Abdiu: Ndryshime kushtetuese të vonuara, si ndalohen koalicionet
“Nga ana procedurale ndryshimet u bënë shumë shpejt, pa një parapërgatitje të opinionit publik, partiak dhe qytetar”
Ish- kryetari i Gjykatës Kushtetuese, Fehmi Abdiu, shpreh rezerva për mënyrën se si u bënë ndryshimet kushtetuese më 30 korrik që lidhen me procesin zgjedhor në Shqipëri.
Në një intervistë për gazetën “Panorama”, ishgjyqtari kushtetues shprehet se ndërhyrja në Kushtetutë duhet t’i kishte paraprirë një diskutimi të gjerë akademik, kushtetues, politik, por dhe qytetar për një periudhë të gjatë kohore deri në arritjen e një bindjeje të plotë për këtë vendimmarrje. Ndërsa në lidhje me përmbajtjen e ndryshimeve kushtetuese, zoti Abdiu shprehet se përcaktimet e reja që lidhen me dhënien fund të koalicioneve parazgjedhore duhet të ishin bërë shumë kohë më parë. Sipas tij, koalicionet janë përdorur nga parti të vogla për interesa elektorale që vetëm e kanë dëmtuar sistemin demokratik në Shqipëri.
Zoti Abdiu, si i vlerësoni ndryshimet kushtetuese që lidhen me sistemin zgjedhor dhe a ishin ato të nxituara?
Në ndryshimet kushtetuese duhen evidentuar dy çështje: e para, duhet gjykuar dhe vlerësuar në aspektin procedural; dhe e dyta, në aspektin thelbësor ose material të problematikës që diskutohej.
Lidhur me aspektin procedural unë mendoj se vërejtjet, sugjerimet pse jo dhe kritikat që bëhen për mënyrën se si u shkua drejt kësaj zgjidhjeje, janë të diskutueshme si jo shumë pozitive, për arsye se ndryshimet kushtetuese u bënë shumë shpejt, pa një parapërgatitje të opinionit publik, partiak dhe aq më tepër të qytetarëve. Në këtë drejtim, mentaliteti i kohës nuk përqafon idenë e ndryshimeve të shpejtuara të Kushtetutës, pavarësisht nga problematikat që mund të kenë zgjidhur ato. Do të duhej t’i kushtohej më shumë kohë, më shumë vëmendje, më shumë debat profesional, por në thelb ai zgjidhi një problem shumë të domosdoshëm që i rrinte në qafë demokracisë shqiptare. Por duhet pasur parasysh edhe fakti se ligjvënësi u ndodh në kushtet e një kohe shumë të papërshtatshme për të aplikuar procedura të arsyeshme dhe të gjata ezauruese, për shkak se ishte në momentet e fundit të afatit kur duhej përfunduar Reforma Zgjedhore.
Sipas mendimit tim, duhet vlerësuar mbi të gjitha problematika që ai zgjidh. Unë mendoj se në këtë aspekt, për aq kohë që në Kodin Zgjedhor u ra dakord që të bëhen ndryshime të rëndësishme lidhur me pragun zgjedhor, me listat e hapura që për mendimin tim duhet të ishin 100% të hapura, zgjidhja që u bë është normale, është e drejtë, madje dhe shumë e vonuar, sepse nuk mund të pranohet në të ardhmen situata e deritanishme lidhur me partitë e vogla, ose me të ashtuquajturat “parti” dhe kryetarët e tyre që futeshin nën sqetullën e njërës parti apo tjetrës. Pra, sipas mendimit tim, ndryshimet në Kodin Zgjedhor në njëfarë mase jo vetëm që hapën dritën jeshile, por imponuan edhe amendimin e Kushtetutës. Eliminimi i partive fantazma do të jetë një gjë shumë pozitive për demokracinë në vend për shkak të ndryshimeve që iu bë Kushtetutës. Gjendja e partive, “rezultatet e tyre elektorale”, kanë qenë fiktive, miqësore, e kanë dëmtuar rëndë jo vetëm gjendjen aktuale të demokracisë, por kanë deformuar edhe votën e zgjedhësve shqiptarë, sepse janë bërë deputetë kryetarë partish që nuk i njeh as partia e tyre. Ose është trumbetuar me të madhe se njëra apo tjetra parti mori kaq dhe aq vota, kur realisht ato nuk kanë asnjë peshë elektorale në territor, por duke përfituar vetëm nga koalicionet. Si rrjedhojë, janë paguar para nga buxheti i shtetit për parti që s’kanë qenë të tilla. Në këtë aspekt, mendoj se zgjidhja që u dha përmes këtyre ndryshimeve kushtetuese do të tregojë vlerën dhe peshën e vërtetë që partitë politike kanë para elektoratit shqiptar dhe jo të mbijetojnë nën sqetullën e partive të mëdha në mënyrë fiktive, e jo më pastaj të jenë dhe pjesë e qeverisjeve. Është rasti për të provuar për herë të parë se deputetët nuk do të dalin nga listat e miqve të kryetarëve, por nga rrugë e mjete demokratike, ku do të vlerësohen njerëzit e ndershëm, të mençur dhe të përkushtuar për demokracinë në Shqipëri. Me listat e hapura, edhe pse një pjesë të tyre kryetarët nuk duan t’i lëshojnë, do t’u mbyllen shtigjet miqve të kryetarëve, por në përgjithësi pushteti i tyre nis të venitet dhe shpresoj se në një të ardhme jo të largët të mos jenë nën influencën totale të kryetarëve.
