OKASSUMBULA-I
CONTO de Mario Pereira
1 .- Kwakexile kaxaxi ka kizwa, mu kizwa kimoxi kya sambwadi ya mbeji kya 1966, kya muvu, mu kizwa kya matadi, kwila matadi menyama pe, moxi wa utakwilu wa minzangala, makexile we hanji kutula, ni ndundulu, mu tala wa mabata movunge ni jixapa, mu kujituna, kwala madiwanu ma akwata mabata atungile kwenyoko, ombimbi mu kifwa kya jimbandu jitatu kwila kamuswinyi ka matadi kakexile mu kubana mbata, wakexile mu kubeta dingi mu udyangelu wa kundunda kwe, kwala kuya kudibala mu kaxi ka lumbu lwa dibata dya, mu kutukumwisa kana ngo akwa mabata menyama, mba hanji we ojisanji jinjila jakamukwa kwila, mu ulengelu wa malaji, jakexile kuditela mu kulenga. 2.- Bwazukama bu kididi kyenyeki pe, moxi ya munza wa mwanya, kambonga kamoxi walebe yu wasoso, kakexi kuyudika kapakayu ke kyazubiwa kukibanga, kyajingiwa we hanji ni mikokolo ya papela yezala makowa, yalungu we hanji kuvumuka kwila wakexile we hanji kujimbulula karnavale kwila, mu wendelu wa mimbu wa ngoma kya kusungila jinzungule ja athu, kabitile we kya ukulu. 3.- O dikelengende dya soma dyenyedi, dyavungiwa kyambote kina ni uxila, dyasumbiwa mu mubange wa idyatelu dijina dye Ilidio, dyakexi kukingila kulanga okituminu kya kwambata ku dyulu, bu maku ma munzangala mu dijina dya Mingu, o kimokyo kivumuka kwila o mukila we, ni kizongelu kya kitatu kyatandu mu ulebelu, mu kusekumuna mukuthu mu difula dya mulenge, omukila wenyo wabetele kudifangana ni mukila wa mbiji ni dijina dya Mbambi., mu kusota kudilanga kwa mbiji yakamukwa yandala kumuzumbuka mwenyu. 4.- Mu hota ya njila yejidile kulanda matete ma masa, kwebi muteki umoxi, ni dikyezu dye bu maku, wakexile musota kubana mwenyu mu uxikelelu wa nzo ya mabaya yabudika kya -, tumbonga tutatu akexi kudibingana mu kulanga ndundulu ni kinama, mu usanganu kwala kwijiya mukwanyi wonzotena kutolola akwenu mu kubana jindunda mu ndundulu wenyo, sekumweha kudibala boxi. 5.Mu kitangana kya kubanga kyenyeki, munzangala wakamukwa wakexile kwenyoko kwaatonginina, walebe, wabele, kitalelu kya ingu mu kifwa kya kubeta , wakexi kutalela o kitangana kya kidi mu kubanga okikalakalu kye, mu kusumbula yoso yakexile mu kilandu kye, kala kyadinumine mudya mu kifwa kya huxi bu maku, yoso yonzokala mu maku ma nguma ye, anga mubete ulunga owiyukilu wa kukala ni kima kyenyeki kyoehe! mu kulanga o kinumu kya kusosolola kwila mwene wonzotena kukatula ngo kima bu maku wa muthu ni huxi bu maku wa munumi wakamukwa, yoso munumi wenyo wonzo yeha boxi moxi ya ubetelu wotambule, anga kyenyeki ujimbidila okima kwala muthu wamutambula. 6.- Ngamusumbula anga ngamutambula yoso iwakexile mu jimbela. Ngamuxisa mu kudila, walenguluka kutangela kyoso kyamubudisa mu kutula kubata dye kya, mbata omusanu wenyo wakexile mu kwendela we kya ombonge mu kitangana kyabiti okisulukutu kyenyeki! 7.- Ngevu we hanji topya ya dikota mu kumumona kukala mu kusonoka masoxi, mu kunzunzumuna boxi omenya madyama makexile kububa opolo ye yabonzo – wakexile mutambule wa mbote yenoyo mu kuzuba kuboka, ni dihaha dimoxi dya kukwatesa mulange wa jipangu jinjinda. 8.- Owusumbwilu we, usumbwilu wa ngumba – wixi, mu kizwa kimoxi kwila o udidilu wa mujimbidile wakexile kukatesa omuxima wa mama ikola kwila wamwene owukexilu wenyo ku mbanji ye, mubinge umoxi kwila watumanene, waxikama mu ditadi dimoxi dyakexile mu njila, owubangelu wa musumbwidi mwenyo kwila waditele ni madima, ni kulenguluka kwavulu, anga mwenyo wakexile mu kulenga ni kima kyangene kyobonge kyokwate we hanji kyambote ni maku, kyamukwatelye kima ojingololo ni isombole yakambe ujitu kwila mwene wakexile we hanji mu kwiva mu ulebelu wa ulengelu we wenyo wa dilaji. 9.- O mubinde mwenyo pe, kwila wakexile we hanji mu kusambuka oyidyatelu ye yakambe kwizwata ni inama ye yoso yezala ditokwa; ni jindemba je joso janyngiwa kala hwelendende mu kukamba kudisamuna ukulu kya kwila jakexile mu kudikola okitumanu kya kisamwinu kyabukumuka; wakexile we hanji mu kudikisa okiba kye kyakambe menya, kyabindama mu kumuvutwila o ulumbilu we woso wa ukulu; kwila wakexile we hanji ni izwatelu ye yoso yaxidi, ni dizumba dyayiba, dyakexile mu ku idisa muthu woso woso mu njila kumutalela ni kusanguluka, muthu mwenyo wakexile we hanji o dizwi dya kulunguka kwila, sekulenduka, wakexile we hanji mu kutundisa mu dikanu dye o dizwi dyenyedi dyakexi kulandela omunzangala mwenyo wakexile mu kulenga sekutena kudijituna mu nguzu ya matangelu ma diyala dyenyedi kwila wakexile ku ikisa kumukwata anga walembwa! 10.- Ngimitangela dingi – wabangamana – kyawungumba kala kufwa kwamutonginina, sekuzenga, kasoma kamoxi kamwenyu kamubangana hanji kwala kutena we hanji kubwima! 11.- O kimokyo kakitena kukibanga, wavutuka hanji mu kwambela, yoso iyi iwabukumuka hanji kuyibanga, moxi ya mukonda dya makutu wafwama wakasumbula, kifwa kya kukala kutondala kwala kunyanga kima kyangene! Malangonzo! 12.- Kyayuku kukatula mbolo wa muthu wamukwiza walanduka mu kukala kudya kambolo ke?
13.- Kyayuku kubeta mukwenu bu maku makwata mbolo, ni disukilu dya kuxala ni kambolo kangene, mu uxikamenu wa mbanda wakasumbula?
14.- Mu hota ya kikoka, mwene mu kididi kyabeta kuxikelela, kwila musumbwidi udisuwama anga ulanga woso kwila onguzu ya nzala itumina, ni kilunga kimoxi ngo: kuzozola okukata kwa nzala kwila, mu kifwa kya kukamba kumumona; mu kifwa kya mukwa hele, udibokolwesa moxi ya muthu wala kya mu jimbambe ja ufwi-