Pronësia e shumëfishtë, realiteti i ri i futbollit botëror
Amerikanët, gjithnjë e më të shumtë në listë
Mançester Siti e Red Bull janë perandoritë e mëdha
Në ekosistemin financiar të futbol lit në kohët moderne po gjen gjith një e më shumë vend termi “pronësi e shumëfishtë”. Manjatë, sheikë, multimilionerë nga të katër anët e botës, ose grupe të mëdha investitorësh kanë vendosur të hedhin paratë e tyre në futboll. Por ata nuk janë mjaftuar me një klub, por kanë vënë duart mbi disa klube. Pronësia e shumëfishtë nuk është një fenomen tërësisht i ri. Ai ka ekzistuar që disa dekada më parë, por shumë më i izoluar – i tillë ka qenë rasti i “ENIC” – por në vitet e fundit është zgjeruar gjithnjë e më shumë dhe rastet e pronësisë së shumëfishtë janë bërë një fenomen gati i përditshëm. “Ne nisemi nga fakti që ‘City Group’ (Siti Grup) ka 11 klube në pronësi, shohim ‘Red Bull’in, ‘Red Bird’ (Red Bërd) apo ‘777 Partners’. Është një fenomen i ri me klube me pronësi të shumëfishtë, që tregon se futbolli është shumë i gjallë dhe tërheq investitorë”, deklaronte tashmë ish-presidenti i Juventusit, Andrea Anjeli, në takimin e drejtuesve të lartë të klubit torinez e që nënkuptonte lamtumirën e tij nga Juventusi. Megjithatë, nga “The European Club Footballing Landscape” (Panorama Europiane e Futbollit të Klubeve) që është pjesë e UEFA-S, në një raport që kryhet çdo vit, nënvizohet se fenomeni i pronësisë së shumëfishtë mund të përbëjë një kërcënim real për integritetin e kompeticioneve europiane në nivel klubesh. Ata nënkuptojnë se ka gjithnjë e më shumë gjasa që dy skuadra, të cilat ndajnë pronësi të përbashkët (ose një pjesë të saj) të përballen me njëra-tjetrën në fushë në kompeticionet europiane. Një precedent ekziston tashmë. Në vitin 2018, kur dy skuadrat që zotërohen nga kompania “Red Bull”, Lajpcigu dhe Salcburgu u përballën mes tyre në Ligën e Europës. Edhe pse UEFA nuk lejon përballje të tilla, në fakt takimi mes dy klubeve Red Bull u zhvillua normalisht. Asokohe shefi i Red Bull-it, Ditrih Mateshic, ia hodhi UEFA-S. Përballja në fushë me njëri-tjetrin mes dy klubeve që ndajnë të njëjtin pronar është vetëm njëra anë e medaljes e fenomenit të pronësisë së shumëfishtë. Ka dhe të tjera dhe një nga gjërat më të zakonshme është të shohësh huazime apo transferime mes klubeve “vëllezër” që “lidhin” çdo dritare të merkatos me natyralitetin më të madh, pavarësisht se janë në vende apo kontinente të ndryshme. “City Group” ose “Red Bull” janë më të njohurit, por në botën e futbollit të sotëm ka galaktika të panumërta të vogla në universin e futbollit.
“CITY GROUP” (Emiratet e Bashkuara Arabe)
Në vitin 2008, “Abu Dhabi United Group” mori përsipër të blejë Mançester Sitin, duke ndryshuar historinë e Premier Ligës. “Qytetarët”, nën ombrellën e Emirateve dhe me shtytjen e muskulaturës ekonomike të shtetit të Gjirit Persik, u bënë një emër i madh në Angli dhe Europë. E gjitha kjo falë kontributit ekonomik, të drejtpërdrejtë apo të tërthortë, të Emirateve të Bashkuara Arabe. Mansour bin Zayed Al Nahyan, zëvendëskryeministër dhe anëtar i familjes në pushtet të vendit, është bosi i “City Group” që ka në përbërje të vet gjithashtu edhe investitorë kinezë dhe amerikanë. Mançester Siti ishte një skuadër historike në futbollin britanik, por gjithnjë nën ombrellën e Mançester Junajtidit. Në vitet ‘60 dhe ‘70, Siti u vendos në mesin e elitës së Anglisë, por vetëm në vitin 2008, pas zbarkimit të grupit të investitorëve nga Abu Dhabi, ai filloi të ishte një gjigant. Dhe që nga viti 2013, “City Football Group” është një realitet. Fillimisht u përhap në Amerikë (Nju Jork Siti), më pas në Australi (Melburn Siti), pasuar nga Azia (Jokohama Marinos)... dhe tani ka deri në 12 klube, në pesë kontinente. Natyrisht që flamurtari i këtij grupi është Mançester Siti, i kthyer në një nga skuadrat më të mira në botë. Që nga viti 2008 ata kanë fituar 17 trofe të ndryshëm, kanë arritur njëherë në finalen e Ligës së Kampioneve (2021) dhe kanë pasur e kanë në përbërje të tyre yje si Haland, Aguero, David Silva, De Bryjne... dhe një trajner si Pep Guardiola. “Qytetarët” kanë mundur të ndryshojnë ekuilibrin e fuqive në Premierë dhe në futbollin europian. Edhe klubet e tjera të “City Football Group” janë në elitë në vendet e tyre... ose po kërkojnë të ngjiten aty së shpejti.
