ANASTAS KOSTANDINI Cikli i madh grafik kushtuar Skënderbeut
Projekti i nisur që në vitin 1980, me kërkesë të shtëpisë botuese "Naim Frashëri"
qëruar botimin e veprës së plotë të Naim Frashërit, brenda të cilës do qëndronte dhe cikli i grafikave kushtuar Skënderbeut. Ato do të ilustronin poemën e Naimit, dedikuar Skënderbeut.
Për arsye kohe, grafisti Taso nuk mundi të realizonte në kohën e kërkuar serinë e gravurave të nisura. Nga 12 të tilla, ai mundi të realizonte 4- 5, gjë që ishte e pamjaftueshme për t'u marrë në konsideratë nga botuesit. Arsyeja e ngadalësimit të realizimit të tyre lidhet me tekniken shumë të ndërlikuar dhe indirekte që artisti zgjodhi që të ilustronte poemën. Por kjo histori u desh të përfundonte mbas 30 vjetësh, në rastin e 550- vjetorit të vdekjes së Skënderbeut, vit jubilar i shpallur prej shtetit shqiptar. Hera- herës, në kohë të ndryshme Taso i rikthehej temës fort të pëlqyer mbi historinë e jashtëzakonshme të heroit kombëtar. Me gjithë punën e gjatë për realizimin e tyre, përsëri Taso ende thotë që ka për të shtuar dhe 10 fletë të tjera për të qenë i qetë dhe i sigurt në fuqinë tërësore të ciklit. Brenda ciklit ai ka përgatitur një pjesë të mirë të boceteve dhe skicave përgatitore të disa skenave fort dramatike dhe episode kulmore heroizmi, tradhtie, rrethimesh, luftërash dhe tragjedish të asaj epoke. E veçanta e kompozimeve grafike konsiston në protagonizmin e dukshëm të popullit luftarak, rrotull udhëheqësit të luftës 25- vjeçare kundër superfuqisë bar- bare të shekullit të 15- të. Gravurat janë të gdhendura sipas mënyrës klasike në panele druri natyral, dardhë dhe panje. Gravurat e famshme të artistit gjerman të shekullit të 16- të, Horst Jansen shumë të publikuara në tekstet mësimore kanë ndikuar disi në këndvështrimin e të parit të grafikes dhe tek Taso. Përpjekja për një kohë të gjatë e autorit për të realizuar një cikël solid, serioz dhe me pretendime profesionale ka bërë që kërkimet formale grafike të jenë sekondare ndaj synimit për të modeluar dhe konstruktuar skena komplekse shumëfigurale.