“Çështja e detit në gjykatë, vendim i gabuar i Ramës”, Bamir Topi: Dështimi në negociata, kosto për qeverinë
ISH- PRESIDENTI: ÇESHTJA ESHTE SHTETERORE DHE JO ATRIBUT EKSKLUZIV I QEVERISE. MYSLIM PASHAJ: KUJDES ME GJIRIN E SARANDES
Ish- Presidenti Bamir Topi e konsideron një vendimmarrje të gabuar të Kryeministrit Rama dërgimin e çështjes së delimitimit të ujërave detarë mes Shqipërisë dhe Greqisë në Gjykatën Ndërkombëtare. Në një intervistë për gazetën “Panorama” ish- Presidenti Topi shprehet se për çështje të tilla Kryeministri duhet të marrë bekimin e Parlamentit dhe kreut të shtetit.
Ndërkohë, akuzoi Kryeministrin Rama se nuk zgjodhi grupin më të mirë negociator gjatë kohës që në Greqi qeveriste një parti e majtë dhe se me Kryeministrin aktual nuk negocioi asnjëherë.
I nderuar zoti President, Ju si e mendoni, mbi çfarë baze është marrë vendimi nga Kryeministri Rama për të shkuar në Gjykatën Ndërkombëtare për të zgjidhur çështjen e detit me Greqinë?
E kam ndjekur me vëmendje të veçantë debatin për delimitimin në ujërat detar midis Shqipërisë dhe Greqisë, tashmë një histori pa kokë e pa bisht që dëshmon se në kontekstin historik shqiptarët gjërat serioze i marrin shumë lehtë, për të mos thënë me mendjelehtësi. Nuk po diskutoj kurrsesi treguesit e patriotizmit te politikanët vendimmarrës, por atë sjellje të çuditshme që gjithçka mund të jetë, por serioze e institucionale nuk është. Kjo çështje vjen e trashëguar nga qeveria, vendimmarrja e së cilës u rrëzua nga Gjykata Kushtetuese kur kjo ekzistonte në vitin 2010, pra, rreth 10 vite më parë.
Sot pas 8 viteve në qeverisje Kryeministri Rama e shpalosi si të vdekur një negociatë, e cila nuk u ekspozua kurrë, duke sjellë pështjellim, dyshime, paragjykime e deri në akuza për shitje të interesave kombëtare. Personalisht nuk kam arsye ta konsideroj tradhti, pasi nuk është e tillë. Në analizën time dorëzimi i çështjes së detit në Gjykatën e Hagës, dëshmon së pari një paaftësi e dështim të dukshëm në planin politik të qeverisë shqiptare, e cila thuajse nuk negocioi asnjëherë me qeverinë e z. Micotaqis dhe më shumë bëri “reality show” me përfaqësuesit e qeverisë së majtë të Ciprasit. Së dyti , grupi negociator me pak përjashtime nuk të jepte përshtypjen e profesionistëve më të mirë të fushës, por veç zyrtarë që në këtë kohë ishin të emëruar në strukturën e administratës së Ramës.
