"Si e ndërtuam aerodromin ushtarak të Kuçovës me majorin rus Denjisenko dhe dy inxhinierët shqiptarë, të burgosur politikë"
Rrëfimi i Lavdosh Dules, i cili ishte diplomuar pranë Akademisë së Inxhinierisë Ushtarake në Moskë
Publikohet historia e panjohur e projektim it dhe ndërtimit të aerodromeve ushtarake të Kuçovës dhe Rinasit në fillimin e viteve '50, të cilat u ndërtuan edhe me ndihmën e specialistëve rusë dhe punën e krahut të mijëra të burgosurve politikë që punuan në ato vepra në kushte shumë të vështira. Dëshmia e rrallë e kolonelit në pension, Lavdosh Dule, i cili pasi kishte studiuar fillimisht në shkollën e mesme në degën Xhenio në Leningrad, dhe më pas ishte diplomuar pranë Akademisë së Inxhinierisë Ushtarake në Moskë, për vite shërbeu në detyra të ndryshme pranë Ministrisë së Mbrojtjes Popullore në Tiranë, si kryeinxhinier e nëndrejtor i Institutit të Studimit dhe Projektimeve Ushtarake etj., duke dhënë kontributin e tij në projektimin dhe ndërtimin e disa veprave të mëdha ushtarake, si: aeroportet ushtarake të Kuçovës, Rinasit, Gjadrit, Uzinës së Poliçanit etj.
"Në atë kohë asnjëri nga punonjësit e degës nuk ishte specialist për projektimin e aerodromeve, dhe për më keq, të tre ishin vetëm me arsim të mesëm xhenierë, të mbaruar në Bashkimin Sovjetik. Nisur nga mungesa e kuadrove tona të specializuar për atë punë, Ministria e Mbrojtjes Popullore bëri kërkesë dhe nga Moska erdhi një inxhinier specialist i kësaj fushe. Ai quhej Denjisenko dhe mbante gradën e majorit. Nisur nga detyrat që do të kishte ai aerodrom, si dhe nga kushtet e terrenit, u vendos që të ndërtohej në fushën e Kuçovës në Urën Vajgurore. Për përpunimin dhe skicimin e vizatimeve teknike, u komanduan pranë degës sonë tetë gjeometra, të cilët në atë kohë kryenin shërbimin e detyrueshëm ushtarak në reparte të ndryshme të Ushtrisë". Kështu e kujtonte fillimin e punës për ndërtimin e aerodromit ushtarak të Kuçovës, koloneli në pension, Lavdosh Dule, i cili pasi kishte studiuar fillimisht në shkollën e mesme në degën Xhenio në Leningrad, dhe më pas ishte diplomuar pranë Akademisë së Inxhinierisë Ushtarake në Moskë, për vite me radhë shërbeu në detyra të ndryshme pranë Ministrisë së Mbrojtjes në Tiranë, si kryeinxhinier e nëndrejtor i Institutit të Studimit dhe Projektimeve Ushtarake etj., ku dhe doli në pension në vitin 1985. Por edhe pas viteve '90, edhe pse kishte afro 80 vite mbi supe, ai vazhdonte të punonte ende në profesionin e dikurshëm të inxhinierit projektues, për të cilin është diplomuar rreth gjysmë shekulli më parë në ish-Bashkimin Sovjetik. Madje me po atë pasion dhe vullnet si dikur, kur merrej me projektimin dhe zbatimin e aeroporteve ushtarake, por ndryshe nga vitet e shkuara kur punonte në fushat e Kuçovës, Rinasit, Gjadrit etj., kolonelit në pension Dule, i duhej të studionte fizibilitetin e disa prej akseve të rrugëve nacionale që ishin duke u ndërtuar në atë kohë. Por, ndryshe nga ajo gjë që i dukej thjesht rutinë, ai vazhdonte të kishte nostalgji për atë punë dhe djersë që kishte derdhur së bashku me shumë kolegë të tij, në ndërtimin e disa prej aerodromeve ushtarake për të cilat rrëfente, në këtë intervistë që publikohet ekskluzivisht.
