“Koalicionet me lista të hapura të mundshme, por pa vlerë”

Soko: Mbajtja e 1/ 3 së listës të mbyllur nuk ka sens. Është një përpjekje për të mbajtur kryetarët e partive dominancën në përcaktimin e deputetëve

Aktivisti dhe një nga nismëtarët e referendumit për hapjen e listave të zgjedhejes së deputetëve, Pano Soko, deklaron se koalicionet parazgjedhore në formën siç janë tani, janë të mundshme edhe me listat e hapura.

Në një intervistë për gazetën “Panorama”, Sako u shpreh se ajo që u votua në Kuvend në seancën e 30 korrikut nuk është ajo që kërkohet nga qytetarë dhe e shikon atë si një tentativë të kryetarëve të partive për të mbajtur pushtetin e tyre në përzgjedhjen e kandidatëve për deputetë. Soko shpjegoi edhe truqet sipas tij që janë bërë në ndarjen territoriale në funksion të ndarjes së mandateve të deputetëve.

Si i vlerësoni ndryshimet kushtetuese që u miratuan në 30 qershor në Kuvend, me të cilat opozita parlamentare dhe mazhoranca thonë se u plotësua një kërkesë e mbi 85% e shqiptarëve që kërkojnë lista të hapura për zgjedhjen e deputetëve?

A është kjo ajo që kërkonin qytetarët kur mbështetën në përmasë plebishitare hapjen e listave? Jo! Qytetarët kërkojnë hapjen e listave 100%. Qytetarët kërkojnë që të jenë ata vetë, me fuqi të plotë dhe të vetme, që do të përcaktojnë kush do t’i përfaqësojë ata në Parlament. Ata nuk kërkojnë të ndajnë sovranitetin me asnjë kryetar partie, as për 1/ 3- ën, madje as për 1/ 300- ën e listës. Qytetarët kërkojnë ushtrim 100% të sovranitetit të tyre në përzgjedhjen e deputetëve. Dhe në këtë pikë, lufta jonë vazhdon. Ndryshimet kushtetuese të miratuara e lënë të hapur opsionin e hapjes së listave 100%, nëse Kodi Elektoral e vendos ashtu, prandaj ne do të vazhdojmë luftën tonë.

Me klauzolën “jo më pak 2/ 3- at” a mund të quhet vërtet listë e hapur? Kryeministri dhe mazhoranca në terësi janë shprehur se kjo pikë është vënë për të mbrojtur kuotat gjinore; a mendon se ka një tjetër mënyrë për ta mbrojtur përfaqësimin e grave në Kuvend?

Kryeministri e pati pranuar vetë disa herë në Parlament, që për atë personalisht, Kodi i vjetër ishte perfekt dhe s’do ta kishte ndryshuar asnjëherë, por ishte përmasa e jashtëzakonshme e mbështetjes ajo që e detyroi të ndërronte sjellje. Dhe natyrisht, nisur nga ky konstatim, duke i bashkangjitur dhe faktin që në devizën e vet qeveria aktuale e ka parim sjelljeje postulatin “7 hile, 1 trimëri”, ne e prisnim që do të dilej me justifikime të tilla, thjesht për të deformuar vullnetin e qytetarëve dhe për të mbajtur ende “ofiqet” e pushtetit të kryetarit. Truku i mbajtjes së 1/ 3- ës së listës të mbyllur nuk ka sens, s’ka lidhje me ruajtjen e kuotave. Ajo është një përpjekje për të mbajtur kryetarët e partive dominancën në përcaktimin e deputetëve.

Në gjykimin tuaj, a është e mundur që me hapjen e listave deri në 100% të mund të mbahet një formulë koalicionesh si ajo që kemi deri tani?

