Ligji për teatrin, Meta nuk e dekreton: Cenon Kushtetutën
9 argumentet pse presidenti kërkoi rishqyrtimin e ligjit nga Kuvendi "Çështja duhet të marrë kohën dhe vëmendjen e duhur nga deputetët"
Presidenti i Republikës, Ilir Meta i riktheu Ku vendit për rishqyrtim ligjin për projektin e godinës së Teatrit Kombëtar. Katër ditë para përfundimit të afatit të dekretimit, Presidenti Meta vlerësoi se në kushtet kur Gjykata Kushtetuese nuk është funksionale dhe përgjegjësia fundore i bie atij për të vlerësuar kushtetutshmërinë e ligjeve, ta rikthej atë në Kuvend "me qëllim që kjo çështje, të marrë kohën dhe vëmendjen e duhur, për t'u vlerësuar përsëri nga Kuvendi". "Ky ligj shkel parimet e ' barazisë përpara ligjit' dhe ' lirisë së veprimtarisë ekonomike të shtetasve', parime këto të cilat gëzojnë një mbrojtje të veçantë nga Kushtetuta. Së dyti, ligji nr. 37/ 2018 nuk është në harmoni me parimet themelore kushtetuese të identitetit kombëtar dhe trashëgimisë kombëtare mbi të cilat qytetarët e Republikës së Shqipërisë kanë vendosur të ngrenë dhe zhvillojnë shtetin e tyre. Së treti, ligji nr. 37/ 2018 bie ndesh me parimet e Konventës Evropiane të Trashëgimisë Kulturore Jomateriale, miratuar në Paris në vitin 2003, duke bërë kështu që veprimtaria legjislative të bjerë ndesh edhe me të drejtën ndërkombëtare të detyrueshme për zbatim", vlerëson në argumentimin e tij ligjor kreu i shtetit. Sipas tij, ky ligj "cenon rëndë parimet kushtetuese të ndërtimit dhe funksionimit të organeve të pushtetit vendor të ' decentralizimit' dhe ' autonomisë vendore', duke rënë ndesh njëkohësisht edhe me parimin e ndarjes dhe balancimit të pushteteve". Po ashtu, vlerëson Meta, "ligji nr. 37/ 2018 vjen në kundërshtim me standardet dhe vlerat e Bashkimit Evropian dhe parashikimet e Marrëveshjes së Stabilizim- Asociimit ( MSA), plotësimi i të cilave është detyrim parësor për Republikën e Shqipërisë". Sipas kreut të shtetit, "propozimi i projektligjit, por edhe vetë ligji i miratuar nr. 37/ 2018 nuk mbështetet në një vlerësim gjithëpërfshirës dhe të plotë për tjetërsimin e pronës publike, krahasuar me përfitimet ekonomike të shtetit shqiptar dhe interesin publik", si pikë të shtatë të argumenteve kundër ligjit, presidenti shprehet se, "ky ligj nuk është në harmoni me parimet dhe standardet e vendosura tashmë në legjislacionin në fuqi në Republikën e Shqipërisë". "Së teti, miratimi i ligjit nr. 37/ 2018 nuk është bazuar në një verifikim dhe vlerësim të thelluar të statusit të pasurive të paluajtshme që përfshihen në këtë projekt, si dhe dispozitat e këtij ligji krijojnë pasiguri juridike në ushtrimin e të drejtave pronësore qoftë për pasurinë publike, por edhe mbi të drejtat private të pronësisë. Së fundmi, në kushtet aktuale, kur Gjykata Kushtetuese e Republikës së Shqipërisë nuk është funksionale për të verifikuar këto konstatime, apo për të zgjidhur çdo mosmarrëveshje kushtetuese që mund të prodhojë hyrja në fuqi e kësaj norme të veçantë ligjore, ftoj Kuvendin e Shqipërisë, të rishqyrtojë në tërësi ligjin nr. 37/ 2018 "Për përcaktimin e procedurës së veçantë për negocimin dhe lidhjen e kontratës me objekt: Projektimi dhe realizimi i projektit urban dhe godinës së re të Teatrit Kombëtar", deklaron Meta.
