Jornal Cultura

Moxi ya mwamba wa kaju

-

1. - Mu hota yeneye yoximane kwala mbimbi ya mbuthu, twiva, mu songo wa mafu ma mukaju wa ukulu kya, owimbilu wa njila watulu kwenyoko, mu kwimbila moxi ya mwamba wa kaju kwila mbinga ya muzungu ye yaxibi, anga ubana um kifwa kyenyeki, omwenyu mu ditadi dyenyedi kwene kixindu kyenyeki usambuka ni utuminu we woso. 2. - kyenyeki pe, sekizakame­nu kya kudituna, ombutu ixinda owuxikanen­u wa ngunga ya kididi kye, kya mulele we wonene kwila ukwambuka woso umumona mu kubana omukuthu we woso kwa jipangu ja kisala kimoxi kyazulu kya mu menya ma kuteka ima! 3. - Kazunu kamoxi kanzungule okukala ni ditadi dyezala ukembu ni nzongo ye kumoxi. Kwaakongel­a mu uzalelu umoxi mwenyomo, ki kyene ngo kima kyandwezu, mba ubinga we hanji, sumbala kijimbuluk­ilu kyabande wa mutekame mwenyo kwila uwutekama, omwondona ulembwesa uxidilu umoxi, mukonda dya ponzo wa muthu uta kyezu mu menya ma kutekama kwila mavulu kuzula, uxidisa okwandala kwa muthu udikalakal­a ni ukembu. 4. - Kyonzokala kyawaba oditadi kwila kitembu, kyabeta kubulakana, wonzokwamb­ata ni kubusa kwe omafu madibale kya boxi mu lumbu lwa dibata mozalese we kya mu maxaka ma kuditolola kwe! 5. - Mulele wonene wa kuteka wonzowaamb­ata kuvumuka moxi ya mwanya wa mbeji kwila, yadisuwama ku dikunda dya dituta dimoxi kwila mbimbi ya kitembu ilengesa mu kilunga kya Norte, ibana we hanji omwanya sumbala kinzunzumb­ya wayibelesa anga ukwata we hanji mu kuyizwata ni vundilu we! 6. - Anga, mu kukala we hanji mu kwivila odizwi dya kitembu kuxika omwimbu wa kiwewe kyabonzo, odyaku dyafwamene kukwata kyambote ombinga ya dikyezu dimoxi kwala kusambuka, ni ixindu isamanu yalenduka, mupyopyo imoxi ixana owulungilu wa kuwa- ba kwoso kwila ngongo, mu kifwa kya nzunza, ukwata hanji kusuwama. 7. - Mu dyambu didi pe kwebi kuzola okuwaba ubokwesa mu muxima wa mbeji kyandalu kimoxi kwila ki muthu ubukumuka kujima, mwene mwene uwika, mu ndomba ya usuku, omwanya kwila umwika okuxipa kwazoliwa ku mbandu ya xipa kitulu kwila, yovumbike mu kilembeket­a kya mulemba wezala mafu, ubana kwa muhatu we okusangulu­ka kwila mutekame, wabulakana, usambuka mu mulele wenyo wa kutekama kwala athu oso atene we hanji kukala ne, kikale ngo mu muxima wa kuzola kwasaluka, kyokunge kya ni kyezu mu kidyongu kimoxi kwebi ondunge ibita ku tandu okixingane­ku kya ngimbidi yabwila we kya! 8. - Okutekama kwa ditadi ki kyene kimoxi mu kilungilu kye mbe, anga ukala mu u ikilu wa ujimbulwil­u wa dimatekenu dye, anga udisanzumu­na mu ubanzelu wazozola kwila weha we hanji ojimbambe ja kuwujimbul­ula. 9. - Oditadi dimoxi, ditadi ngo kyoso dita kima kyoso kyoso mu jihata je, anga ongunga ye kale mbambe. Kusambulul­a mukwenu wabukumuka kuteka, sekukala muthu kumubinga, okima kyabeta kwiba kwila ukatesa we hanji omesu wa muthu ukala kumona o udikixilu wenyo, kibangu kya kuxisa kwila kilembwesa, ki kwala pata, woso wala ni mu maku me anga we hanji mu kyezu kye owulungilu wa ulayelu we, kwila owufolo we wenyo wa kukala mu kubanza ubita ku tandu kilungilu kyoso kyoso kyayiba mu ubangamenu wa ukalakalu we mbe, bwala ngo milele yawaba kyoso ayifangane­sa ni milele ina yakambe nzongo mu ujimbulwil­u wa athu alembwa kukamba kwijiya owufumanu wa ukongelu wa ikumbulwil­u! 10. - Oditadi dyenyedi pe, ki dilembwa kukala kitekamu, kikale, ditadi kwila kixindu kye kidibatula mu ndumba ya ixindu kwila, kwala amoxi, utena we hanji kukala kusokolola kwatumiwa kala mamatekenu ma mambu malongesa kuxinda kwa kusokolola; kwala athu akamukwa hanji, wakakala ngo kisakidiku kwala kulembwesa kukotama kwa kumbumba mu kilunji mu kifwa kya mwimbu mu dizwi dimoxi ngo ku mbandu ya anandenge mu malumbu ma kulongesa kwila ngongo iyi mu twala isanzumuna mu itangana yoso, mu kubangulul­a, kyenyeki pe kyene kyonzokala kyawaba, okusokolol­a kubiluka ngo kisakidiku kwila ubana ufolo mu kilunji mu kukatula okimbamba kyenyeki kyabeta kunema, kikale, kunema kwa kilunji kota, kunema kwa xumbu ndenge! Okima kyasembiwa, mu kaxi ka ima yoso iyi yamubutita, kyonzokala mu kubingana o dikyezu dya kutekama kwala kisala kimoxi kya makala mu kubana maxaka o ifa ya kumajima kyoso kutondala utula! Kyenyeki pe, (Mo).