ULJE- NGRITJET E NJË JETE

Zëri i muzikës soul, Aretha Franklin, u nda nga jeta në moshën 76- vjeçare.

Diva ndërroi jetë në shtëpinë e saj në Detroit, pas një lufte 8- vjeçare me kancerin në pankreas, diagnostikuar që në vitin 2010. Këngëtarja dhe aktivistja e të drejtave të njeriut u shua, rrethuar nga njerëzit e saj më të dashur. “Me trishtim të thellë njoftojmë vdekjen e Aretha Louise Franklin. Në një nga momentet më të errëta në jetët tona, nuk arrijmë të gjejmë fjalët e duhura për të shprehur dhimbjen në zemrat tona. Kemi humbur kreun dhe shkëmbin e familjes sonë. Dashuria që kishte për fëmijët, nipërit e të afërmit, nuk kishte kufi”, shkruhet në një njoftim nga ana e familjarëve, ndërsa falënderojnë të gjithë ata që i kanë mbështetur, që prej ditës kur shëndeti i këngëtares u përkeqësua.

Ikona e kulturës afroamerikane, me një personalitet të fortë dhe një karakter jo shpesh të lehtë, por mbi të gjitha artistja me një zë hyjnor, lindi në Memphis më 25 mars 1942. Performanca e saj e fundit skenike ishte në muajin nëntor në një gala, të organizuar nga fondacioni i Elton John, në kuadrin e luftës kundër AIDS. Ndërsa koncerti i saj i fundit daton në qershor të vitit 2017. Në vitin 2009 këndoi me rastin e presidencës së Barack Obamës, por refuzoi kur ishte radha e Donald Trump.

E pamundur të thuash se njeh historinë e shek. XX, nëse nuk ke dëgjuar kurrë zërin e Aretha Franklin. Ose mund të thuhet se nuk ke jetuar plotësisht nëse nuk ke dëgjuar të paktën vetëm një herë zërin e saj. S’mund të mendohet jeta pa “Natural Woman” apo “I Say a Little Prayer”, apo të mendosh të drejtat dhe liritë e grave pa “Respect”, apo të ëndërrosh për dashurinë pa “I Never Loved a Man”. Aretha Franklin ishte zëri femëror i shek. XX dhe ashtu si edhe Frank Sinatra, është një nga interpretueset më të mëdha që ka shkelur ndonjëherë një skenë muzikore, që ka shënjuar në mënyrë absolute historinë e muzikës botërore.

