PER KOMPENSIMIN Zbardhet vendimi, si ndryshon ligji i pronave
Gjyqtarët e Kushtetueses ndahen në tri pjesë për ligjin e pronave. Qeveria ndryshon tarifat e aplikimit në ATP për kompensimin
Me 5 vota pro dhe 3 kundër, Gjykata Kushtetuese ka vendosur të rrëzojë gjysmën e formulës së kompensimit të pronave.
Gazeta zbardh sot argumentimin dhe debatin mes gjyqtarëve deri në pamundësinë e vendimit për një pjesë thelbësore të ligjit. Edhe pse kishin marrë një “konsultim” nga Komisioni i Venecias, sërish gjyqtarët e Kushtetueses nuk e kanë lexuar të gjithë njësoj rekomandimin. Si rezultat, gjykata nuk e ka rrëzuar formulën e llogaritjes së vlerës së pronës, por vetëm pjesën e kompensimit të saj. Paradoksalisht, Kushtetuesja, ose 5 prej gjykatësve, mendojnë se ligji i ri i qeverisë “mund të rezultojë në një masë më të ulët kompensimi që u paguhet ish- pronarëve”, por ai është ligjërisht i drejtë. Ja si argumenton në vendim: “Nisur edhe nga analiza e Komisionit të Venecias, gjykata vlerëson se ligji, pavarësisht se parashikon një metodologji të re vlerësimi për kompensimin fizik dhe financiar të ish- pronarëve, e cila megjithëse rezulton në ndërhyrje në të drejtën e pronës dhe mund të mos u përgjigjet pritshmërive të subjekteve që prek ligji, rezulton se në tërësinë e tij respekton proporcionalitetin e ndërhyrjes në të drejtën e kompensimit të pronës së ishpronarëve”. PËRPLASJA MES
GJYQTARËVE Për të arritur në një vendim, gjyqtarët duken se kanë debatuar fort. Në fund, Gani Dizdari, Vladimir Kristo, Fatmir Hoxha, Vitore Tusha, Fatos Lulo kanë votuar pro rrëzimit të pikës 3 dhe 5 të nenit 6 të ligjit. “Në përfundim të shqyrtimit, gjykata vlerëson se ligji objekt shqyrtimi në pikat 3 dhe 5 të nenit 6 të tij cenon sigurinë juridike dhe si të tilla nuk janë në pajtim me Kushtetutën”.
Në vendimin e zbardhur ka dy mendime pakice. Mendimi i parë është i mbështetur nga kryetari Bashkim Dedja dhe gjyqtarët Besnik Imeraj e Altina Xhoxhaj. “Në ndryshim nga sa ka vlerësuar shumica, si edhe bazuar edhe në opinionin e Komisionit të Venecias për vlerësimin e ligjit nr. 133/ 2015, ne gjyqtarët në pakicë vlerësojmë se gjykata duhej të vendoste rrëzimin e kërkesës në tërësinë e saj, për arsye se pretendimet e paraqitura nga kërkuesit janë të pabazuara”, thonë tre gjyqtarët.
Por, sërish ka pasur dy gjyqtarë të tjerë që e kanë lexuar ndryshe ligjin e qeverisë. Një tjetër mendim pakice, i firmosur nga Gani Dizdari dhe Vladimir Kristo, kërkon rrëzimin e të gjithë ligjit. “Bashkohemi me qëndrimin e shumicës për shfuqizimin si antikushtetues të nenit 6, pika 3 dhe 5, të ligjit nr. 133/ 2015 ‘ Për trajtimin e pronës dhe përfundimin e procesit të kompensimit të pronave, por nuk bashkohemi me linjën e arsyetimit që ka ndjekur shumica në këtë vendim, si dhe me rrëzimin e kërkesës sa i takon pjesës tjetër të kërkimeve, sipas objektit të kërkesës. Ne gjyqtarët në pakicë jemi të qëndrimit që gjykata duhej të kishte deklaruar antikushtetues ligjin në tërësi”, thonë dy gjyqtarët.
