CIA: Njeriu ynë në Tiranë takohej me Mehmet Shehun
Informacioni: Kryeministri shqiptar, i hapur për marrëdhënie me Perëndimin
Pas vetëvrasjes së Mehmet Shehut, pa i dhënë popullit kohë për mendime të paudha, Enver Hoxha përpiloi një deklaratë të quajtur “Tablo sinoptike”, ku përbaltte pikërisht gjithë figurën e numrit 2 të kupolës së shtetit komunist shqiptar. Në këtë dokument, Mehmet Shehu epitetohej “armik” i popullit dhe Partisë dhe njëkohësisht “agjent” i britanikëve, sovjetikëve, amerikanëve e shumë të tjerëve. Madje, kjo histori e agjentit jepej edhe me shpjegime përkatëse. Jepeshin datat kur Mehmeti kishte realizuar takime të fshehta, personazhet me të cilët ishte takuar e të tjera. Gjithsesi, në këtë kohë jo të gjithë e besuan Enver Hoxhën. Për më tepër, ndryshimi i sistemit politik në fillim të viteve ‘90 të shekullit të shkuar dhe publikimi i dëshmive apo dokumenteve të ndryshme shkonin kundër të dhënave të kësaj të ashtuquajture “Tablo sinoptike”. Ndërsa aktualisht mund të thuhet se Enver Hoxha, për arsye politike, ka gënjyer në gjithçka. Ky madje ka mbetur edhe opinioni më dominues. Por dokumenti që do të publikojmë më poshtë, thotë se një burim apo agjent i CIA-S arrinte të realizonte kontakte me Mehmet Shehun në zemër të kryeqendrës zyrtare shqiptare, - në zemër të Tiranës. Në dokument thuhet madje, se përgjatë një bisede, Mehmet Shehu, në këtë kohë Kryeministër i vendit, ishte për hapje me Perëndimin. Po kështu, në dokument shkruhet se Mehmeti Shehu i ka dhënë bashkëbiseduesit të besojë se faktori dominues në mentalitetin shqiptar, më tepër se ideologjia, - në këtë rast marksiste-leniniste, - ishte nacionalizmi. Këto të dhëna të CIA-S janë ndërfutur në një studim voluminoz me titull “STUDIM AKTUAL I STAFIT TE INTELIGJENCËS. MARRËDHËNIET SOVJETO- -SHQIPTARE 1940-1960), që është deklasifikuar kohët e fundit. Është një material që para se të bëhej publik për të gjithë, i është nënshtruar censurës edhe një herë të fundit. Duket ligje të panjohura të shërbimeve sekrete parashikojnë t’i ruajnë përjetësisht disa nga burimet apo informatorët e tyre, pasi në material janë fshirë pothuaj të gjitha pjesët ku përmenden emrat e informatorëve. Gjithsesi, krahasuar me materiale të tjera, ky dokument ka pak pjesë të fshira. Por pikërisht mes këtyre të dhënave të pakta të fshira, një dorë e kujdesshme është kujdesur t’i zhdukë të gjitha germat që përmendnin gjeneralitetet e njeriut që kontaktonte Mehmet Shehun në Tiranë. Ka shumë të ngjarë që njeriu që kontaktonte Mehmet Shehun në periudhën pas vitit 1954, kur ai me ndihmën apo urdhrin e sovjetikëve u bë Kryeministër, të ketë qenë një zyrtar i lartë, apo ambasador i ndonjë përfaqësie të shteteve perëndimore. Rrethi i të dyshuarve mund të ngushtohet, po të mbahet parasysh se në këtë periudhë Enver Hoxha kishte vendosur marrëdhënie të tilla vetëm me Francën dhe me Italinë. Duke u afruar më konkretisht në këtë periudhë kohore, mund të thuhet se kontaktet ishim më të mundshme me diplomatët francezë, ndërkohë që italianët mbaheshin larg, kjo për shkak edhe të luftës, gjurmët e së cilës ishin ende të freskëta. Për këtë arsye, ka shumë gjasa që informacionet e nxjerra nga goja e Mehmet Shehut në këtë kohë t’i kenë kaluar CIA-S përmes bashkëpunimit të një diplomati francez.
DOKUMENTI: RAPORTET NGA TIRANA
“Privatisht liderët shqiptarë ka të ngjarë rtë uajnë disa rezerva për bashkimin dhe për besimin e tyre në mbështetjen e Moskës. Më 29 gusht (të dhënat ku presupozohet të jetë identiteti i marrësit të informacionit janë të fshira. Red.) pati një bisedë të gjatë me Kryeministrin Shehu, i cili ia dedikoi pjesën më të madhe të bisedës së tij
Lindjes së Mesme, u angazhua në një sulm ndaj revizionizmit jugosllav dhe foli për dëshirën e marrëdhënieve më të mira me Perëndimin. Përgjatë bisedës së tij, Shehu nuk bëri referenca virtuale ndaj Bashkimit Sovjetik dhe ishte impresioni (fshirë emri i informuesit, red.) se ai ishte duke u përpjekur për të kërkuar për Shqipërinë një politikë të jashtme më të pavarur nga Bashkimi Sovjetik, sesa deri tani. (pjesë e fshirë, red.) Ndonëse besonte se (fshirë emri i informuesit, red) po lexonte shumë në mënyrat e Shehut, të vëzhguara në kohën kur, pavarësisht nga prirjet staliniste të liderëve shqiptarë, faktori dominues në mentalitetin shqiptar, më tepër se ideologjia ishte nacionalizmi. Konkludohet se Shqipëria nuk duhet të hiqet nga lista si mospërfillëse për të ndryshuar”.