(mo)=To; (M1).(m1)=T1. (M2).(m2)=T2; (Mn-1).(mn-1)=Tn-1. Kyenyeki pe,: T1=To+M1; T2=T1+M2; T3=T2+M3; T4=T3+M4; Tn=Tn-1 + Mn. Iyi yene o kifwa kijituna kilunji kya muthu mu kutunda kwene kwala owubikilu wa mamatekenu ma mambu malongesa kuxinda kwa kusokolola, kwebi, mbe 3x5=15, kyenyeki pe 3x6=15+3=18; 3x7=18+3=21; 3x8=21+3=24., Kapwete, Kamundanda ni kabolokoso…. . - Neste canto exaltado pela voz da natureza, ouve-se, no cimo enfolhado de um cajueiro antigo, o chilreio duma ave ali pousada, cantando ao sabor do suco de um caju que o pontiagudo bico sugou, dando vida ao painel onde a gravura imponente se estampa. 2.- Assim, sem o temor de uma recusa, ela, a natureza, assina a permissão de uso do seu cenário, da sua grande tela que enleva quem a vê entregar o seu corpo à virtude de uma pena molhada em tinta! 3. - Um pleno desa io é ter um quadro replecto de beleza e valor ao mesmo tempo. Agregá-los num mesmo plano, não só é di ícil, mas requere, apesar de um entendimen­to sublime de quem o pinta, da sorte que impede que um borrão, por incúria de quem arroja o pincel na tinta molhada em excesso, manche a vontade de quem com primor o labuta! 4. - Que belo seria o quadro em que o vento, mais atento, levantasse em sopro as folhas caídas no chão do quintal, acamadas no esterco da sua decomposiç­ão! 5. - Uma tela imensa as levaria a voar à luz do luar que, escondido atrás de uma núvem que o silvo da ventania faz correr na di- recção Norte, ainda alumia, apesar de minguado pela sombra que o veste de bréu! 6. - E, ouvindo a voz do vento silvar o canto dolente da aurora, o punho bem devia agarrar na ponta de um pincel para estampar, com seis suaves traços, um assobio que chamasse à razão toda a beleza que o universo, capciosame­nte, esconde. 7. - Neste tom em que o amor ao belo infunde na alma da Lua um querer que ninguém ousa apagar, ela mesma acende, na escuridão da noite, a luz que ilumina o beijo amado dum beija- lôr que, acoitado na penumbra de uma frondosa mulembeira, dá à sua consorte a alegria que o pintor, atento, marca na tela para que toda a gente possa tê-la, nem que seja no sentimento de um louco amor, pincelado num lance em que a arte supera a imaginação de um cansado poeta! 8. - A pintura de um quadro difere na sua concepção pois, ou se restringe à sua suposta signi icação etimológic­a, ou se alarga em conceito alargado que abandona as restrições sobre o seu entendimen­to. 9. - Um quadro é um quadro quando alberga qualquer coisa, sendo ilimitado o seu uso. Contestar alguém que ousou pintar, sem que alguém lhe pedisse, a peça mais hedionda que enferma a vista de quem a vê na exposição, é um acto desprezíve­l que coarta, indubitave­lmente, quem tem na mão e no pincel a razão da sua vida, cuja liberdade de pensamento supera qualquer apreciação nefasta à continuida­de do seu trabalho pois, só há telas lindas quando comparadas com as que nada valem, no entender de gente que não ignora a famosa unidade de contrários! 10. - Não deixa de ser uma pintura, um quadro cujo desenho se resuma num conjunto de números que, para uns, pode ser uma multiplica­ção ordenada segundo os princípios da tabuada de multiplica­r; para outros, será uma mera soma que impede a tortura da decoração cantada em uníssono por putos acantonado­s nas salas de aulas que este mundo amplia com o tempo, transforma­ndo, assim é que estaria bem, a multiplica­ção em mera soma que livrasse a mente dum encargo mais pesado que um grande volume de chumbo. O encantado, no meio disto tudo, seria substituir o pincel por um lápis de carvão para dar hipóteses de os borrões serem apagados ao menor sinal de engano! Assim, (Mo).(mo)=To; (M1).(m1)=T1. (M2).(m2)=T2; (Mn-1).(mn-1)=Tn-1. Assim, e daqui vê-se que: T1=To+M1; T2=T1+M2; T3=T2+M3; T4=T3+M4; Tn=Tn-1 + Mn. É o modo que liberta a mente da opressora tabuada de multiplica­r onde, se 3x5=15, então 3x6=15+3=18; 3x7=18+3=21; 3x8=21+3=24.,etc,etc,etc.

 ??  ??

Newspapers in Portuguese

Newspapers from Angola