Meta, 10 pyetje pas raportit të “Venecias”: Pse tejkaloi kompetencat
“Nëse ky projekt miratohet siç është, atëherë çdo lider autokrat mund ta interpretojë këtë opinion të Komisionit të Venecias në favor të tij”
Presidenti i Republikës, Ilir Meta, përmes një letre dërguar kreut të Komisionit të Venecias, Gianni Buquicchio, shprehet se projekt- opinioni i reporterëve të tij i tejkaloi kompetencat dhe është i pabalancuar. Në një konstatim të radhitur në 10 pika, Presidenti Meta shprehet se “vetëm një njohje e thellë e situatës në Shqipëri do të mundësonte vlerësimin objektiv të veprimtarisë kushtetuese të Presidentit”. Kreu i shtetit sfidon Venecian duke thënë se “projekt- opinioni dhe mënyra sesi është ndërtuar, rrezikon krijimin e një precedenti problematik për një rend shoqëror demokratik. Nëse ky projekt miratohet siç është, atëherë çdo lider autokrat mund ta interpretojë këtë opinion të Komisionit të Venecias në favor të tij”. Nga shqyrtimi me vëmendje i projektopinionit, konstatoj se: 1. Projekt- opinioni është shpeshherë kontradiktor, me vlerësime diametralisht të kundërta për të njëjtën çështje. Krijohet përshtypja se ekspertët e Komisionit të Venecias janë udhëhequr apriori nga disa ide fikse, duke bërë që faktet dhe analiza të mos kenë përputhje racionale me konkluzionet e projekt- opinionit.
2. Paraqitja e fakteve dhe rrethanave në projekt- opinion është e pabalancuar dhe e paplotë. Ekspertët do të duhet të ndërtonin ose një opinion teorik, duke iu referuar vetëm bazës ligjore, jurisprudencës dhe doktrinës kushtetuese, ose një opinion në themel, duke u futur plotësisht në brendësi të çështjes. Shmangia dhe pamundësia e një procesi të plotë faktmbledhës që dëshmojnë përmasën e thellë dhe të gjerë të krizës politike në Shqipëri, sjell vlerësim të gabuar edhe të situatës juridike.
3. Projekt- opinioni nxjerr disa konkluzione që tejkalojnë mandatin e Komisionit të Venecias si organ këshillimor dhe për të cilat nuk është pyetur nga Kuvendi i Shqipërisë. Vlerësimi i shkallës së rrezikut në Shqipëri duke u kufizuar në ballafaqimin e cunguar të deklaratave të autoriteteve publike, është joprofesional dhe janë jashtë objektit të punës së ekspertëve të Komisionit të Venecias. Gjithashtu, ekspertët në disa raste kanë tejkaluar kompetencat e tyre këshillimore, duke i veshur vetes atributet e gjykatësit.
4. Disa vlerësime dhe konkluzione të ekspertëve të Komisionit të Venecias bien në kundërshtim me jurisprudencën e Gjykatës Kushtetuese Shqiptare dhe me frymën mbi të cilën është ndërtuar Kushtetuta, për sa i takon rolit dhe kompetencave të Kreut të Shtetit.
5. Institucioni i Presidentit të Republikës ka mirëpritur një opinion të Komisionit të Venecias për të bërë një përshkrim teorik e kushtetues se cili është Roli i Presidentit të Republikës si moderator, në situata krizash të rënda si kjo që po kalon Shqipëria, duke qëndruar si garant i Kushtetutës dhe i parimeve të mbrojtura prej saj, në ruajtje të interesit të përgjithshëm.
6. Institucioni i Presidentit të Republikës ka mirëpritur projekt- opinionin e Komisionit të Venecias për të evidentuar mangësitë në legjislacion dhe këshillimin për plotësimin e vakumit ligjor të mundshëm.
