Iku dhe albanologu më i madh, Wielfried Fiedler
Pak ditë më parë, më 11 shtator, u nda nga jeta në moshën 86- vjeçare...
albanologu dhe gjuhëtari më i shquar i kohës, gjermani Wielfried Fiedler. Ndjeva një keqardhje të thellë: e kam njohur në mesin e viteve ‘ 70 nëpërmjet miqve të përbashkët gjermanë, që punonin si përkthyes në Radio Tirana. E kam takuar dhe kam ndenjur gjatë me të, me orë të tëra, në Mynih, Bonn dhe Berlin kur shërbeja si ambasador në Gjermani. E kam takuar për herë të fundit në Tiranë, në një konferencë albanologjike, në vjeshtën e vitit 2013, në Hotel Sheraton. Ishte së bashku me profesorin e shquar nga Kosova, Rexhep Ismaili, që ka drejtuar edhe katedrën e gjuhës shqipe në universitetin e njohur Ludwig Maximilian të Mynihut dhe me gazetarin dhe gjuhëtarin e njohur Pandeli Pani. Profesori gjerman, duke biseduar në kafe, do të më thoshte se “i kam mbushur 80 vjeç, por do të vazhdoj të punoj për gjuhën e kulturën shqipe”. Për albanologun e shquar kam shkruar gjatë edhe në librin tim “Për Gjermaninë- histori diplomatike dhe kujtime”. Do të ruaj për të kujtimet më të mira, si një burrë me kulturë të gjerë, fjalëpakë, tepër i thjeshtë, me një pasion të jashtëzakonshëm për kulturën dhe gjuhën shqipe dhe me një prodhimtari të pashoqe për to.
E ka vizituar Shqipërinë që në mesin e viteve 50, fare i ri, i sapodiplomuar në Universitetin e famshëm Humboldt, në Berlin, për gjuhët e Europës Juglindore dhe sllavistikë. Për 60 vite është marrë me Shqipërinë: i ka rënë vendit kryq e tërthor, me ekspedita nga më të ndryshmet, me hulumtime, me studime dhe analiza, për gjuhën, dialektet, morfologjinë dhe sintaksën, për këngët dhe legjendat, për zakonet dhe traditat. Përherë do të më fliste me respektin dhe nderimin më të madh për kolosët e kulturës e shkencës sonë, Eqerem Cabej, Aleks Buda, Shaban Demiraj, Kristo Frashëri, Ramadan Sokoli, Mahir Domi, Myzafer Korkuti etj.
E donte Shqipërinë dhe humbiste duke folur për kulturën, historinë, artin, letërsinë. Admironte pa masë Ismail Kadarenë, duke e cilësuar ndër shkrimtarët më të mëdhenj të Europës. Ka përkthyer edhe libra të tij.
Ka punuar në Akademinë gjermane të Shkencave në Berlin ( R. D. Gj) profesor i albanologjisë në Universitetin e Humboldit, atë Ludwig Maximilian të Mynihut, të Vjenës, Friedrich Schiller të Jenës, etj. Dhe kudo ka punuar për ne, për shqiptarët, për gjuhën tonë e për kulturën tonë. Jo pak, po plot 60 vjet.
Që nga vitit 1991 ka qenë anëtar i jashtëm i Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës dhe nga viti 2006 është anëtar i jashtëm i Akademisë sonë të Shkencave.
I ka dhënë gjuhës e kulturës sonë, albanologjisë, aq sa është zor ta përshkruash ( profesorët e nderuar Rexhep Ismaili në Kosovë apo profesori tjetër i shquar Bardhyl Demiraj në Mynih, do të dinë më shumë se kushdo të flasin për Fiedlerin).
Edhe kur e takova këtu në Tiranë, për herë të fundit, para 6 vitesh, do të më dhuronte 4- 5 libra të tij të fundit si “Das Albanische Verben System in der Sprache des Gjon Buzuku” ( Sistemi foljor i shqipes në veprën e Gjon Buzukut), botuar në Prishtinë në vitin 2004. Po ashtu, “Die Pluralbildung im Albanischen” ( Formimi i shumësit në gjuhën shqipe), po ashtu botuar në Prishtinë, në vitin 2007. Ndonëse nuk jam ekspert i fushës, i vlerësoj pa masë si punime e kontribute të jashtëzakonshme shkencore.
