Turqi-Greqi, nisin negociatat pas 6 vitesh, Bushati: Dy standardet për ndarjen e kufirit detar me Shqipërinë
ISH-MINISTRI IJAS H TE M TREGON MARRE VESHJET E GREQISE ME FQINJET, QE DEMTOJNE SHQIPERINE
Ish-ministri i Jashtëm, Ditmir Bushati,duke folur për marrëdhëniet Turqi-Greqi në lidhje me delitimimin e detit, tregon një qasje të re të Athinës, e cila sipas tij, synon të diferencojë trajtimin e çështjeve të delimitimit të hapësirave detare me Turqinë, përkundrejt vendeve të tjera, por duke përfituar sa të jetë e mundur nga precedentët që krijohen. Duke folur për marrëveshjet e arritura mes Greqisë me Egjiptin dhe Libinë për Shelfin Kontinental dhe Zonat Ekskluzive Ekonomike vihet re ulja e peshës së ishujve deri në 10% përballë tokës kontinentale të Egjiptit. Po ashtu, edhe në marrëveshjen me Italinë, pesha e ishullit Othonoi nëVeri të Korfuzit është më e ulët në Shelfin Kontinental përballë tokës kontinentale. Por këtë përcaktim Greqia nuk pretendon t’ia japë këtij ishulli në negociatat me palën shqiptare. Bushati është kritik dhe ndaj përcaktimit të detit territorial nga ana e Greqisë përmes dekretit presidencial. “Marrëveshjet e mësipërme vlejnë për të kuptuar se pavarësisht legjislacionit të brendshëm për gjerësinë e detit territorial, përparësi merr gjithnjë e drejta ndërkombëtare e detit dhe pasqyrimi i parimit të 12 miljeve në terrenin gjeografik përkatës”, shkruan Bushati.
Vendimi i Greqisë për të zgjeruar detin territorial në 12 milje në detin Jon është një mesazh i qartë politik që reflekton ndryshimetëdy viteve të fundit. Ky është zgjerimi i parë që nga përfundimi i Luftës së Dytë Botërore dhe vjen pas përfundimit tëmarrëveshjeve tëdelimitimit tëhapësirave detare me Italinë dhe Egjiptin, rifillimit të diskutimeve eksploratore me Turqinë, sikundër deklarimit publik se delimitimi i hapësirave detare me Shqipërinë do të kryhet nga një gjykatë ndërkombëtare.
Megjithëse ky hap i Greqisë ka efekte vetëm në zgjerimin e hapësirës së ujërave territoriale në detin Jon, Kryeministri Mitsotakis deklaroi se është në të drejtën e Greqisë të zgjerojë ujërat e saj territoriale kurdo dhe kudo që ajo zgjedh, përfshirë Jugun e Kretës dhe gjetkë. Ky qëndrimbazohet në deklaratën shoqëruese të ratifikimit të Konventës të së Drejtës së Detit të Montego Bay-t nga ana e Greqisë, ku pranohet zbatimi përkohësisht igjerësisë prej 6 miljesh të detit territorial, duke gëzuar të drejtën e zgjerimit në 12 milje në çdo moment të përshtatshëm.
Mirëpo, në kushtet kur Turqia e konsideron çdo zgjerim në Egje njëcasus belliështë e qartë se jemi para një ndryshimi të qëndrimit tradicional të politikës së jashtme greke, e cila ka synuar gjithnjë që zgjerimin e detit territorial ta niste fillimisht nga Egjeu. Pra, ky ndryshim qëndrimi synon të diferencojë trajtimin e çështjeve të delimitimit të hapësirave detare me Turqinë, përkundrejt vendeve të tjera, porduke përfituar sa të jetë e mundur nga precedentët që krijohen.
Rifillimi i diskutimeve eksploratore greko-turke më shumë sesa një zgjidhje të problematikës së majisur mes dy vendeve, synon qetësimin e ujërave mes tyre, evitimin e sanksioneve të BE-së ndaj Turqisë, duke njohur rolin e pazëvendësueshëm të kësaj të fundit në Mesdhe dhe Lindje të Mesme, në pritje të një fotografie më të qartë të ekuilibrave të rinj në rajon, që priten të vendosen me administratën e re amerikane të Presidentit Biden.
Ndryshimi tjetër lidhet me heqjen dorë nga pozicioni tradicional grek për t’u dhënë ishujve fuqi sa më maksimale në delimitim përballë tokës kontinentale.Ky ndryshim evidentohet qartë në përmbylljen e marrëveshjes për hapësirat detare me Italinë dhe me Egjiptin.
