Një faks i koduar dhe letrat në dorë nga Zvicra evituan luftën SHBA- Iran
Mesazhet e koduara mes dy palëve, shumë më të matura sesa retorika e zjarrtë që pamë në ekrane
Disa orë pas sulmit amerikan që vrau gjeneralin iranian, Qassem Soleimani, administrata Trump i dërgoi një mesazh urgjent Teheranit: Mos e përshkallëzoni!
Faksi i koduar u dërgua përmes ambasadës zvicerane në Iran, një nga mjetet e pakta të komunikimit të drejtpërdrejtë, konfidencial midis dy palëve, sipas zyrtarëve në SHBA që folën për “Wall Street Journal”. Në ditët që pasuan, Shtëpia e Bardhë dhe udhëheqësit iranianë shkëmbyen mesazhe të mëtejshme, të cilat zyrtarët në të dyja vendet i përshkruanin shumë më të matur sesa retorika e zjarrtë që tregtohej publikisht nga politikanët. Një javë më vonë, dhe pas një sulmi hakmarrës raketor iranian në dy baza ushtarake irakiane ku qëndronin trupa amerikane, të cilët nuk shkaktuan viktima, Uashingtoni dhe Teherani dukej se po largoheshin nga pragu i armiqësive të hapura, të paktën tani për tani. “Ne nuk komunikojmë me iranianët aq shumë, por zviceranët kanë luajtur një rol kritik për të përcjellë mesazhe dhe për të shmangur llogaritjen e gabuar”, tha një zyrtar i lartë amerikan.
Një zëdhënës në misionin e Iranit në Kombet e Bashkuara nuk pranoi të komentojë shkëmbimet, por tha se “ne i vlerësojmë ( zviceranët) për çdo përpjekje që ata bëjnë për të siguruar një kanal efikas për të shkëmbyer mesazhe kur dhe nëse është e nevojshme”. Një zyrtar iranian tha që “kanali mbështetës zviceran” siguroi një urë të mirëpritur komunikimi, kur të gjitha të tjerat ishin djegur. “Në shkretëtirë, edhe një pikë uji ka rëndësi”, u shpreh ai. Nga Ambasada Zvicerane, një rezidencë e epokës së Shahut me pamje nga Teherani, roli i vendit si ndërmjetës diplomatik është shtrirë në katër dekada të trazuara dhe në shtatë presidenca, që nga kriza e pengjeve nën Jimmy Carter e deri te marrëveshja bërthamore e Barack Obamës.
Shënimi i parë i amerikanëve u dërgua menjëherë pasi Uashingtoni konfirmoi vdekjen e Gjeneral Soleimanit. Mesazhi mbërriti nëpërmjet një faksi të veçantë të koduar në një dhomë të izoluar të misionit zviceran, metoda më e qëndrueshme që nga Revolucioni Islamik i vitit 1979 për Shtëpinë e Bardhë për të shkëmbyer mesazhe me udhëheqjen e lartë të Iranit. Pajisjet funksionojnë në një rrjet të sigurt të qeverisë zvicerane që lidh ambasadën e saj në Teheran me Ministrinë e Jashtme në Bern dhe ambasadën e saj në Uashington, sipas diplomatëve zviceranë. Vetëm zyrtarët më të lartë kanë kartat kryesore të nevojshme për të përdorur pajisjet. Ambasadori zviceran, Markus Leitner, një diplomat 53- vjeçar në karrierë, i dorëzoi mesazhin amerikan në dorë ministrit të Jashtëm iranian, Javad Zarif, të premten herët në mëngjes, sipas zyrtarëve amerikanë dhe zviceranë.
Ambasadori Leitner nuk ka pranuar të komentojë, sipas “WSJ”. Ministria e Jashtme e Zvicrës konfirmoi se kishte pasur një shkëmbim mesazhesh, por nuk pranoi të komentojë më tej. Ambasadori zviceran viziton rregullisht Uashingtonin për seanca me dyer të mbyllura me Pentagonin, Departamentin e Shtetit dhe zyrtarë të inteligjencës të etur për të marrë njohuritë e tij për politikën e errët të Iranit.
Leitner i kaloi ditët pas vrasjes së gjeneralit Soleimani në një mision diplomatik në dukje modest, por të një rëndësie të lartë, i krijuar për të lejuar që secila palë të flasë hapur. Ishte një kontrast me kërcënimet e Presidentit Trump dhe Zarif. Më 4 janar,
Trump shkroi në “Twitter” se kishte zgjedhur 52 objektiva, përfshirë vendet e trashëgimisë iraniane për hakmarrje të mundshme nëse Irani kundërpërgjigjej. Zarif u përgjigj të nesërmen: “... Përmes MIJËVJEÇARËVE të historisë, barbarët kanë ardhur dhe kanë shkatërruar qytetet tona, monumentet tona dhe kanë djegur bibliotekat tona. Ku janë ata tani? Ne jemi akoma këtu dhe jemi në këmbë”. Në të njëjtën ditë, Zarif e thirri ambasadorin zviceran për të marrë një mesazh të SHBA. Ai ishte më i përmbajtur, sipas zyrtarëve të SHBA. Deklaratat nga të dyja palët ndihmuan në parandalimin e llogaritjeve të gabuara, thanë ata. “Kur tensionet me Iranin ishin të larta, Zvicra luajti një rol të dobishëm dhe të besueshëm që të dyja palët e vlerësuan”, tha një zyrtar i lartë i administratës Trump. “Sistemi i tyre është si një dritë që nuk fiket kurrë”. Zviceranët kanë shërbyer si lajmëtarë midis Uashingtonit dhe Teheranit që nga viti 1980, pas sekuestrimit të 52 pengjeve në ambasadën amerikane nga revolucionarët iranianë. Diplomatët zviceranë e quajnë rolin “postier”. Kur Trump rivendosi sanksionet ndaj Iranit, ai u dha zviceranëve një numër telefoni për t’ua kaluar iranianëve, duke thënë: “Do të më pëlqente të më telefononin”. Deri më tani, Teherani ka vazhduar të flasë përmes zviceranëve. Ish- ambasadorët zviceranë thonë se kanali diplomatik është efektiv sepse SHBA dhe Irani mund t’i besojnë një mesazhi që do të mbetet konfidencial, do të dorëzohet shpejt dhe do të arrijë vetëm marrësit e tij të synuar. Zvicra, me nëntë milionë banorë, pa një ushtri të qëndrueshme, paraqet rolin si “postier” për të arritur levën në fuqitë e mëdha, sipas WSJ. Aktualisht, diplomatët zviceranë po punojnë për të marrë dritën e gjelbër të Uashingtonit që bankat zvicerane të financojnë eksportet në Iran, që nuk janë subjekt i sanksioneve, si ushqimi dhe ilaçet. Irani nuk është e vetmja pikë e nxehtë gjeopolitike ku ambasada e Zvicrës përfaqëson interesat e SHBA- së ose vendeve të tjera pas prishjes së marrëdhënieve diplomatike. Zviceranët tani ndërmjetësojnë përfaqësimin e Iranit në Arabinë Saudite, Gjeorgjisë në Rusi dhe Turqisë në Libi.