“RED BULL” (Austri)
Sporti ka qenë gjithnjë pjesë e agjendës së “Red Bull”-it. Marka austriake e pijeve energjike (nga më të mëdhatë në botë) u ka sjellë miliona euro përfitime dy bashkëthemeluesve të saj, sipërmarrësit austriak Ditrih Mateshic dhe tajlandezit Çaleo Jovidia. Ata kanë investuar fuqishëm në sporte të tjera, veçanërisht në sportet ekstreme (“BMX”, ski, fluturime) dhe në Formulën 1 me “Red Bull” i shpallur kampion për konstruktorë në vitet 2010, 2011, 2012, 2013 dhe 2022 si dhe kampion për pilotë me Fetel në periudhën 20102013 dhe Maks Vershtapen në dy vitet e fundit. Këto kanë qenë disa nga aventurat e tjera që kanë lindur pas ose kanë ecur paralelisht me investimet në botën e futbollit. Në vitin 2005, “Red Bull” bleu klubin austriak “SV Austria Salcburg” dhe e quajti atë “Red Bull Salcburg”. Më vonë, ata morën kontrollin e “Metrostars” në SHBA duke e transformuar në “Nju Jork Red Bulls”. Në vitin 2007 ata depërtuan në Amerikën Latine në Brazil me “Red Bull Bragantino” dhe në vitin 2009 arritën të blinin “SSV Markranshtad” nga Lajpcigu, i cili ishte në Kategorinë e Pestë të futbollit gjerman, duke e riemëruar atë në “RB Lajpcig”. Në harkun e tetë viteve ata e ngjitën Lajpcigun në Bundesligë (2017) dhe që atëherë ata kanë luajtur pesë herë në Champions League. Për vetë ngritjen artificiale të tyre – të paktën kështu e quajnë në Gjermani – ata janë kthyer në “armikun publik numër një” në futbollin gjerman. Oliver Minclaf ka qenë drejtori global i futbollit që nga viti 2014 për perandorinë “Red Bull Gmbh”. Trofeun e parë Lajpcigu do ta fitonte në sezonin e kaluar kur siguroi Kupën e Gjermanisë. Në Austria, Salcburgu nuk ka rivalë. Përveç kësaj, sistemi i tij i zbulimit të talenteve ka
qenë vërtet i shkëlqyer, teksa ekipet e menaxhuara nga “Red Bull” kanë prodhuar emra të mëdhenj si Haland, Mane, Kimish, Nkunku, Konate, Keita sa për të përmendur disa.
“777 PARTNERS” (SHBA)
“777 Partners” e konsideron veten si “një platformë alternative investimi që ndihmon sipërmarrësit e guximshëm t’i kthejnë vizionet në vlera të qëndrueshme”. Një prezantim aq i bukur sa vështirë të besohet se është i vërtetë. Edhe në Sevilje, ku ata janë pjesë e aksioneve në mënyrë të reduktuar (8%), ata e dinë se për çfarë po flasin. Protestat e aksionarëve të vegjël kanë qenë të shumta. Në realitet, ata kanë lindur të specializuar në sektorë të tillë si sigurimet, aviacioni dhe media e argëtimi. Futja në botën e futbollit e kompanisë amerikane ka qenë e furishme. Dhe duket se nuk do të ndalen me kaq. Ata kanë vulosur blerjen e një pjese të aksioneve të Hertës së Berlinit dhe nuk duket se kanë një limit. Në një periudhë prej gati dy vitesh ata kanë zbarkuar në Brazil, Belgjikë apo Itali dhe kanë blerë klube historike me një masë të madhe shoqërore. Gjithmonë, meqë ra fjala, me “çmim okazion”, duke përfituar nga momenti i keq që po përjetonin. Tani ata po kërkojnë të ridrejtojnë situatat e vështira ekonomike e financiare në “klubet e tyre të reja”. Standard Liezhi është ende në ligën e parë belge, Xhenoa po kërkon ngjitjen në Serinë A, teksa Vasko da Gama sapo është ngjitur në elitën e futbollit brazilian.