7. Ekspertët kanë tejkaluar objektin e punës së tyre duke ndërhyrë në kompetencat dhe vlerësimin e OSBE/ ODHIR, institucioni më i lartë i autorizuar për monitorimin dhe trajtimin e çështjeve zgjedhore.
Në analizën dhe konkluzionet e ekspertëve nuk gjejnë vend/ referim asnjë prej gjetjeve dhe konkluzioneve të 3 ( tri) raporteve të OSBE/ ODIHR. Këto raporte janë hartuar prej misionit vëzhgues që ka monitoruar Shqipërinë për 3 muaj para, gjatë, dhe pas procesit të votimit të 30 qershorit, dhe ku kanë marrë pjesë mbi 200 vëzhgues. Projekt- opinioni i Komisionit të Venecias dhe raportet e OSBE/ ODIHR sfidojnë gjetjet dhe konkluzionet e njëritjetrit.
8. Projekt- opinioni dhe mënyra se si është ndërtuar, rrezikon krijimin e një precedenti problematik për një rend shoqëror demokratik. Nëse ky projekt miratohet siç është, atëherë çdo lider autokrat mund ta interpretojë këtë opinion të Komisionit të Venecias në favor të tij.
Në emër dhe në respekt të aspekteve proceduriale, çdo lider autokrat do të frymëzohet për të shtyrë opozitat që të dalin jashtë sistemit, apo të pamundësojë me forma të fshehura pjesëmarrjen e tyre në zgjedhje, duke shkelur në themel të gjitha standardet thelbësore të zgjedhjeve në sistem demokratik, gjithmonë në emër të “respektimit” të procedurave të zhvillimit të tyre. Shqipëria ka patur votime periodike dhe plotësisht të qeta gjatë sistemit totalitar, por kjo s’do të thotë se ato ishin të lira, të ndershme dhe demokratike.
9. Ky projekt- opinion rindezi polarizimin politik pikërisht kur palët rivendosën një urë dialogu.
10. Kuvendi i Shqipërisë edhe pse në dukje ka adresuar 8 ( tetë) pyetje me natyrë ligjore dhe kushtetuese për Komisionin e Venecias, është i interesuar vetëm për përdorimin e tij politik, duke ngritur një kurth të pamerituar për Komisionin e Venecias. Të gjithë anëtarët e Komisionit Hetimor kanë votuar përmes Rezolutës së Kuvendit për shkarkimin e Presidentit që në datën 13 qershor 2019, ndaj kjo tregon se komisioni ka nisur veprimtarinë me një përfundim të marrë paraprakisht. Maxhoranca e përdori menjëherë projekt- opinionin për të zhvendosur vëmendjen e opinionit publik nga raporti i OSBE/ ODIHR, kushtet e vendosura për çeljen e negociatave për anëtarësim në Bashkimin Evropian, kriza e brendshme politike dhe përpjekjet e pasuksesshme për të legjitimuar votimet e paligjshme të 30 qershorit. Ende pa arritur në duart e palëve projekt- opinioni, eksponentë të maxhorancës dhe mediat pranë saj shpërndanë urgjentisht lajmet se, citojmë: “Presidenti ka shkelur Kushtetutën” dhe “Venecia shkarkon Presidentin”, duke krijuar kaos dhe ndasi në opinionin publik dhe mbi të gjitha duke shtuar pasiguritë për zgjidhjen e krizës së rëndë që vazhdon në Shqipëri.
Ky projekt- opinion nuk është trajtuar dhe as pritet të trajtohet juridikisht nga Kuvendi, por vetëm politikisht, pasi ky ishte edhe qëllimi fillestar dhe i vetëm i të gjithë procesit. Kujtojmë se Kuvendi aktualisht ka vetëm 122 deputetë, nga 140 deputetë që duhet të ketë sipas Kushtetutës. Plotësimi i vendeve pamundësohet për shkak të dorëheqjeve në bllok të 182 deputetëve dhe kandidatëve për deputetë të partive opozitare parlamentare. I nderuar President i Komisionit të Venecias, Presidenti i Republikës, si palë e interesuar në këtë proces, vlerëson të domosdoshme dhënien e opinionit nga Komisioni i Venecias edhe për pyetjet dhe çështjet e mëposhtme:
1. Përveç Presidentit të Republikës, cilit institucion tjetër i njeh Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë të drejtën e caktimit të datës së zgjedhjeve?
