TË MOHUAR NGA REGJIMI Gratë e lirisë, një garuzhde lëng dhe xhipsi me operativin
Nis Konferenca Shkencore Ndërkombëtare me 36 studiues, Sula: Një agjendë kombëtare për kërkimin shkencor e përkujtimin
qërinë tonë t’u përgjigjet pyetjeve pse dhe si ndodhi, që në një kohë aspak të largët, shqiptarët u vunë kundër njëri- tjetrit. Protagonistët ende jetojnë, faktet akoma nuk kanë dalë të gjitha në dritë; kujtimet dhe ditarët janë ende pa mbledhur e pa botuar; arkivat, përveçse janë masive, janë ende të pashfrytëzueshme plotësisht”, tha Sula, duke pyetur nëse është normale që ende sot të mbetemi kaq të përçarë, kaq të pandjeshëm për vuajtjet e bashkëqytetarëve tanë, kaq pak të interesuar për të vërtetat. Si kryetare e Autoritetit që ka mision zbardhjen e së shkuarës, Sula, tha se në AIDSSH, objektivi kryesor është qasja në dokumentet e ish- Sigurimit, të bëhet sa më e kollajshme, e papenguar dhe e dobishme. Bëri me dije se po identifikohen e po mblidhen përmes negociatave e bashkëpunimit me institucionet që kanë dokumente të ish- Sigurimit, MPB, SHISH, Arkivi Qendror i Shtetit, Prokurori, degë të rretheve, drejtori të burgjeve, gjykata…; të cilat, në masën më të madhe i kanë vënë në dispozicion dhe i kanë dorëzuar ato në arkivin e AIDSSH- së. “Po i përpunojmë dhe po i rendisim ato, në atë mënyrë që të bëhen sa më të dobishme. Po i deklasifikojmë dhe anonimizojmë për mbrojtjen e të dhënave personale dhe privatësisë, me qëllim që interesi kombëtar të mbetet i pacenuar nga hapja e arkivave sekrete, por edhe personat të mos riviktimizohen përmes publikimit të thashethemeve dashakeqe që ushqenin urrejtjen klasore. Po i shërbejmë dokumentet publikut në zyrat tona, në formë të digjitalizuar. Po i publikojmë rast pas rasti, në formë inventarësh, të zbardhura në libër, ose ‘ online’ në uebfaqe, apo në media sociale. Shoqëruar me studime të studiuesve, e deri në ekspozita, apo kemi konceptuar edhe muzealizim”, nënvizoi Genta Sula. Ajo theksoi se AIDSSH ka marrë angazhim që të organizojë sa më mirë bashkëpunimin me viktimat dhe familjet e tyre. “Qëllimi është që të dëgjohet edhe zëri i viktimave. Fakti është që në dosjet e Sigurimit mungon zëri i viktimave. Për ju të gjithë kjo është e qartë se pse. Këto dosje organizoheshin për të shtypur e kontrolluar armiqtë e Partisë. Institucioni i mbrojtjes përmes avokatit mbrojtës nuk ekzistoi. Shpesh procedurat kanë qenë jashtëligjore. Mjafton të përmend rastin e të internuarve në kampet me tela me gjemba deri në 1954, ku me qëllim të qartë nuk hartoheshin as lista, por kishte vetëm numra”, shtoi Sula, duke bërë me dije se përmes bashkëpunimeve me kolegë dhe hulumtues, do të ngrihet një agjendë kombëtare për kërkimin shkencor dhe përkujtimin, përf- shirë këtu edhe objektet e ndërgjegjes, për të cilat është bërë ende shumë pak.
Konferenca organizohet në kuadër të projektit “Përkujtojmë për të shëruar dhe parandaluar”, dhe mbështetet nga PNUD në Shqipëri dhe Qeveria e Italisë, Fondacioni Konrad- Adenauer ( KAS) dhe Rrjeti Europian i Kujtesës dhe Solidaritetit ( ENRS). Duket se opinioni publik tregon një lloj refuzimi për t’u p ¸ rfshirë n ¸ debate mbi dhunën shumëplanëshe që ushtronte regjimi ndaj kundërshtarëve të tij politikë dhe familjeve të tyre, mbi sistemin e burgjeve dhe at ¸ t ¸ internim/ dëbimeve, mbi vuajtjet e njerëzve në këto burgje dhe kampe dhe keqtraj- timet e shumta që ata vuajtën në to dhe duke parë që mungojnë studime serioze mbi punën e detyruar dhe sistemin e internim- dëbimeve, që nuk janë ndërtuar ende vende të kujtesës mbi regjimin komunist konferenca synon të hapë siparin për të tjera në vazhdim mbi trajtimin shkencor të periudhës së regjimit. Temat që trajtohen në të janë gjithëpërfshirëse e mes tyre, përmendim disa.
GRATË PËR LIRINË
Identitete dhe profile i grave të dënuara politike në periudhën komuniste ( 1946- 1979), një studim nga Fiona Todhri e Eris Dhamo, sjell fakte, dëshmi dhe përvoja të të gjitha grave e burrave që vuajtën dhe u privuan pa të drejtë jo vetëm nga liria, por dhe nga ëndrra e tyre për një vend më të mirë dhe të lirë. Referuar analizës së proces- verbaleve gjyqësore që janë mbajtur për këto gra të dënuara politike, letërkëmbimeve, mbrojtjes, deponimeve, si dhe akuzave të bëra gjatë gjykimit ose/ dhe mungesës së gjykimit, dorëshkrimeve, punimeve dhe mbrojtjes së disertacioneve, rezulton shprehja e forcës së mendimit, qëndresës, idea- leve dhe temperamente të hekurta, pavarësisht vuajtjeve apo përdhosjes se dinjitetit që i bëhej nga pushteti i asaj periudhe. Analizimi dhe interpretimi na prezanton dhe disa karakteristika, përshkrimi i të cilave qoftë me fjalë me kuptim të drejtpërdrejt apo të figurshëm ( me anë të epiteteve, metaforave etj.), nuk do të mjaftonte për të ndërtuar një kuadër të plotë të figurës së tyre, duke u ndalur sidomos në vlerësimin e vetëdijes intelektuale, integritetin, si dhe frymën idealiste që i karakterizonte. Rezulton se gratë e marra në studim hodhën themelet e para dhe tentuan krijimin e një shoqërie demokratike dhe të lirë.
KAMPET PA LIGJ
Çelo Hoxha, nëndrejtor i Institutit për Studimin e Krimeve dhe Pasojave të Komunizmit, në studimin e tij vë në dukje izolimin e famil- “Nuk do të mjaftonte për të ndërtuar një kuadër të plotë të figurës së tyre, duke u ndalur sidomos në vlerësimin e vetëdijes intelektuale, integritetin, si dhe frymën idealiste që i karakterizonte. Rezulton se gratë e marra në studim hodhën themelet e para dhe tentuan krijimin e një shoqërie demokratike dhe të lirë”.
jarëve të të dënuarve a të arratisurve në vende të caktuara, nën mbikëqyrjen e ushtrisë ose policisë. Por, ai vëren se në disa dokumenteve zyrtare, ndonëse vendet e izolimit quheshin kampe internimi, ndërsa personat e izoluar konsideroheshin të internuar, në vitet e para