Ruaj me shumë vlerë disa fjalorë të Fiedlerit, gjermanisht – shqip e shqip- gjermanisht, me bashkëpunëtore Oda Bucholz dhe Ardian Klosi, që profesori i madh m’i ka dhuruar në Gjermani. I ruaj librat e tij si një kujtim i rrallë. Them i rrallë, jo vetëm për vlerën e tyre të jashtëzakonshme shkencore, por të rrallë edhe në një drejtim shumë më të madh: sa shumë ka punuar, sa shumë ka shkruar, sa shumë ka kontribuar në afër 60 vite, ky gjerman i madh, më i madhi albanolog, për gjuhën e kulturën shqipe. Ndaj, edhe ndarja e tij nga jeta merr një peshë edhe më të madhe. Iku një njeri që bëri aq shumë për Shqipërinë e për shqiptarët, për gjuhën dhe kulturën tonë!
Albanaologë si Wielfried Fiedler sot nuk ka më! Ai ishte më i madhi i kohës. Nuk e di a do të ketë më tej si ai. Ai ishte vazhdues dinjitoz i albanologëve me famë botërore si Meyer, Yokl, Lambertz etj. Nuk e di, midis të tjerash, edhe për një arsye sa të thjeshtë, aq edhe të dhimbshme: se ne as nuk dimë të merremi me këta kolosë që shkruajnë për ne, për kulturën tonë, për dekada e dekada, por siç duket, as edhe nuk duam të dimë shumë për ta. Nuk i vëmë në kandar! Nuk i çmojmë, nuk i respektojmë, nuk i vlerësojmë, nuk i nderojmë!
Vetëm disa ditë ka që është ndarë nga jeta albanologu i madh Wielfried Fiedler, ai që na la neve, shqiptarëve, kulturës sonë, një vepër të pashoqe, 60- vjeçare.
Dhe për ta mbyllur, dua të shpreh një shqetësim: si ka mundësi që nuk u tha nga ata që duhet të flisnin, një fjalë për këtë albanolog të shquar?! Si nuk di të flasë e të shkruajë dikush nga institucionet qeveritare të fushës?! Si nuk u tha një fjalë nga Akademia e Shkencave, nga Universiteti i Tiranës?! Kjo nuk na nderon aspak, përkundrazi! Edhe politika duhet të fliste. Të fliste sepse Fiedleri i madh ka bërë tash 60 vjet “politikë” për ne shqiptarët, me punën e tij aq të vyer studimore shkencore. Na ka bërë më të njohur në botë - pikërisht për atë që kemi pasur e kemi nevojë gjithmonë: të mos jemi vetëm, të panjohur, ose, për më shumë, të mos njihemi për të keq!
Të dimë të jemi mirënjohës, të dimë të themi faleminderit. Sepse hollë- hollë, ne i kemi borxh Fiedlerit të madh. Ai nuk na ka asnjë borxh neve. Ai nuk na kërkoi asgjë! Vetëm na dha aq shumë, pa u lodhur, me dashuri të madhe për Shqipërinë, për shqiptarët, për kulturën tonë, për gjuhën shqipe, për plot 60 vjet, derisa u shkri paqësisht.
Si ka mundësi që nuk u tha nga ata që duhet të flisnin, një fjalë për këtë albanolog të shquar?! Si nuk di të flasë e të shkruajë dikush nga institucionet qeveritare të fushës?! Si nuk u tha një fjalë nga Akademia e Shkencave, nga Universiteti i Tiranës?! Kjo nuk na nderon aspak, përkundrazi! Edhe politika duhet të fliste. Të fliste sepse Fiedleri i madh ka bërë tash 60 vjet “politikë” për ne shqiptarët, me punën e tij aq të vyer studimore shkencore. Na ka bërë më të njohur në botë - pikërisht për atë që kemi pasur e kemi nevojë gjithmonë: të mos jemi vetëm, të panjohur, ose, për më shumë, të mos njihemi për të keq!