Përmes këngëve të saj, ajo ka arritur të rrëfejë jetën më shumë se askush tjetër. Soul, gospel, blues, pop, rock, jazz... Nuk ka asgjë që Aretha të mos e ketë kënduar në mënyrë të përsosur e të mos i ketë imponuar botës stilin e saj, personalitetin dhe pasionin e saj. ARETHA FRANKLIN, NGA KORI I KISHËS TE FAMA BOTËRORE Ella Fitzgerald, Billie Holiday, Mahalia Jackson, Dinah Washington, Bessie Smith, Nina Simone i hapën rrugën Aretha Louise Franklin, e cila e ngriti interpretimin në një tjetër stad. Një nivel, të cilin e arriti vetëm me punë të palodhur, pasi ajo e dinte që fëmijë, që muzika ishte rruga e saj dhe donte të përshkonte pikërisht atë. Nisi të këndonte fare e vogël bashkë me motrat, në kishën baptiste të të atit, në shkollën e muzikës së krishterë dhe në vitet ’ 50 ishin të shumta shtëpitë diskografike që donin të lidhnin kontrata me të. Fitoi “Columbia”, me të cilën Aretha realizoi këngët e para, por do të ishte viti 1967, kur kaloi tek “Atlantic” dhe takoi dy producentët legjendarë, Jerry Wexler e Arif Mardin, me të cilët i dha zjarr stilit të saj, duke përzierë influenca të ndryshme, duke gjetur Aretha Franklin lindi në Memphis më 25 mars 1942. E ëma ishte një këngëtare gospel dhe largohet nga shtëpia, kur Aretha ishte 6 vjeç. Pas divorcit të prindërve, Aretha shkon të jetojë në Detroit me të atin, një predikues baptist. Në vitin 1961 martohet me Ted Whitem, që bëhet edhe menaxheri i saj. Martesa zgjati deri në vitin 1969 dhe ia behu divorci: bashkëshorti ishte i dhunshëm. Por për Arethën ishin sukseset e mëdha profesionale këngë, si “Respect” e Otis Redding, që e kthyen në një simbol të minorancave me ngjyrë në Amerikë. Disa riinterpretime të këngëve të “Beatles” apo të Simon and Garfunkel, do të mbeten në kujtesën muzikore. Në vitin 1980 merr pjesë në filmin “The Blues Brothers”. Në vitet ’ 80 do të kenë sukses duetet me George Benson, Eurythmics, George Michael. Freddie Mercury ishte një adhurues i saj. Në vitin 2017 dha njoftimin se nuk dot zhvillonte më koncerte. Në marsin e shkuar, me kërkesën e mjekëve anuloi disa performanca live në New Orleans Jazz dhe Heritage Festival, që do të mbaheshin në muajin e ardhshëm. rrugën e saj, që nuk lidhej vetëm me një zhanër. Thuhet se muzika soul lidhet më shumë me shpirtin dhe zemrën dhe jo me një stil dhe Aretha ishte mbretëresha e soul- it. Në çdo notë ishte shpirti i saj, në çdo këngë, jeta e saj: e kishte mësuar nga Ray Charles, e kishte parë nga Otis Redding, por në ndryshim nga ata të dy, theu kufijtë, duke e çuar muzikën “e zezë”, përfundimisht, në kulturën popullore amerikane dhe sigurisht, në të gjithë botën. Askush nuk mund të kthehej më mbrapsht.

Plot 50 vjet më parë dhe jo rastësisht, në mes të “revolucionit” rinor të 1967/ 1968, Aretha çoi 10 këngë në “Top ten”, prej vitit 1968 fitoi për 8 vjet me radhë “Grammy”- n, duke u kthy- er në një simbol: për gratë, pasi përfaqësonte një ide femërore të lirë dhe të pavarur; për njerëzit me ngjyrë, në mes të shpërthimit të “energjisë së zezë”, sepse ishte në gjendje të afirmonte lirinë e popullit të saj në çdo notë që këndonte; për artistët, pasi ishte në gjendje të jetonte kohën e saj, në një sintoni të plotë në rok e pop, pa harruar asnjëherë rrënjët e saj. “Time” i dedikoi një kopertinë duke e përkufizuar thjesht “këngëtare”, një përkufizim perfekt tek e fundit, pasi i jepte dinjitet një profesioni, një arti, që deri atëherë ishte kufizuar në universin e argëtimit.

Aretha Frankly nuk u dorëzua kurrë. Nuk hoqi dorë në vitet ’ 70, kur triumfi i muzikës disko e la mënjanë; nuk e bëri as në vitet ’ 80, kur pas suksesit të “The Blues Brothers”, që transformoi “Think” në një klasike absolute, u rikthye dhe fitoi tri “Gramy”; apo në vitet ’ 90 kur u vu në garë me R& B dhe hip hop. Nuk u dorëzua deri në fund, kur në vitin 2010 u diagnostikua me kancer, kundër të cilit luftoi pa u ndalur.

Ashtu si Sinatra, Aretha Franklin ishte “The Voice”“Zëri”. Jo një zë çfarëdo, por zëri që diti të këndonte dhimbjen, gëzimin, dashurinë, vështirësitë, ashtu si secili prej nesh do të kishte dashur t’i këndonte. Një zë që i këndoi shpirtit tonë.

“La Repubblica”