Një dritë do të ndriçojë galilenë e madhe të kombeve...
bërthamë pagane. Në librin e Enciklopedisë Botërore shkruhet: “Data e saktë e lindjes së Krishtit është e panjohur”. Të krishterët e hershëm nuk e kanë festuar lindjen e tij, sepse e konsideronin pagane festimin e ditëlindjes së kujtdo.
Përmendja e parë e nderimit të ditëlindjes së Krishtit u shfaq diku rreth vitit 200 p. e. s. Për shumë vite u përdorën disa data. Për herë të parë, 25 dhjetori qe përmendur në vitin 336.
KOSTANDINI, “INKARNIMI” I DIELLIT 25 dhjetori i festimit të Krishtlindjeve lidhet me veprimtarinë e perandorit romak me origjinë ilire, Kostandinit, i cili gjatë qenies së tij si perandor njihej si “inkarnimi” apo “trupëzimi” i diellit, që në atë kohë adhurohej nga romakët si perëndi. Pas konvertimit në krishterim, ky perandor me gjak të gjenezës sonë ilire udhëhoqi Koncilin e Niçeas ( viti 325 pas Kr.), në të cilin krishterimi njohu për herë të parë në mënyrë zyrtare doktrinën e “trinisë së shenjtë”. Kostandini e orientoi besimin e krishterë jo drejt një ndarjeje të ashpër me paganizmin, por e pasuroi besimin e ri me shumë elemente ekzistuese në besimet e mëparshme romake. Në këtë kuadër, historiani Eduard Gibon sqaron se “të krishterët romakë, të cilët nuk e dinin datën e lindjes së tij ( Krishtit), përcaktuan si festë solemne 25 dhjetorin, Brumalinë, apo solsticin e dimrit, të cilin paganët e festonin çdo vit në përkujtim të lindjes së diellit”.
Në librin “Historia e Romës” nga Michael Grant lexojmë siç vijon: “Ka pasur po ashtu një tjetër besim pagan gjatë kësaj epoke, që garonte me Krishtin për kontrollin e botës perëndimore. Ky ishte kulti i diellit ( kulti i ilirëve parahistorikë, i cili respektohej nga miliona banorë të Perandorisë Romake, madje ky besim njëherë e në një kohë qe bërë fe zyrtare)”.
SANTA KLAUSI- BABAGJYSHI I KRISHTLINDJEVE DHE I VITIT TË RI Në histori ekziston realisht një personazh i quajtur Shën Nikolla, që sot njihet me emrin Santa Klaus. Shën Nikolla ( greq. “Agios Nikolas” ose “fitorja e popullit”). Në Shqipëri, Shën Kolli njihet me emrin Shën Nikolla i Mirës në kishën katolike, edhe Shën Nikolli i Barit. Në atë ortodokse, Nikolla Mrekullibërësi, që jetoi në shekullin IV në Lician Bizantine ( sot me emrin Demre, Antalia, Turqi). Në botë njihet më tepër si Santa Claus ose Santa Klaus, ndërsa në
Shqipëri njihet edhe si Plaku i Vitit të Ri apo Baba Dimri. Lindi në Patara, në Turqi, nga një familje e pasur, ne shekullin IV u bë peshkop i Myra- s dhe mori pjesë në Koncilion e Nicea- s në vitin 325. Kur vdiq, eshtrat e tij u vendosën në Myra, deri në 1087, kur u morën nga një grup kavalierësh italianë, të hequr si tregtarë dhe u dërguan në Bari, ku ruhen deri në ditët e sotme.
Një nga legjendat më të famshme, e konfirmuar nga Dante në Purgatorin ( XX, 31- 33) tregon që Shën Nikolla, i prekur nga lutjet e një njeriu të mirë, që s’kishte mundësi të martonte tri vajzat e tij, sepse kishte rënë në mjerim, vendosi t’i hidhte për tri net me radhë nga një dritare gjithnjë e hapur e kështjellës, tri thasët me monedha, që do të bënin pajën e vajzave. Natën e parë dhe të dytë gjërat ndodhën sipas planit dhe natën e tretë Shën Nikolla gjeti dritaren mbyllur. I vendosur për të mbajtur fjalën, plaku me mjekër të bardhë, u kacavor mbi çatitë dhe hodhi thesin me monedha nëpërmjet oxhakut, ku ishin varur rrobat për t’u tharë, duke bërë të lumtur njeriun e mirë dhe tri vajzat e tij.
Shën Nikolla i ndante dhurata më të varfërve, në të gjithë botën, duke shëtitur me karrocën, slitën e tij, duke udhëtuar dhe nëpër dëborë, duke ua hedhur anonimisht nëpërmjet oxhaqeve ose dritareve të tyre. Sipas legjendave të tjera, këtij shenjtori i kishte rënë në dorë një objekt mitik, “Sacro Graal”, që, veç te qenurit përgjegjës për aftësitë e tij për të dhuruar me bollëk, që edhe shkaku i hapjes së varrit të tij ( nga kavalierët italianë) me urdhër të Papa Gregorit VII. Në çdo rast, Shën Nikolla u bë në fantazinë popullore “sjellës dhuratash”, detyrë e kryer falë një slite me drerë në natën e 6 dhjetorit ( Shën Nikolla, pikërisht) ose deri edhe në natën e Krishtlindjeve.