Pra, qartësisht për të mar- rë vendimin, edhe pse me një opinion nga Komisioni i Venecias, gjyqtarët e Kushtetueses janë ndarë në tri grupe. ÇFARË NDRYSHON PËR
PRONARËT Gjykata ka rrëzuar vetëm pikat 3 dhe 5 të nenit 6 të ligjit, por nuk ka ndryshuar formulën që llogarit vlerën e tokës. Por çfarë parashikojnë këto dy pika. Neni 6 në pikën 3 parashikon: “Në rastet kur subjektet e shpronësuara kanë përfituar me vendim kthimi dhe kompensimi, diferenca e llogaritur, sipas shkronjës ‘ b’, të pikës 1, zbritet nga vlerësimi i pronës së njohur për kompensim e llogaritur sipas shkronjës ‘ a’, të pikës 1, të këtij neni”. Ndërsa pika 5 e ligjit parashikon: “Në rast se ATP- ja merr vendim për njohje dhe kompensim fizik në pronën e subjektit, prona vlerësohet sipas pikës 1 të këtij neni. Kur nga ky vlerësim rezulton se subjekti përfiton një pronë që ka vlerë më të lartë sesa prona që ka pasur në momentin e shpronësimit, atëherë subjektit i kompensohet fizikisht sipërfaqja që i korrespondon vlerësimit dhe pjesa tjetër e pronës kalon në fondin e tokës me vendim të ATP- së”. Kjo do të thotë që pronarët që kanë marrë një tokë dhe kanë pretendime për një tokë tjetër, atëherë do të ketë një rivlerësim. Kështu, toka e kthyer më parë ( pas vitit 1992) do të vlerësohet me vlerën e kohës së kthyer, ndërsa toka që pretendohet, sipas zërit kadastral të kohës që është konfiskuar ( para vitit 1990). Në rast se toka e kthyer pas viteve 1992 ka një vlerë më të madhe se sa toka e pretenduar, atëherë pronari quhet i kompensuar. Këto dy pika të ligjit, Kushtetuesja i ka rrëzuar me argumentimin se: “Këto dy pika, sipas përmbajtjes së tyre, të çojnë në përfundimin se ato janë konceptuar si një shpronësim i ri, duke qenë se parashikojnë rivlerësimin e pronave të kthyera ose të kompensuara më parë. Në këtë këndvështrim, këto dy dispozita krijojnë probleme lidhur me sigurinë juridike konkretisht për sa i takon paqartësisë dhe paparashikueshmërisë së legjislacionit”. Më tej shton: “Gjykata çmon se përmbajtja e pikave 3 dhe 5 të nenit 6 të ligjit 133/ 2015 nuk është në pajtim me parimin e sigurisë juridike, pasi përllogaritja e sipërfaqes së përfituar dhe asaj që do të zbritet ose shtohet sipas formulës së parashikuar në pikën 1 të nenit 6 është e paqartë dhe krijon konfuzion në zbatim sa u takon pritshmërive të shtetasve”. ÇFARË NDODH TANI Me zbardhjen e vendimit të Gjykatës Kushtetuese, qeveria do të detyrohet të rishikojë edhe një herë këto dy pika të ligjit. Afati për këtë rishikim fillon që pas botimit në Fletoren Zyrtare të vendimit të Gjykatës. Ndryshimi i këtyre dy neneve do t’u japë shpresë pronarëve që tashmë i është kthyer tokë. Ndërsa për formulën e llogaritjes së pronave, nuk ka ndryshim. Ajo sërish do të jetë, sipas zërit kadastral të tokës së marrë gjatë komunizmit. Pra, në rast se toka ka qenë në periferi të Tiranës, ku sot është zgjeruar qyteti, ajo do të kompensohet si tokë bujqësore, siç ka qenë në vitin kur është sekuestruar nga sistemi diktatorial.
Ligji, pavarësisht se parashikon një metodologji të re vlerësimi për kompensimin fizik dhe financiar të ishpronarëve, e cila megjithëse rezulton në ndërhyrje në të drejtën e pronës dhe mund të mos u përgjigjet pritshmërive të subjekteve që prek ligji, rezulton se në tërësinë e tij respekton proporcionalitetin e ndërhyrjes në të drejtën e kompensimit të pronës së ish- pronarëve