Absolutisht po që është e mundur. Pra, nga pikëpamja e infrastrukturës juridike dhe administrative, s’ka asnjë pengesë që listat të jenë të hapura dhe të lejohen dhe koalicionet parazgjedhore. Por a kanë vlerë koalicionet në një sistem me lista të hapura? Personalisht mendoj se jo. Personalisht kam qënë kundër heqjes së koalicioneve, jo sepse shkaktohet ndonjë dëm i madh, apo pa koalicione do të bëhet nami, por ngarkesa emocionale që mori kjo çështje ishte totalisht e dëmshme dhe për këtë arsye nuk mendoja se duheshin prekur. Koalicionet mund të lejoheshin me kod dhe nuk kishte asgjë të keqe. Aq më tepër kur mendon që dëmi që shkaktonte një debat i tillë mes palëve politike, për “hile” apo “manovra” të njërës palë për të përfituar elektoralisht me anë të forcës, në limit të marrjes së vendimit për hapjen e negociatave, në sytë e ndërkombëtarëve, ishte totalisht e panevojshme. Në një sistem me lista të hapura, nevoja për koalicione rrëzohet, sepse subjektet që duan të bëjnë një koalicion janë më tepër të interesuara të prezantojnë një listë të përbashkët, ku integrojnë individët e tyre, sesa të futen në një koalicion, ku secili prej tyre paraqet listën e vet. Pra, nëse Tirana ka nxjerrë 35 deputetë, atëherë partitë opozitare formojnë ( siç edhe do të ndodhë faktikisht) një listë të përbashkët me 35 kandidatët më të mirë, bazuar në peshën elektorale të çdo partie. Pra PD- ja ka fituar në Tiranë në rastin më të mirë 14 deputetë, ajo prezanton 22 kandidatë, LSIja ka fituar 3 deputetë, i jepet mundësia për 6 kandidatë, LZHK- ja ka fituar 1 deputet, i jepen 2 vende në listë, PR- ja 1 deputet, merr dy vende në listë. E kështu plotësohet 35shja me kandidatë.

Nëse koalicionet do të eliminoheshin, cila do të ishin pasojat më të mëdha në drejtim të së drejtës së qytetarëve për të vendosur për deputetin, apo edhe forcën politike që duhet të qeverisë vendin, duke u nisur nga fakti se në 2017- ën PS mori 48.3% të votave, por për shkak të sistemit fitoi 74 mandate, dhe rrjedhimisht, fitoi të drejten për të formuar qeverinë?

Edi Rama aty i “qepi” rajonet në menyrë të tillë që me pak vota të fitonte sa më shumë deputetë dhe që të dilte fitues. Kjo ishte arsyeja pse ai miratoi reformën territoriale në 2015- ën. Dhe që ta shpjegoj me një shembull të thjeshtë si u bë kjo. Imagjinoni sikur kemi gjithsej 10 votues në gjithë Shqipërinë. 5 janë PS dhe 5 janë PD. Normalisht në një sistem kombëtar duhet që numri i deputetëve PS dhe PD që dalin nga këta 10 votues të jenë të barabartë. Me ndarjen territoriale që bëri Edi Rama në 2015- ën, i ndau këta të 10 votues në 3 rajone nga do të zgjidheshin 3 deputetë. Në rajonin e parë futi 3 votues PD dhe asnjë PS ( fiton PD një deputet), në rajonin e dytë futi 3 votues PS dhe 1 PD ( fiton PS një deputet) dhe në rajonin e tretë futi 2 votues PS dhe 1 PD ( fiton PS një deputet). Pra, në total janë 5 votues PS dhe 5 votues PD, por për shkak të ndarjes që u është bërë rajoneve, PS merr dy deputetë, PD merr një deputet. Kjo shkaktoi anomalinë e 2017- ës, ku PS merr 48% të votave dhe 52% të Parlamentit.

Nga pikëpamja e infrastrukturës juridike dhe administrative, s’ka asnjë pengesë që listat të jenë të hapura dhe të lejohen dhe koalicionet parazgjedhore. Por a kanë vlerë koalicionet në një sistem me lista të hapura? Personalisht mendoj se jo.