PEMA E KRISHTLINDJEVE, ORIGJINA DHE HISTORIA E SAJ Pema e Krishtlindjeve është një pemë halore me gjelbërim të përhershëm, që lidhet me traditën e festimit të Krishtlindjeve. Sipas Biblës, pema e ka zanafillën e saj nga Kopshti i Edenit, që mbolli Perëndia. Në mes të kopshtit mbolli dhe dy pemë të tjera të veçanta, njëra pemë e jetës, që me frutin e saj dhuronte pavdekësinë dhe tjetra vdekjen. Dihet që njeriu, i nxitur nga djalli dhe nga epshi, hëngri frutat prej pemës së keqe. Por, Perëndia, në planin e saj për shpëtimin e njeriut, që aq shumë e deshi botën, sa dha dhe birin e Tij të vetëm lindur, që kushdo që të besojë tek Ai, të mos humbasë, por të ketë një jetë të përtejme ( Jn: 3: 16). Kryqi tashmë është “Pema e Jetës”, e cila gjendet në Parajsë. Druri i Kryqit u bë bekim për gjithë natyrën e pemëve. Në një tjetër himn thuhet “u gëzofshin të gjithë drunjtë e pyllit, sot u shenjtërua natyra e tyre, nga druri zotëror, që u mboll në fillim…”.
Sipas historisë, pema është e lidhur dhe me Shën Bonifacin dhe qytetin gjerman, Geismar. Një herë, gjatë jetës së tij ( 672- 754), preu pemën e Thorit ( perëndi pagane), në mënyrë që të hidhte poshtë hyjnizimin e perëndive skandinave mbi fiset polake- gjermane. Shën Bonifaci pa një pemë bredhi të mbinte në rrënjët e një lisi të vjetër. Duke marrë këtë si një shenjë të besimit të Krishterë, ai tha: “Le të jetë Krishti në qendër të familjeve tuaja”. Duke përdorur drurin e bredhit si simbol të krishterimit. Historia e simbolit të vendosjes së pemës fillon me Martin Luterin ( 1483- 1546), i cili vendosi për herë të parë pemën si simbol, ashtu siç dhe Shën Françesku i Asizit ( 1181- 1226), që vendosi si simbol Grazhdin e lindjes së Krishtit, ku në gjithë botën sot skenografia e lindjes së Krishtit parafytyrohet në një grazhd.
Tradita e simbolit të vendosjes së pemës së Krishtlindjes gjurmohet edhe në Estoni e Letoni. Në vitin 1871, në Kanada. Në vitin 1816 u prezantua në Vjen dhe prej andej u përhap në gjithë Austrinë. Në vitin 1841, në Britani. Në vitin 1850, Amerika njohu traditën e Pemës së Krishtlindjeve. Për herë ta parë, pema është vendosur në sheshin “Shën Pjetër” të Vatikanit, në vitin 1982.
EDHE PEMA, ZBUKURIMI PAGAN
MË PARË SE KRISHTERIMI Pema, që në kohët e hershme, para se Krishtlindjet të datonin dhe të kthehej në simbolikë, Festa e Krishtlindjeve, më 25 dhjetor, zbukurohej sipas vendeve dhe popujve në mënyrat e tyre tradicionale, ku mbizotëronin kambanat, zilkat, dritat, yjet, qirinjtë, mollët, frutat e tjera si shenjë e begatisë, por mbi gjithçka dominon kryqi si simbol i Krishtit dhe i pemës së jetës, si dhe ylli si simbol i diellit, simbol i njeriut si perëndi në universin e mëshiruar.
Kisha e krishterë i mori traditat dhe elementët nga festat pagane, siç ishte dita e 25 dhjetorit, që ka lidhje me Solsticin dimëror, me festën e Kultit të Diellit të Pamposhtur. Kisha, me inkuperimin që bëri edhe këtë simbol të pemës, e pagëzoi si pemë të Festës së Krishtlindjes me një akt urtësie dhe magjie. Pagëzoi edhe ketë pemë si të Festës së Krishtlindjeve, që kudo tashmë në qendër të udhëheqjes të ishte vetë Krishti, mesazhi i udhës së Tij dhe i festës së Krishtlindjeve me pemën simbol të saj.
LINDJA E KRISHTIT- KREMTIM KRISHTLINDJEJE Sipas Ungjillit të Lukës dhe Mateut, Jezusi lindi nga Maria në Betlehem, lindja e të cilit ishte e parathënë nga profeci të ndryshme. Mesia do të lindte nga shtëpia e Davidit për të shpëtuar botën nga mëkati. Besohet se Krishti ka lindur në 24- 25 dhjetor, por data e saktë e lindjes së tij nuk përmendet në Dhiatën e Re. Pavarësisht se kjo datë edhe në vetë tekstin biblik duket se nuk mbështet lindjen e Jezusit në dhjetor. Bibla na thotë se në kohën e lindjes së Jezusit, barinjtë ishin ende fushave, natën ( Luka 2, 8- 12), gjë që për kushtet klimatike dhe njohjen e zonës gjeografike nuk mund të ketë ndodhur.
Krishtlindja është festa e lindjes së Krishtit, se Zoti u bë njeri në Krishtin, që njeriu në bashkim me Krishtin, të bëhet sipas hirit Perëndi, që besohet nga miliona e miliona njerëz dhe respektuar po nga aq myslimanë, të cilët, gjithashtu, mbështetur në shkrimet e tyre të shenjta, megjithëse nuk e besojnë si Zot, e vlerësojnë plot përkushtim të birin e Virgjëreshës Mari, si një ndër profetët më të mëdhenj të marrëdhënies së profetëve me hyjnitë.