Sipas opozitës, mungesa e koalicioneve parazgjedhore u mohon të drejtën dhe lirinë atyre për t’u organizuar siç ato dëshirojnë. Qëndron sipas jush ky pretendim?
Absolutisht nuk është argument, madje është gabim të mendosh se një parti politike, që sipas kryetarëve, ka elektoratin e vet, na dashka që kryetarin e vet ta delegojë nën sqetullën e një partie të madhe që të dalë deputet. E drejta për të formuar parti asaj i është garantuar me
Ndryshimet në Kodin Zgjedhor në njëfarë mase jo vetëm që hapën dritën jeshile, por imponuan edhe amendimin e Kushtetutës. Eliminimi i partive fantazma do të jetë një gjë shumë pozitive për demokracinë në vend për shkak të ndryshimeve që iu bënë Kushtetutës
Kushtetutë prej vitesh, por kryetarët dhe vetë ato parti nuk kanë qenë në gjendje të motivojnë elektoratin, duke mbijetuar në fiktivitet. Me ndryshimet kushtetuese iu hiqet privilegji që këto parti të funksionojnë si subjekte miqsh, tarafesh dhe interesash jopolitike.
Ndryshimet kushtetuese, në kushtet kur nuk kemi një Gjykatë Kushtetuese funksionale, përbëjnë një problematikë të mohimit të një ankimimi apo të certifikimit të këtyre ndryshimeve?
Nuk përbën asnjë problem, sepse ligjërisht nuk ka asnjë detyrim kushtetues që ndryshimet e Kushtetutës të kontrollohen nga Gjykata Kushtetuese. Ato hyjnë në fuqi ditën që ligjvënësi kushtetues i miraton, në atë rrugë dhe atë mënyrë që ai vendos, dhe detyrim ligjor për të shkuar në Gjykatën Kushtetuese që nuk ekziston, për të bërë vlerësimin e ndryshimeve kushtetuese, nuk ka. Prandaj sipas mendimit tim, në kuptimin ligjor, formal dhe juridik, ndryshimet kushtetuese janë të drejta.
Duke lexuar Kushtetutën, e cila thotë se Parlamenti përbëhet nga 140 deputetë; 106 votat e ndryshimeve kushtetuese janë të ligjshme, apo Parlamenti ka vetëm 82 deputetë legjitimë?
Debati për legjitimitetin e numrave në Parlament është një debat tjetër, sepse nuk ka të bëjë me këtë votim, sepse është zgjidhur nga vetë Parlamenti. Ai Parlament ka funksionuar dhe është konsideruar legjitim kur janë miratuar dhjetëra e qindra ligje që janë dekretuar si korrekte nga të gjitha pikëpamjet. T’i rikthehesh sot këtij problemi, për mendimin tim është gabim. Por kur ka pasur interes opozita, Presidenti apo organe të tjera për atë Parlament, numrat në Parlament janë konsideruar legjitimë; kur nuk kanë interes, e quajnë ilegjitim. Sot nuk është koha, as vendi dhe as rruga për të diskutuar legjitimitetin e këtij Parlamenti, i cili ligjërisht do të funksionojë deri në përfundim të mandatit të tij.