ARSYET E KTHIMIT TË LIGJIT NR. 37/ 2018
"Për përcaktimin e procedurës së veçantë për negocimin dhe lidhjen e kontratës me objekt ' Projektimi dhe realizimi i projektit urban dhe godinës së re të Teatrit Kombëtar'". Duke iu drejtuar deputetëve, Meta rikthen edhe një herë vëmendjen në historikun e shpejtë të zhvillimit të kësaj çështjeje. Institucioni i Presidentit të Republikës vlerësoi përputhshmërinë e këtij ligji me Kushtetutën, duke bërë një analizë të kujdesshme të përmbajtjes së tij, për sa u takon efekteve pozitive të aplikimit të kësaj norme të re ligjore, që sipas argumentit kryesor të qeverisë dhe Kuvendit, është ndërtimi i Teatrit të ri Kombëtar me kosto zero, në raport me respektimin e parimeve kushtetuese, interesit publik, si dhe ruajtjes së vlerave historike të trashëgimisë kulturore dhe identitetit kombëtar. Në shqyrtim të kësaj çështjeje, Presidenti i Republikës ka ndjekur me vëmendje dhe ka vlerësuar të gjitha qëndrimet publike, të shprehura pro, apo kundër miratimit të këtij ligji. Presidenti i Republikës ka ndjekur me vëmendje të gjithë qëndrimet publike: të Bashkisë së Tiranës, qeverisë dhe përfaqësuesve të Kuvendit në lidhje me këtë çështje.
Në përfundim të shqyrtimit të ligjit nr. 37/ 2018 "Për përcaktimin e procedurës së veçantë për negocimin dhe lidhjen e kontratës me objekt "Projektimi dhe realizimi i projektit urban dhe godinës së re të Teatrit Kombëtar", Presidenti i Republikës çmon se ky ligj, i paraqitur për shpallje, nuk është në përputhje me parimet kushtetuese, aktet ndërkombëtare ku Republi- ka e Shqipërisë aderon apo që ka ratifikuar. Gjithashtu, fryma e këtij ligji shkon në kundërshtim me sistemin ligjor aktual, mbi të cilin zhvillohet shoqëria shqiptare.
"Nëse ky sistem ligjor i përgjithshëm cenohet dhe veprimtaria e ligjvënësit orientohet shpesh e më shpesh për të miratuar ligje që rregullojnë një marrëdhënie të caktuar me një individ apo subjekt të caktuar ekonomik, atëherë roli rregullator i shtetit individualizohet nëpërmjet trajtimit preferencial dhe si rrjedhim, në mënyrë të pashmangshme, duke sjellë kështu pabarazi dhe cenim të veprimtarisë së lirë ekonomike. Pra, në këtë formë funksionimi, shteti nëpërmjet ligjeve të posaçme që nxjerr, del nga zbatimi i parimit të përgjithshëm të shtetit të së drejtës dhe individualizon trajtimin e shoqërisë nëpërmjet normave ligjore të ndryshme", shprehet presidenti në argumentimin e tij. "Pikërisht ligji i miratuar nr. 37/ 2018, referuar mënyrës sesi ka përcaktuar të trajtojë kompaninë private propozuese, duket se shkel njëkohësisht parimin e barazisë përpara ligjit dhe parimin e lirisë së veprimtarisë ekonomike të shtetasve. Në rastin konkret, rezulton se kërkesa për shprehje interesi e paraqitur nga kompania propozuese është vlerësuar apriori si propozimi më i mirë, duke bërë kështu dhe pranimin automatik të faktit të kryer se ky është propozimi më i mirë, por në rastin konkret, pa asnjë procedurë konkurrimi të hapur dhe transparente. Konkretisht, paracaktimi i drejtpërdrejtë me ligj nga Kuvendi i një operatori ekonomik, me të cilin shteti ka zgjedhur të bashkëpunojë për të kryer një punë publike, duke shfrytëzuar dhe tjetërsuar pasurinë publike, pa iu nënshtruar më parë një procesi transparent të hapur konkurrimi, shkel parimin e barazisë përpara ligjit dhe cenon në mënyrë të drejtpërdrejtë lirinë e veprimtarisë ekonomike - thuhet nga presidenti.
Procedurat e propozimit të këtij projektligji dhe miratimi i tij nga Kuvendi rezul- ton të jetë realizuar me procedura të përshpejtuara. Nga relacioni shoqërues i kësaj nisme propozuese të qeverisë, por edhe nga shqyrtimi i raporteve të komisioneve parlamentare, është e dukshme se gjatë gjithë këtij procesi nuk janë evidentuar apo vlerësuar siç duhet vlerat e trashëgimisë kulturore që mbart me vete kompleksi ekzistues i Teatrit Kombëtar, vlera këto që ky objekt ka krijuar që nga ndërtimi i tij në vitet 1938 dhe më tej nëpërmjet ekzistencës dhe funksionimit ndër këto 80 vite - shprehet kreu i shtetit. Meta vlerëson se konkluzionet që janë arritur mbi vlerat e kompleksit ekzistues të godinave të Teatrit Kombëtar të lidhura me nevojën për ndërtimin e një godine të re, janë bërë bazuar në një vlerësim jo të plotë e të thelluar, duke u fokusuar vetëm tek cilësia e ndërtimit të objektit aktual, ku ushtrohet veprimtaria e Teatrit Kombëtar, sa i takon anës funksionale aktuale të tij apo arkitekturës së përdorur.