ZHOZEF OGURLIAN (Francë)
U shfaq në botën e futbollit në vitin 2015, por më parë kishte menaxhuar pasurinë e tij (dhe e bëri atë të rritet) përmes fondit aksionar “Amber Capital” (Amber Kapital). Kështu hyri në botën e futbollit, kur bleu 85% të aksioneve të një klubi historik kolumbian: “Mijonarios de Bogota”, i cili ishte në telashe. Por Ogurlian donte të ishte pjesë e futbollit francez. Një vit më vonë (2016), ai mori përsipër Lens, të cilin e shëroi shpejt. Ecuria e Lensit ishte e shkëlqyer dhe përfundoi me kthimin e Lensit në Ligue 1, ku tani po lufton për një vend në Ligën e Kampioneve. Ai ka qenë tepër i suksesshëm me verdhekuqtë, teksa në të gjitha tregjet e transferimeve, ai pothuajse nuk ka shpenzuar kurrë më shumë sesa ka fituar... si dhe duke mbajtur një politikë të afrimitetit të plotë me tifozët e skuadrës veriore franceze. Pas suksesit me Lensin, në vitin 2017 ai bleu klubin e tij të tretë, Padovën në Itali, aty ku suksesi është më pak i dukshëm me klubin verior që militon në Serinë C.
FAMILJA POCO (Itali)
Në moshën 81-vjeçare, Xhampaolo Poco është një nga pronarët e mëdhenj të futbollit europian. Ai është pronari më jetëgjatë i futbollit italian dhe Udineze e tij është vendosur në zonën e komfortit në elitën e futbollit italian. Ai mbërriti në vitin 1986 dhe ka diversifikuar investimet e tij, duke kaluar nëpër Angli apo Spanjë duke blerë klube të tjera. Pasuria e tij vjen nga një biznes familjar i dedikuar për prodhimin e mjeteve industriale. Tek Udineze, ai u kthye nga president në pronar i vetëm pas një skandali që shpërtheu në vitet ‘90. Megjithatë, skuadra e tij siguroi (dhe jo rrallë) praninë e saj në Europë apo ato pjesëmarrje në Ligën e Kampioneve në shekullin XXI, duke u bërë pjesëmarrës i rregullt në Serinë A dhe përfaqësuesja më e denjë e rajonit të Friulit. Duke qenë aksionar tek Espanjoli, në vitin 2009 rriti praninë e saj në Spanjë duke blerë Granadën. Ishte atëherë kur transferimet mes klubeve u bënë të shumta. Në vitin 2012, dyshja do të bëhej treshe kur familja Poco bleu Uotfordin, i cili po kalonte një krizë të rëndë financiare dhe ishte në Championship (Kategoria e Dytë angleze). Udineze dhe Uotfordi përbëjnë sot “Universin Poco” në botën e futbollit, teksa ai më parë ka shitur Granadën. “Sekreti i suksesit është struktura fantastike që familja Poco ka krijuar në 30 vitet e fundit” ka thënë për “Marca”, Andrea Karnevale, kreu i zbuluesve të talenteve të Udinezes.
VINSENT TAN (Malajzi)
Vinsent Tan është një biznesmen dhe investitor i cili, nën ombrellën e “Berjaya Corporation Berhad”, një konglomerat që kontrollon sektorë të ndryshëm si pasuritë e paluajtshme, industrinë ushqimore, lodrat, telekomunikacioni... mblodhi një pasuri të tillë, që e lejoi të bënte hapin e madh drejt futbollit. Në vitin 2010, Tan bleu Kardif Sitin me premtimin se do ta kthente në elitën e futbollit anglez. E bëri... por me çmimin e vlerësimit të shumë fansave. Një nga planet e tij ishte të ndryshonte ngjyrën e klubit nga blu në të kuqe... dhe nëse do ta linin ta bënte, ai premtoi se do të investonte 100 milionë sterlina. Ata nuk u lejuan dhe protestat ishin të jashtëzakonshme. Në vitin 2013, ai mori drejtimin e FK Sarajevës në Bosnjë dhe në vitin 2015 bleu dhe belgët e Kortrijk. Përveç kësaj, ai ka interesa në “Los Angeles FC” në kampionatin amerikan “MLS League”. Nën drejtimin e tij Kardifi ka arritur të ngjitet dy herë në Premier (2013 dhe 2018). Në vitin 2012 Kardifi ishte finalist në Kupën e Ligës. Ai ka pasur më shumë sukses me Sarajevën, kampione e Bosnjës në vitet 2015, 2019 dhe 2020, ndërsa Kortrijk militon në pozita komode në elitën e futbollit belg.
“RED BIRD” (SHBA)
Në gusht 2022, fondi amerikan “Redbird