Italia dhe Greqia kanë nënshkruar më 24 maj 1977 marrëveshjen për delimitimin e Shelfit Kontinental mes tyre. Dhënia e një efekti jo të plotë për ishullin grek të Othonoit ka shkaktuar një modifikim të vijës me distanca të barabarta, me qëllim që të arrihet një zgjidhje e drejtë. Thënëndryshe, palët kanë rënë dakord për një ulje të peshës së ishullit grek prej 3.5%përballë tokës kontinentale italiane. Ndërsa për detin territorial, për këtë ishull,palët kanëpranuar automatikisht gjerësinëprej 12 miljesh, sepse distanca e këtyre dy vendeve është më e madhe se 24 milje.
Më 13 qershor 2020, Italia dhe Greqia nënshkruan marrëveshjenpër delimitimin e Zonës Ekskluzive
Ekonomike, e cila konfirmon vijën delimituese të marrëveshjes së1977-ës. Kjo marrëveshje lejonflotat respektive të peshkimit që tëoperojnë përtej vijës delimituese të Zonës Ekskluzive Ekonomike, por pa hyrë në ujërat territoriale respektive, në pajtim me acquis e BE-së. Ndarja e Zonës Ekskluzive Ekonomikeu mundëson të dyja vendeve ushtrimin e të drejtave sovrane për përdorimin e energjisë eolike, kabllove të komunikimit nëndetar, kryerjes së kërkimeve shkencore dhe botës së gjallë.
Pavarësisht fokusit të saj kryesor në Egje, Greqiavijoi të angazhohet në arritjen e marrëveshjeve për delimitimin detar me fqinjët e tjerë. Fillimisht me Italinë, me të cilën ndajnë të njëjtën politikë në fushën e peshkimit, si vende anëtare të BE-së. Për të vazhduar më pas me Egjiptin, me nënshkrimine marrëveshjes për delimitimin e Shelfit Kontinental dhe Zonës Ekskluzive Ekonomike, më 6 gusht 2020. Interesant është fakti se vija delimituese që palët kanë ndërtuar në këtë marrëveshje është e pjesshme. Pika që nuk është mbyllur është zona detare përpara ishullit tëbanuar grek tëKastelorizos, i cili gjendet vetëm 2 km larg Turqisë. Mosmbyllja e plotë e vijës delimituese Greqi-Egjipt vjen si rezultat i mospasjes së një marrëveshjeje Greqi-Turqi, që do të përcaktonte efektin që do të kishte ishulli Kastelorizo në Shelfin Kontinental dhe Zonën Ekskluzive Ekonomike. Ishulli Kastelorizo ndikonedhenë:(i) mundësinë e pasjes së një delimitimi të zonave detare mes Turqisë dhe Egjiptit; (ii) vijën delimituese detare Turqi-Qipro; (iii) vijën delimituese Greqi-Qipro.
Marrëveshja mes Greqisë dheEgjiptit ka efekt direkt mbi memorandumin e nënshkruar mes Turqisë dhe Libisë, duke reflektuar realitetin gjeografik. Pra, vija delimituese Greqi-Egjypt është ndërtuar duke e nisur matjen nga Kreta dhe ishujt rreth saj, Karpathos, Kufonisi, Kristi,ekzistenca e të cilëve në memorandumin TurqiLibinuk është marrë në konsideratë.
Në marrëveshjen mes Greqisë dhe Egjiptit pesha e ishujve grekë në delimitim, si për Shelfin Kontinental dhe Zonën Ekskluzive Ekonomike, është ulur deri në 10% përballë tokës kontinentale të Egjiptit. Duke qenë se distanca mes Greqisë dhe Egjiptit është shumë më e madhe se 24 milje, automatikishtishujt grekë kanë marrë efekt të plotë të gjerësisë së detitterritorial, pra 12 milje.
Egjipti ka pranuar një marrëveshje të pjesshme, duke ruajtur neutralitetin e vet përkundrejt mosmarrëveshjes greko-turke. Ndërkohë qëGreqia ka hequr dorë nga qëndrimi i saj tradicional për efekt sa më maksimal të ishujve, me qëllim sigurimin e një marrëveshje që defaktorizon memoranduminTurqi-Libi. Megjithëse ky memorandum
Në kushtet kur Shqipëria dhe Greqia do t’i drejtohen një gjykate ndërkombëtare për delimitimin e hapësirave detare, qasja e re e Greqisë në ushtrimin e së drejtës së detit dhe precedentët e krijuar duhet të shërbejnë si mësim për ne, për një orientim sa më të mirë, me qëllim arritjen e një ndarjeje të drejtë e të ndershme në detin Jon. Nuk duhet harruar se marrëveshja e vitit 2009 ndërmjet Shqipërisë dhe Greqisë injoroi në kurrizin tonë precedentin e vendosur që në vitin 1977, për uljen e peshës së ishullit Othonoi në Shelfin Kontinental përballë tokës kontinentale. Precedent ky i konfirmuar edhe në marrëveshjet e fundit Itali-Greqi dhe Greqi-Egjipt