Zoti Lavdosh, a mund të na flisni diçka shkurtimisht për të kaluarën tuaj?
Unë kam lindur në vitin 1928 në qytetin e Vlorës dhe origjina e familjes sonë, e cila ka qenë një familje patriote dhe e lidhur tërësisht me Luftën, është nga fshati Tragjas. Pas mbarimit të shkollës fillore e asaj unike në Tragjas e Vlorë, unë ndoqa mësimet në 'Tregtaren' e Vlorës, të cilën e ndërpreva për arsye se dola partizan në Brigadën e 12-të Sulmuese. Menjëherë pas Luftës, u caktova si Sekretar
i Rinisë për Mesaplikun e Sevasterin dhe në vitin 1945 (pas mbarimit të shkollës së mesme për të gjithë ne që e kishim ndërprerë për shkak të Luftës), u dërgova në Bashkimin Sovjetik, ku studiova për Xhenier në Moskë e Leningrad. Pas mbarimit të studimeve në vitin 1948, u ktheva në Shqipëri dhe u emërova si shef i Xhenios në Regjimentin IV të Gjirokastrës. Në vitin 1949, mora pjesë në luftimet e 'Provokacioneve të Gushtit' dhe pasi u plagosa në Kamenik, u transferova në Vlorë, ku shërbeva deri në vitin 1952. Në atë vit më transferuan në Tiranë, pranë Byrosë së Projektimeve në Ministrinë e Mbrojtjes, ku punova deri në vitin 1959, kur shkova përsëri në Bashkimin Sovjetik për të studiuar pranë Akademisë së Inxhinierisë Ushtarake në Moskë. Me prishjen e marrëdhënieve me Bashkimin Sovjetik në vitin 1961, unë u ktheva në Tiranë dhe u diplomova në Fakultetin e Inxhinierisë së Ndërtimit. Që nga viti 1961 e deri në vitin 1975, unë kam punuar në Byronë e Projektimeve e më pas në Institutin e Studimeve dhe Projektimeve
të Veprave Ushtarake të Mbrojtjes, ku kam shërbyer si kryeinxhinier e nëndrejtor i atij Instituti. Gjatë atyre viteve jam marrë me studimin e projektimin e një sërë veprash ushtarake, si aerodromet e Kuçovës, Rinasit, Gjadrit, uzinën e Poliçanit (zonën A nën tokë) etj.
Si i kujtoni fillimet e para të punës suaj si projektues aerodromesh?
Në vitin 1951, udhëheqja e lartë e asaj kohe vendosi që Aviacioni ynë Luftarak të pajisej me avionë reaktivë tip 'Mig-15', por për fluturimin e tyre aerodromet ekzistuese ishin të papërshtatshëm. Për këtë arsye u vendos që të ndërtohej një aerodrom i ri, dhe detyra për projektimin e tij iu ngarkua Degës së Fortifikimit pranë Drejtorisë së Xhenios në Ministrinë e Mbrojtjes Popullore. Ajo degë, e cila drejtohej nga kapiteni i parë, Pandi Dushku, kishte dy seksione: të Fortifikimeve dhe të Aerodromeve, të cilat drejtoheshin nga shefat përkatës, Et'hem Muço dhe Remzi Erebara. Et'hemi në vitin 1952 u transferua në një detyrë tjetër dhe në vend të tij u caktova unë.
A kishit njohuri për ndërtimin e aerodromeve ushtarake në atë kohë?
Në atë kohë, asnjëri nga punonjësit e degës nuk ishte specialist për projektimin e aerodromeve dhe, për më keq, të tre ishin vetëm me arsim të mesëm xhenier, të mbaruar në Bashkimin Sovjetik. Nisur nga mungesa e