënte shumë ftohtë, kur befas dëgjoj një zë që bërtet:
- E vranë Kenedin!... E vranë Kenedin!...
Ai zë më ngjante se vinte nga mbretëria e Hadit… I nxitova hapat e zbritjes, gati sa po rrokullisesha, për të mbërritur në korridorin e ndërtesës, nga vinte ajo britmë, aty ku ndodhej qendra e zërit, altoparlanti i Radio Tiranës dhe përballë saj zyra teknike… U befasova kur pashë Rizain dhe Karafilin, që dihej se ishin njerëz të komandës, që vazhdonin të thoshin me zë të lartë: "E vranë Kenedin! E vranë Kenedin!"
U trondita, ngadalësova hapat, frymëmarrja filloi të më mpakej dhe shikimi të më mugëtohej. Ju afrova atyre dhe, me gjysmë zëri, u thashë: - Është e vërtetë? - Po, po. Sapo e dha lajmin Radio Tirana.
Ula kokën dhe vazhdova të eci përgjatë korridorit. Po më dukej vetja si Odisea, kur kalonte ndërmjet Shillës dhe Karibdës.
Shpejtova hapat për të dalë sa më shpejt në oborr, për t'u lehtësuar nga kjo barrë e rëndë emocionesh. Ishte 22 nëntor 1963. Pse duhej ta vrisnin atë që ish- te lajmëtari i një epoke të re, presidenti më i ri i historisë së Amerikës, ai që iu drejtua të rinjve, duke thënë: "Mos prisni se çfarë duhet të bëjë atdheu për ju, por çfarë do të bëni ju për të". Atë që kur u ngjit në podium përballë murit komunist të Berlinit, e la fjalimin e përgatitur dhe iu drejtua gjermanëve, duke thënë: "Unë sot jam një qytetar berlinez". Ai që u përball me superfuqinë hrushoviane për raketat në Kubë dhe fitoi.
Të gjitha këto vërtiteshin në mendjen time dhe gumëzhinin në veshët e mi, ndonëse s'i kisha dëgjuar ndonjëherë, i ndodhur ( gjithmonë) prej shumë vitesh nëpër burgje, por kisha pasur rastin t'i lexoja nëpër gazeta dhe revista sovjetike, që nëpër burgje qëllonte që qarkullonin, përpara prishjes së miqësisë me Bashkimin Sovjetik.
Pasi kishin kaluar disa ditë, më njoftuan se më kishte ardhur nëna për të më takuar. Gjatë takimit, vura re se nëna ishte e shqetësuar.
- Bir, pse nuk rri rehat, por kërkon t'i sjellësh telashe vetes dhe mua? - tha ajo.
- Pse, mama, m'i thua këto fjalë? - i thashë.
- Rrugës, kur po vija, më ndaloi komandanti i kampit dhe më tha: "Djali yt ka qarë për Kenedin. Po ai burri yt që është në Amerikë, a ka qarë për Kenedin?" U befasova nga këto fjalë. - Jo, mama, s'është e vërtetë, nuk kam qarë, - i thashë për ta qetësuar.
Kësisoj, ajo e mori pak veten, por u largua nga takimi mjaft e mërzi- tur.
Me pretekstin se gjoja nuk kisha rregulluar mirë dyshekun e kashtës ku flija, më dënuan me një muaj izolim në birucë.
Ky, pra, ishte ndëshkimi për një keqardhje pa zë për vrasjen e Presidentit të Amerikës. * * * Kishin kaluar 32 vjet nga vrasja e Kenedit dhe 45 vjet që në Shqipëri, kur kishte ardhur demokracia, pa komunizëm dhe pa burgje dhe internime politike.
Rrethanat e një realiteti që shkapërcen çdo lloj fantazie, e solli që nëpërmjet të një krushqie, të njihesha me njeriun që jetonte ende dhe e dinte se ku ndodhej varri i tim eti, që kishte ndërruar jetë më 1968, në Philadelphia të ShBA. Kësisoj, po më realizohej një ëndërr e vjetër për të shkuar në tokën e atij vendi, që kishte qenë gjithmonë frymëzimi dhe shpresa jonë.
Takimin e parë me tokën e premtuar e bëra në aeroportin "John Kennedy", në Nju Jork, aty hodha hapin e parë kur zbrita nga aeroplani dhe krahasova hapin tim me atë të Armstrongut, kur zbriti në Hënë, pasi për mua Amerika kishte qenë një ëndërr po aq e largët, siç është Hëna për Tokën.
Midis një pylli në Philadelphia, ndodheshin disa varre shqiptarësh, por gurët e disave me emrat e tyre, ishin rrëzuar, kurse mbi varrin e tim eti kishin mbetur disa gurë, të hedhur grumbull njëri mbi tjetrin, që koha i kishte vjetruar… Ky, pra, ishte varri i babait që mbylli sytë i vetmuar, në një kohë që i biri ndodhej nëpër burgjet e Shqipërisë.
Me një vullnet dhe forcë si të Herkulit, iu përvesha punës për rindërtimin e këtij varri, djersë dhe lot shoqëronin punën time, për të vendosur pllakën dhe një gur me emrin e tij: Mahmut Çela, 1898 - 1968. Dhe mbi atë pllakë varri hodha disa lule që i kisha sjellë nga toka e atdheut tim, aroma e të cilave atij i kishte munguar për shumë vjet.
Të nesërmen u nisa për në Washington, për te një tjetër varr, të cilin e krahasoja po me atë të tim eti, të Xhon Kenedit, për të cilin kisha bërë një muaj izolim në birucë…
Por në Washington, para kësaj pllake varri nuk kisha pse të druhesha, nëse do të shfaqja keqardhje, deri në derdhje lotësh.
( Marrë nga libri "Nga burgu Spaçit drejt lirisë")