KONFLIKTI I ENVERIT ME MEHMETIN
Enver Hoxha, lideri absolut i komunistëve shqiptarë, njeriu që shkëlqente tribunave të festave, mitingjeve e ceremonive, njeriu që dukej sikur adhurohej nga një popull i tërë dhe që të jepte përshtypjen se kishte gjithçka nën kontroll, ka kaluar një periudhë të gjatë kohore me tabanin të lëvizshëm nën këmbë. Periudha llogaritet të ketë nisur menjëherë pas prishjes së marrëdhënieve me Jugosllavinë e Titos dhe vazhduar deri në vitin 1961, në kohën kur Enver Hoxha u shkëput edhe nga sovjetikët. Pra, me ndryshimin e padronit dhe kalimin pa kushte, në vitin 1948, në prehrin e sovjetikëve, Enver Hoxha është përballur me një rrezik edhe më të konsiderueshëm. Situata, e mbajtur krejt e panjohur deri në ditët tona, ka qenë fotokopje e së parës. Pra, pas rrezikut jugosllav, Enver Hoxha përballet me një tjetër problem, me dominancën sovjetike, e cila kishte zgjedhur si njeriun e saj të preferuar pikërisht numrin dy të
pushtetit - Mehmet Shehun. Nuk dihet se nga vinte kjo simpati e sovjetikëve për Shehun, por ka shumë të ngjarë që urat të jenë hedhur në vitet 1945-1946, gjatë kohës që Kryeministri i ardhshëm i Shqipërisë studionte në Akademinë Ushtarake “Voroshillov” në Moskë.
ENSIVPEARS Hdooxkhuamentit të CIA-S, të përkthyer më poshtë, Enver Hoxha në këtë periudhë nuk përmbushte dy kërkesa madhore të sovjetikëve për të gëzuar statusin e njeriut të tyre të preferuar. E para, ai shihej si një ish-mik i Titos, të cilit i ngjante shumë në formim dhe veprime. Së dyti, sovjetikët kishin vendosur që pushteti në vendet satelite të mos përqendohej në një dorë të vetme, por të shpërndahej. Ndërkohë Enver Hoxha, përmes publicitetit të tepruar, por edhe ushqimit të kultit të individit, kishte arritur të bënte për vetë pjesën më të madhe të popullit. Duke marrë në analizë edhe rastin e Titos, duket sovjetikët kishin mbërritur në përfundimin se popullariteti absolut e vishte një lider me imunitet. I tillë ai mbetej jashtë kontrollit, nuk bënte dot marionetën sovjetike. Për këto arsye ka shumë të ngjarë që sovjetikët e kishin llogaritur se karizma e Enver Hoxhës në një rast apo një tjetër do u vihej përballë duke i penguar të diktonin hegjemoninë dhe kontrollin e tyre.
Dokumenti i CIA-S i vitit 1951, që vjen i përkthyer më poshtë, zbardh pikërisht këtë situatë të krijuar në majën e kupolës komuniste të Tiranës.
DOKUMENTI
SEKSIONI I INFORMACIONIT 10/15/51
XI STOCKHOLM 268 3628 ALBANIA
Enver HOXHA, shefi komunist në Shqipëri, sipas një informacioni të freskët dhe të besueshëm, raportohet të jetë përfshirë në një betejë të hidhur popullariteti me të preferuarin e ri të Rusisë, gjeneralin Mehmet SHEHU.
Shkaku i betejës, e cila është ruajtur në rreth të mbyllur, është unik në vendet satelite të sovjetikëve. HOXHA, themeluesi i Partisë Komuniste aktuale në Shqipëri, i ka rritur famën vetës si një udhëheqës në hije i rezistencës gjatë luftës. Ashtu si edhe TITO, ai ka qenë shok armësh me shumë nga bashkëpatriotët e vet. Për të përmbushur ambiciet e tij personale, dhe njëkohësisht për të përforcuar qeverinë e tij pasi Jugosllavia ndërpreu marrëdhëniet me Kominformin, HOXHA ka nisur t’i bëjë publicitet vetes si të ishte një tjetër SKËNDERBEJ, Heroi Kombëtar i shqiptarëve, që mbrojti vendin nga turqit rreth 500 vjet më parë. Si rezultat i kësaj fushate të suksesshme, komunizmi shqiptar është duke u personifikuar përditë e më tepër me një njeri - me HOXHËN.
Rusia ndërkohë e sheh rritjen e popullaritetit të Enver HOXHËS me disa dyshime, qysh nga koha kur ajo dëshiron ta shpërndajë pushtetin te satelitët përmes disa liderëve komunistë, të cilët në një farë mase duhet të konkurrojnë me njëri-tjetrin.
Ndonëse HOXHA dënoi pa mëshirë të gjithë elementët titistë të