Së treti, ka pasur një devijim të fajshëm nga detyrimet kushtetuese për transparencë dhe vendimmarrje në Parlament dhe në konkordancë me Kreun e Shtetit. Së fundmi, të krijohet bindja se qysh në fillim Kryeministri ka qenë pesimist në arritjen e një kompromisi me Greqinë duke e lënë procesin në rrugë pa krye për ta larguar së fundmi nga vetja si një patate e nxehtë që nuk mund ta mbante në duar, për më tepër në vigjilje të një viti elektoral. Ngjarjet në detin Egje dhe interesat gjeopolitike, strategjike dhe ekonomike midis Turqisë dhe Greqisë na japin një dëshmi të qartë që këto çështje janë të vështira dhe kanë bërë që të implikohen në deklarata lider të rëndësishëm botërorë, çka tregon se simpatitë apo antipatitë kanë dalë sheshit. Kush na siguron që procesi do jetë i drejtë në specifikat që ka problemi i delimitimit të ujërave midis ishujve grekë e bregdetit shqiptar. Edhe nëse do të shkohet në Gjykatë, informimi publik është i rëndësishëm dhe vendimmarrja sipas Kushtetutës dhe jo sipas vullneteve personale. Kjo do të nënkuptojë një strukturim serioz të grupit që do identifikojë çështjet për gjyq dhe për më tepër profesionalizmin dhe studion ligjore përkatëse. Kjo çështje mund të përfundonte në Gjykatë, si një probabilitet i mos arritjes së dakordësisë në fund të një përpjekje dhe pasojë e një konsulte të plotë me institucionet kushtetuese, por e deklaruar papritmas tingëllon si një inferioritet politik, psikologjik dhe si një zgjidhje pragmatike në vigjilje të nevojës politike për hapjen e negociatave, për të cilën Greqia nuk më rezulton që ta ketë kushtëzuar. Si rezultat kemi një vendim personal të Kryeministrit dhe jo të Kuvendit e Presidentit për ta çuar në Hagë. Kjo gjë jo vetëm përbën shkelje kushtetuese por e çon Shqipërinë pa një zë të unifikuar, e cila lexohet nga jashtë Shqipërisë si pikë e dobët. Padyshim duke ruajtur respektin për Institucionin e Gjykatës Ndërkombëtare, personalisht nuk jam i bindur në drejtësinë pa influenca subjektive të karakterit emotiv. Mendimi është imi dhe nuk përbën herezi për më tepër që sot nuk mbuloj asnjë karrige institucionale, pasi retrospektiva e ngjarjeve të rëndësishme për Shqipërinë na fut në dyshime me rregullin kokëfortë të precedentit historik. Mënyra si janë parë gjërat për ngjarjet në ish- Jugosllavisë minimalisht na veshin me skepticizëm. Të gjithë e kemi të freskët motivimin e çmimit “Nobel” të akorduar për shkrimtarin austriak Peter Handke duke e zhveshur nga motivimi moral, si admirues i Millosheviçit dhe mohues i masakrës së Srebrenicës përmes kontestimeve të shumta. Megjithatë ai njihet si fitues zyrtar i “Nobelit” për vitin 2019. A duhet ta vëmë në dyshim moralin e komisionit për “Nobelin”? Pse jo! Dhe më rëndësishmja nga të gjitha është mungesa e transparencës për institucionet dhe publikun. I njoh vetes cilësinë e njeriut të informuar jo pak për këtë çështje, por përsa ka ndodhur këto 7- 8 vite jemi në errësirë të plotë. Dhe pjesa më negative mbetet fakti se për çdo gjë në këtë proces jemi informuar nga zyrtarët grekë, të cilët jo vetëm kanë qenë më të sinqertë me shoqërinë e tyre, por nëpërmjet artikulimit unilateral kanë krijuar edhe një epërsi në krijimin e një opinioni sikur gjërat po shkonin në favorin e tyre. Në këtë kontekst ishte e pafrytshme dhe me doza inferioriteti kur Rama perifrazonte, duke i dhënë të drejtën apriori homologut grek. Pra, loja në planin politik konsiderohet e humbur nga Rama dhe mosrespektimi i Presidentit në këtë çështje më jep pasiguri në këtë proces. Mungesën e altruizmit e pamë me keqardhje në fillim të këtij viti midis vendeve europiane madje midis shteteve anëtare të BE- së në kulmin e pandemisë nga COVID- 19, e cila imponoi një falje publike në emër të Bashkimit Europian për egoizmin e disa vendeve ndaj të tjerëve për mjetet e përballimit të epidemisë. Kjo duhet të na imponojë organizim dhe disiplinë të fortë për të përballuar një argument jo të lehtë edhe për shkak të aleancave, empative apo antipative pjesë të marrëdhënieve njerëzore dhe midis shteteve.
