In memoriam, përkthyesit të njohur
Përkthyesi, piktori dhe avia tor i shkëlqyer, Aleksandër Koli u nda nga jeta më 23 tetor të vitit 2019. Duke e përcjellë për në banesën e fundit, botuesi i njohur i Shtëpisë Botuese “OMBRA” Gëzim Tafa, na vë në dijeni për veprën e fundit që ai përktheu para se të ndahej nga jeta, romanin e shkrimtares bashkëkohore ruse, Dina Rubina “Pëllumbi i bardhë i Kordovës”. Personazhi kryesor i këtij romani është Zahar Kordova, jo vetëm një ekspert dhe pedagog i respektuar, por edhe një aventurier. Në jetën e tij të dytë, atë të aventurierit, ai është një artist dhe falsifikues mjeshtëror që riprodhon veprat e piktorëve të mëdhenj, sidomos të rilindjes. Aftësia e tij është aq e madhe saqë, veprat e krijuar nga ai vetë i shet si vepra “deri më tani të panjohura” të këtyre mjeshtrave të mëdhenj.
Por, ky mashtrues profesionist ka edhe pengjet dhe angazhimet e tij. Ka lindur në Kordovë dhe njëri nga miqtë e tij të ngushtë të rinisë është vrarë. Zahari i ka vënë vetes si qëllim, t’i gjejë dhe të hakmerret ndaj vrasësve. Tek Zahari, janë përmbledhur të gjitha tiparet e një njeriu inteligjent, me psikologji dhe zemër të madhe dhe ai nuk do të gjejë qetësi, derisa shpirti i mikut të tij të prehet në paqe.
Autoria e romanit, Dina Rubina, ka mundur të gdhendë me mjeshtri të lartë artistike portretin dhe fatin tragjik të një Robin Hudi të artit, një aventurieri fisnik dhe një mashtruesi joshës. Ngjarjet e veprës, kanë një shtrirje të gjerë gjeografike, aq sa të krijohet bindja se zhvillohen në të gjithë Evropën. Me detaje mjaft emocionuese dhe me një paraqitje të lakmueshme, lexuesit i jepen peizazhe të gjalla nga jeta e kohës së Venecias, Petërburgut, Jeruzalemit, Romës, Toledos, Kordovës dhe Vatikanit. Në këtë rrafsh gjeografik subjekti i kësaj vepre, arrin të përmbledhë dhe bashkojë me mjeshtëri kohën e mesjetës dhe të tashmen.
Romani i përkthyer nga Aleksandri Koli është rreth 300 faqe. Ai pritet të dalë në pranverë - verë të viti 2020.
Subjekti intrigues i romanit rreth një falsifikatori të kryeveprave botërore të pikturës me solli të gjallë para syve pasionin e vetë Aleksandrit për pikturën. Pas çdo përkthimi të lodhshëm, ai na vinte në dijeni se i duhej të shlodhej një farë kohe duke u marrë me pikturë… Një detaj i tillë më kujtoi klasikun rus, Lev Nikollajevç Tolstoin, i cili çlodhej duke u marrë me punë të ndryshme; dilte për gjah, shëtiste në Jasna Poljana, i binte veglave muzikore, lexonte ose luante shah. Më vunë në mendime detajet e përmbajtjes së librit të fundit të përkthyer nga Aleksandër Koli me dashurinë e Zahar Kordovës për pikturën… Nuk e di përse shkova nëpër mendje se ai do të mbetet në kujtesën e lexuesve një “Pëllumbi i bardhë” i përkthimeve në gjuhën shqipe…
* * *
Aleksandër Koli ishte një intelektual shumë- dimensional. Përveç përkthyesit dhe piktorit, nga penelat e të cilit kanë dalë mjaft tablo që zbukurojnë ambjentet e njësisë ku shërbeu, ai pati një karrierë 40 vjeçare në aviacionin ushtarak dhe atë civil, pranë Ministrisë së Shëndetësisë, ku mori pjesë në disa operacione për shpëtimin e jetës së njerëzve të rrezikuar nga fatkeqësi të ndryshme. Aviatori Aleksandër Koli ishte pilot i shkollës shqiptare të aviacionit. Shoku i tij i klasës, aviatori Veli Perleka, flet me admirim për miqësinë e tyre gjatë viteve të kryerjes së shkollës së aviacionit... Shumë shpejt Aleksandri arriti nivele të larta teorike dhe praktike në mjeshtrinë e pilotimit të avionit luftarak,