2. A ka ndonjë Gjykatë në Republikën e Shqipërisë që ka urdhëruar shfuqizimin e Dekretit të Presidentit të Republikës nr. 11 Gj199, datë 10.06.2019 dhe Dekretit nr. 11211, datë 27.06.2019? A është Gjykata Kushtetuese e Republikës së Shqipërisë i vetmi organ që shqyrton kushtetutshmërinë e Dekreteve të Presidentit të Republikës?
3. A i është kërkuar Komisionit të Venecias të japë një opinion për vlerësimin e procesit të votimeve të 30 qershorit 2019? A është në kompetencën e Komisionit të Venecias vlerësimi i zgjedhjeve lokale në Shqipëri? A vendos një vlerësim i ndryshëm nga OSBE/
A ishim ne që iu kërkuam shqiptarëve të pastronin sistemin e drejtësisë dhe a kanë faj ata që e pastruan sistemin, e bënë atë dhe tani u pastrua
ODIHR mbi procesin zgjedhor një precedent përplasjeje midis institucioneve ndërkombëtare? A i ka kërkuar Komisioni i Venecias opinion Kongresit të Autoriteteve Lokale mbi vendimin për mosdërgimin e vëzhguesve për procesin zgjedhor të 30 qershorit në Shqipëri, duke pasur parasysh se të dyja këto institucione veprojnë nën suazën e Këshillit të Europës?
4. A përfshihet në fushën e veprimtarisë së Komisionit të Venecias përcaktimi i shkallës së nivelit të sigurisë në Republikën e Shqipërisë? A kanë pasur reporterët në dispozicion të dhëna nga Agjencitë e specializuara të sigurisë? A mund të shprehen ekspertët e Komisionit të Venecias mbi gravitetin e fakteve dhe grupfakteve, që Presidenti i Republikës disponon në cilësinë e Kryetarit të Këshillit të Sigurisë Kombëtare dhe Komandant i Përgjithshëm i Forcave të Armatosura për situatën kërcënuese të rendit dhe sigurisë publike në Shqipëri?
5. Në rast se në një rend shoqëror demokratik realizohen zgjedhje vetëm me një kandidat dhe pa alternativa konkurruese: A do të përbënte gjendje shkelje apo cenim të parimeve themelore kushtetuese ( të parashikuara nga nenet 1/ 3, 3, 4, 5, 15, 45/ 1 e 4, të Kushtetutës)? A do të përbënte shkelje të standardeve të Konventës Europiane të të Drejtave të Njeriut dhe jurisprudencës së saj në lidhje për respektimin e Nenit 3, të Protokollit 1 të saj?
6. Nën dritën e faktit se Gjykata Kushtetuese ka 18 muaj që është jashtë funksionit: A përbën kjo një situatë krize kushtetuese? A sjell pasoja në respektimin dhe zbatimin e parimeve themelore të shtetit të së drejtës, ndarjes e balancimit të pushteteve, respektimit të të drejtave dhe lirive themelore të njeriut dhe demokracisë? A ka pasoja për rendin kushtetues dhe respektimin e kushtetutshmërisë? A krijon terren për nxitjen e konflikteve institucionale ndërmjet organeve kushtetuese? A pamundëson kontrollin e kushtetutshmërisë së akteve/ vendimeve të organeve qendrore, pushtetit ekzekutiv dhe pushtetit legjislativ? A mundet që Kuvendi të ushtrojë kompetencat e kontrollit kushtetues, që neni 131 i Kushtetutës ia ka njohur vetëm Gjykatës Kushtetuese?