Шлях у ААН

Беларуская сср – заснавальніца арганізацыі аб’яднаных нацый

У савецкай гістарыяграфіі галоўнымі прычынамі ўключэння Украінскай ССр і Беларускай ССр (менавіта ў такім парадку, усталяваным на крымскай і пацверджаным на Сан-францыскай канферэнцыях, ішлі тады назвы гэтых дзвюх саюзных рэспублік) у склад першапачатковых дзяржаў – членаў арганізацыі аб’яднаных нацый лічыліся вялікія ахвяры, якія яны панеслі ў выніку нападу нацысцкай германіі на СССр, і істотны ўклад украінскага і беларускага народаў у барацьбу аб’яднаных нацый супраць фашызму. аднак спачатку Савецкім Саюзам ставілася пытанне аб уключэнні ўсіх 16 саюзных рэспублік у лік дзяржаў – заснавальніц новай міжнароднай арганізацыі.

Савецкае кіраўніцтва пачало рыхтавацца да выхаду саюзных рэспублік на міжнародную арэну з вясны 1943 года, калі вызначыўся карэнны паварот у ходзе Другой сусветнай вайны на карысць антыгітлераўскай кааліцыі. У сувязі з распрацоўкай планаў пасляваеннага ўладкавання свету, якая актыўна вялася ў ЗША і Вялікабрытаніі, перад СССР рэальнай станавілася небяспека аказацца ў адзіноцтве ці ў лепшым выпадку мець толькі некалькі саюзнікаў як у будучай міжнароднай арганізацыі бяспекі, так і на канферэнцыях па пытаннях пасляваеннага мірнага ўрэгулявання. Каб умацаваць пазіцыі краіны на міжнароднай арэне, савецкае кіраўніцтва вырашыла дабівацца так званага «множнага прадстаўніцтва» саюзных рэспублік у міжнародных арганізацыях і асамблеях.

Першая спроба была зроблена 26 ліпеня 1943 года, калі савецкі ўрад папрасіў асобнае членства для 7 саюзных рэспублік, што падвергліся нямецкай акупацыі і панеслі найбольшыя страты ў вайне (Украіны, Беларусі, Малдавіі, Літвы, Латвіі, Эстоніі і Карэла-Фінскай ССР), у Камісіі Аб’яднаных Нацый па ваенных злачынствах (КАНВЗ). Прапанова была зроблена пасля таго, як брытанскі ўрад 6 сакавіка 1943 года звярнуўся з просьбай, каб у гэтай Камісіі былі прадстаўлены англійскія дамініёны [1, л. 12–13; 2, с. 231–232]. У адказ на ноту В. Молатава ад 26 ліпеня англійскі ўрад заявіў 29 верасня 1943 года, што рэспублікі СССР не могуць быць прадстаўлены ў КАНВЗ на роўных правах з брытанскімі дамініёнамі, паколькі, паводле савецкай Канстытуцыі 1936 года, толькі Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік упаўнаважаны прадстаўляць на міжнароднай арэне рэспублікі, што ўваходзяць у яго склад. А значыць, яны, не маючы індывідуальнага міжнароднага статусу, не могуць самастойна ўдзельнічаць у працы будучай Камісіі [2, с. 675]. Гэта акалічнасць падштурхнула савецкае кіраўніцтва да таго, каб вярнуць рэспублікам знешнепалітычныя паўнамоцтвы, якія яны