Për këtë çështje, qeveria shqiptare dhe Bashkia e Tiranës duhet të tregojnë përkushtimin e tyre për krijimin e mjediseve në dobi të aktorëve dhe të publikut, duke synuar ndërtimin e godinave të reja funksionale bashkëkohore, por njëkohësisht pa dëmtuar trashëgiminë e krijuar ndër vite në kompleksin e godinave ekzistuese të Teatrit Kombëtar, pasi një humbje e tillë do të ishte përfundimisht e parikuperueshme në të ardhmen. Presidenti Republikës vlerëson se në lidhje me këto çështje kaq të ndjeshme, të gjitha argumentet duhet të ballafaqohen vetëm me studime shteruese shkencore, teknike dhe ligjore në ruajtje të trashëgimisë dhe vlerave historike kombëtare.
SIPËRFAQJA
Sipas relacionit sho- qërues të Këshillit të Ministrave dhe raporteve të komisioneve përkatëse në Kuvend, evidentohet se në zonën ku propozohet të zhvillohet projekti, trualli në pronësi të shtetit ka një sipërfaqe prej 8465 m ² , nga të cilat rreth 2100 m ² janë në pronësi të Bashkisë së Tiranës. Në rastin konkret, propozimi konsiston në shfrytëzim e të gjithë pronës publike, përfshi këtu ndërtesat dhe truallin prej 2100m ² , në pronësi të Bashkisë së Tiranës. Nisur nga fakti që propozimi i mbërritur kishte për objekt tjetër- simin e pronës publike "truall dhe ndërtesa", të cilat pjesërisht janë në pronësi të Bashkisë Tiranë ishte e detyrueshme që kryetari i Bashkisë së Tiranës këtë shprehje interesi të subjektit privat duhet ta parashtronte paraprakisht për diskutim përpara Këshillit Bashkiak të Tiranës, i cili kishte dhe ka kompetencën për të shprehur vullnetin për tjetërsimin e sipërfaqes prej 2100 m ² në pronësi të Bashkisë Tiranë.
Presidenti Republikës vlerëson se trualli publik për nga vendndodhja e tij në qendër të qytetit të Tiranës nuk duhet të tjetërsohet, pasi për sipërfaqen që ai paraqet mund të studiohet dhe shfrytëzohet mundësia për ndërtimin edhe të një Teatri të ri Kombëtar me fonde publike, duke krijuar kështu një mjedis të përshtatshëm për shfrytëzim për të ardhmen, por duke ruajtur njëkohësisht dhe historinë, kujtesën dhe trashëgiminë kulturore të krijuar në kompleksin aktual të godinave të Teatrit Kombëtar, të cilat duhet të mirëmbahen dhe restaurohen. Vetëm në këtë mënyrë kjo trashëgimi do të ruhej dhe do t'u transmetohej brezave të ardhshëm.
Në kushtet aktuale, kur Gjykata Kushtetuese nuk ushtron funksionet sublime të saj, të kontrollit kushtetues të normave që nxirren nga qeveria dhe Kuvendi apo të interpretimit të Kushtetutës, roli i Presidentit të Republikës për të vlerësuar nismat ligjvënëse merr një përgjegjësi tjetër, pasi mbetet institucioni i fundit ku veprimtaria legjislative mund të kontrollohet mbi pajtueshmërinë e ligjit me Kushtetutën, ndaj edhe sipas argumenteve, ai ka vendosur që ky ligj duhet të rikthehet edhe një herë në Kuvend, me qëllim që kjo çështje të marrë kohën dhe vëmendjen e duhur për t'u vlerësuar përsëri nga Kuvendi.
"Ky ligj shkel parimet e ' barazisë përpara ligjit' dhe ' lirisë së veprimtarisë ekonomike të shtetasve', parime këto të cilat gëzojnë një mbrojtje të veçantë nga Kushtetuta”.