2. Cilat janë çështjet që Shqipëria dhe Greqia nuk kanë rënë dakord deri tani midis tyre dhe kërkojnë gjykim ndërkombëtar?
Besoj se përtej grupit që raporton te Kryeministri nuk e di askush, madje duke parë marrëdhëniet tepër të acaruara midis tij dhe Presidentit, më jep të drejtën të dyshoj se nuk ka informacion as Kreu i Këshillit të Sigurisë Kombëtare. Edhe në sistemet monarkike këto gjëra informohen në Parlament. Në këto kushte nuk kam përgjigje për pyetjen tuaj.
3. A mendoni se ka konsensus të përbashkët midis Shqipërisë dhe Greqisë për pyetjet që do t’i drejtohen Gjykatës Ndërkombëtare ( Marrëveshje Speciale)?
Në përfundim të një procesi të gjatë komunikimi, që i takon funksionalisht Ministrisë së Jashtme e grupit negociator kemi arritur të kuptojmë se është rënë dakord për të mos rënë dakord dhe në mënyrë konsensuale të shkohet në Gjykatë. Ky besoj është i vetmi konsensus. Në këto çështje nuk toleron kush. Apriori shumëkush e mendon se Greqia, e cila ka det e ishuj pa fund ( më shumë se 3000 ishuj), ndërkohë që Shqipëria ka vetëm një të tillë, do të ishte fleksibël. Në fakt rezulton ndryshe. Ata kanë motivim të thellë nacional për çështjen që diskutojmë. Ndërsa nacionalizmi shqiptar është përgjithësisht deklamativ e folklorik, fqinjët rreth nesh veç konservimit të territoreve të tyre e kanë shkruar historinë më mirë se ne në interesin e tyre për territoret shqiptare që nuk janë më tonat. Atëherë si mund të ketë konsensus. E kam dëgjuar shpesh këto ditë nga shume analistë që thonë se palët do bien dakord për çështjet. Çështjet dihen. Ato janë të lidhura ekskluzivisht me vijën ndarëse. Ajo vijë ndan territore, burime natyrore dhe interesa gjeostrategjike. Kur shkon në Gjykatë secili tenton të marrë avokatin më të mirë. Nga historia kam mësuar se nuk ekziston altruizëm midis kombeve por marrëdhënie që tentohen të shkojnë te fqinjësia e mirë e interesi reciprok.
4. A e ka tagrin Kryeministri Rama që të çojë çështjen e detit me Greqinë pa u konsultuar paraprakisht me Presidentin e Republikës, me Parlamentin, pa bërë referendum popullor, siç bëri Sllovenia me Kroacinë?
Kurrsesi nuk mund të ketë një adresim në Gjykatën Ndërkombëtare pa marrë pëlqimin e Parlamentit dhe Kreut te Shtetit. Kjo nuk është një procedurë administrative e zakonshme, por një çështje e shtetit shqiptar. Çështje të tilla madhore nuk kushtëzohen nga raportet e rënduara midis institucioneve. Ndjeshmëria dhe përgjegjësia historike i imponon secilit individ kujdes maksimal në respektimin e ligjit dhe procedurës, edhe në kushtet e mungesës së Gjykatës Kushtetuese.
5. Zoti President, a gjykoni se shtyrja e mosfunksionimit të Gjykatës Kushtetuese, pavarësisht këmbënguljes dhe kushteve të BE- së ndaj Shqipërisë, është e qëllimshme nga Kryeministri Rama?
Ka një mospërputhje së pari logjike e më pas politike midis synimeve të qeverisë për të hapur negociatat me BE- në dhe lënies së vendit pa gjykatat më të rëndësishme atë Kushtetuese dhe Gjykatën e Lartë, e cila punon në kushtet e “reanimacionit klinik”. Të jesh Kryetar i maxhorancës politike ku në Kuvend shpesh ke marrë vota me 2/ 3, askush nuk të justifikon. E kam të vështirë të ndaj qëllimin nga paaftësia, sepse të dyja janë përzier keq.