Frankenmuth në Miçigan dhe projekti i 100 fshatrave turistikë
1
Gjatë 17 ditëve të qëndrimit tim në SHBA, një ditë të plotë e kalova me miqtë mi në fshatin e famshëm Frankenmuth të Miçiganit. I krijuar në vitin 1845 nga 15 emigrantë bavarezë, ai është kthyer në një nga vendet më të vizitueshme nga turistët. Me një popullsi rreth 5000 banorë, sot vetëm kompania kryesore “Bavarian Inn Lodge” siguron 360 dhoma akomodimi në hotele e bujtina tradicionale gjermane 1-3-katëshe. Simotra e saj “Bavarian Inn Restorants”, e specializuar për produktet me mishin e shpendëve, u ka shërbyer që nga krijimi i saj mbi 22 milionë klientëve. Të mendosh pastaj që në këtë fshat ka dhjetëra restorante e bujtina të tjera dyerhapura në shërbim të turistëve. Një reklamë harkore mbi rrugën e gjerë në hyrje të fshatit u uron mirëseardhjen vizitorëve të shumtë. Me dhjetëra ferma familjare përreth fshatit furnizojnë restorantet e bujtinat me prodhime të freskëta e të shumëllojshme bujqësore e blegtorale. Pranë lumit të fshatit dhe gjatë rrugëve shëtitëse janë vendosur mbi 40 dyqane me larmi produktesh. Në shumicën e tyre gjejmë suvenire e dhurata me dizajne të bukura, veshje të traditës, punime të imta druri, piktura, skulptura e prodhime të tjera kulturore e artistike. Një parkim i madh, si gjithë parkimet në Miçigan, na shpalos tri mundësitë e vizitës së fshatit: me këmbë, me karroca të hijshme të tërhequra nga kuaj të mëdhenj të mësuar të “respektojnë” me përpikëri semaforët dhe me anije për grupe turistësh. I provuam këto mundësi, bëmë foto për t’u mbajtur mend me miqtë e mi Gjinin, Julkën dhe Agustinin. Pas disa orë vizitash e shëtitjesh, një darkë në restorantin më të vjetër, e porositur më parë online, me gatime me bazë mishin e shpendëve dhe verën, mbylli këtë vizitë. Në këtë fshat organizoheshin çdo vit mbi 18 festime e gara, ndonjëra prej tyre edhe në rang shteti, si: festa e balonave shumëngjyrëshe, gara për burrin dhe gruan më të forte të Miçiganit, festival e gara “inteligjence” për qen, festivali i ushqimeve me 20 kamionë të hapur të ardhur nga gjithë vendi, festa e Krishtlindjeve, që fillonte më 26 nëntor etj.
2
Mund të shkruaja shumë faqe me ndjesitë që më la vizita në Frankenmuth, por qëllimi i këtij shkrimi është përqasja e Frankenmuthit amerikan me projektin qeveritar shqiptar të 100 fshatrave turistikë. Që nga fillimi e kemi shikuar si një ndër projektet më të dobishme dhe të rëndësishme të vendit tonë, dobitë e të cilit konsistojnë në: rigjallërimin e jetës së fshatrave pas asaj braktisje të gjatë dhe të frikshme, që fatkeqësisht akoma s’është ndërprerë. Veçse pak vjet ka që ka filluar ky projekt dhe shumë biznesmenë të suksesshëm, në Shqipëri dhe në emigracion, po investojnë në vendlindje fitimet e tyre, disa dhe po zhvendosen përgjithnjë atje. Na bëjnë krenarë shembuj të tillë nga Vermoshi në Konispol. Rritja e këtyre agrobizneseve ka qenë e vazhdueshme, duke shtuar investimet, përmirësuar menaxhimin, rritur të punësuarit dhe nxitur rritjen e prodhimeve bujqësore në fshat. Krijimi i modeleve të suksesit për agrobizneset në fshatrat turistikë po bind dhe nxit shumë të tjerë të veprojnë në këtë kahje. Pra, jo vetëm të ngrenë agrobizneset, por edhe të ndjekin më të mirët për menaxhimin e suksesshëm të tyre. Aq shpejt po përmirësohen agrobizneset në fshatrat turistikë, saqë edhe më optimistët nuk e prisnin. Po përmend tre fshatra të tillë në Lezhë e Mirditë: Fishta, Ishulli i Lezhës dhe Katundi i Vjetër. Më dhjetëra biznese cilësore në këto fshatra po tërheqin gjithë fuqinë punëtore që do të punojë dhe nxisin shtimin e prodhimeve të kërkuara prej tyre si perimet, pemët, produktet blegtorale, frutat e egër etj. Krijimi i agrobizneseve me standarde po nxit dhe shumë familje në qytet të investojnë në pronat e tyre të fshatit, duke restauruar bukur kullat dhe shtëpitë, përmirësuar rrugët dhe mjediset, mbjellë pemë e perime etj. Këto familje po bëhen edhe “presion” i dobishëm për pushtetin lokal e administratat vendore për të përmirësuar e mirëmbajtur rrugët, siguruar pandërprerë energjinë elektrike, ujin e pijshëm e atë për vaditje, si dhe për të shtuar e mirëmbajtur pyjet e gjelbërimin.
Këto pak radhë inkurajuese nuk po i shkruajmë për të “duartrokitur” qeverinë, përkundrazi, për ta motivuar atë për të mbështetur shumë më tepër agrobizneset. Puna e bërë gjer më tani është vetëm fillimi, por ama një fillim i mirë, siç thotë një fjalë e urtë, është gjysma e punës. Qeveria lipset t’i ndihmojë e zhvillojë fshatrat turistikë dhe jo vetëm ato, me rrugë të asfaltuara, linja elektrike kabllore, ujësjellës të mjaftueshëm, sisteme të qëndrueshme kullimi dhe vaditje, pyllëzime të reja etj. Ajo duhet të mobilizojë projektuesit e arkitektët më të mirë për të përgatitur e miratuar plane rregulluese të fshatrave në diskutim me banorët dhe pushtetin lokal e në përshtatje me trashëgiminë kulturore e etnografike të tyre.
Është koha që qeveria, nëpërmjet AZHBR e agjencive të tjera, të jetë në sulm dhe të shumëfishojë mbështetjen e projekteve të agrobizneseve. Kush bind me projekte të mbështetet fort, duke eliminuar burokracitë, korrupsionin, zgjatjen e kohës së aplikimit etj. Qeveria duhet të jetë e sigurt se nëse mbështet qenësisht agrobizneset në stadet fillestare, ato do të përparojnë pandalshëm. Shqiptarët janë punëtorë, të zgjuar e me shumë përvojë nga emigracioni dhe nuk do t’u duhen 100 vjet për t’i rikthyer këto fshatra në Frankenmuth.