ЖЫЦЦёВЫ ВОПЫТ і АДЗіНСТВА ПАКАЛЕННЯў
За гуманітарную дзейнасць па аказанні дапамогі ветэранам і ўвекавечанні памяці аб Вялікай Айчыннай вайне Беларускае грамадскае аб'яднанне ветэранаў адзначана прэміяй Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь «За духоўнае адраджэнне» за 2019 год. Заслугі ветэранскай арганізацыі ўпершыню атрымалі ацэнку на такім высокім узроўні і, як аказалася, нездарма.
Беларускае грамадскае аб’яднанне ветэранаў – адна з найбольш масавых рэспубліканскіх арганізацый у нашай краіне. Яно згуртоўвае ў сваіх радах больш за 2,1 млн ветэранаў вайны і працы і мае даволі разгалінаваную структуру: 5813 пярвічных, 142 раённыя, 6 абласных і Мінская гарадская арганізацыі. Згодна са статутнымі палажэннямі, сярод яго прыярытэтных задач – сацыяльная абарона ветэранаў, адстойванне іх інтарэсаў пры распрацоўцы дзяржаўных праграм і нарматыўных актаў, далучэнне састарэлых людзей да грамадскакарыснай дзейнасці.
Аднак, як расказвае першы намеснік старшыні Рэспубліканскага савета Беларускага грамадскага аб’яднання ветэранаў Юрый Луцык, гэта зусім не азначае, што згаданаму добраахвотнаму фарміраванню не ўласцівы іншыя формы работы, таксама не менш важныя і актуальныя. Сярод асноўных напрамкаў – і дзейнасць, накіраваная на задавальненне сацыяльных патрэб ветэранаў Вялікай Айчыннай вайны, дзякуючы якім мы сёння маем мірнае неба над галавой. На жаль, час няўмольны, і з кожным годам такіх людзей становіцца ўсё менш і менш. Па стане на 1 студзеня 2020 года ў Беларусі жылі 5154 ветэраны Вялікай Айчыннай вайны, сярод іх – 3147 удзельнікаў і інвалідаў вайны, 1515 узнагароджаных ордэнамі і медалямі працаўнікоў тылу. Агульная колькасць грамадзян, якія пацярпелі ад наступстваў вайны, складала больш як 13 тыс. чалавек: гэта члены сем’яў загінулых ваеннаслужачых, былыя вязні фашызму, інваліды з дзяцінства ў выніку ранення, кантузіі, калецтва, звязаных з баявымі дзеяннямі або іх наступствамі.
Пераважная большасць з гэтых людзей мае вельмі шаноўны ўзрост. ёсць і тыя, каму больш за 100 гадоў. Гэтыя грамадзяне ў нашай краіне акружаны ўсямерным клопатам, іх жыццёвыя запатрабаванні максімальна задавальняюцца ў рамках дзеючага заканадаўства. Як правіла, два разы на год мясцовымі выканаўчымі і распарадчымі органамі з удзелам прадстаўнікоў ветэранскай арганізацыі праводзіцца абследаванне іх матэрыяльна-бытавога становішча. Трэба адзначыць, што ўсе яны ахоплены яшчэ і рознымі відамі сацыяльнага абслугоўвання, бясплатна забяспечваюцца лекамі, на бязвыплатнай аснове для іх праводзіцца ў дзяржаўных арганізацыях аховы здароўя выраб і рамонт зубных пратэзаў, а таксама – забеспячэнне тэхнічнымі сродкамі сацыяльнай рэабілітацыі. Акрамя таго, яны маюць права на першачарговае бясплатнае санаторна-курортнае лячэнне, на бясплатны праезд у гарадскім і прыгарадным грамадскім транспарце, існуюць для іх ільготы і па аплаце камунальных паслуг.
Традыцыйна да юбілейных дат вызвалення Беларусі ад нямецка-фашысцкіх
захопнікаў і Вялікай Перамогі ветэранам і ўдзельнікам Вялікай Айчыннай вайны праводзіцца выплата аднаразовай матэрыяльнай дапамогі. Так, сёлета згодна з Указам № 491 Прэзідэнта краіны да 75-й гадавіны Перамогі яе атрымаюць таксама амаль 14,5 тыс. грамадзян, пацярпелых ад наступстваў вайны, ветэраны тылу, блакаднікі Ленінграда, малалетнія вязні фашысцкіх канцлагераў, члены сем’яў ваеннаслужачых, партызан і падпольшчыкаў, што загінулі ці прапалі без вестак у гады вайны, грамадзяне, якія ў складзе спецыяльных фарміраванняў удзельнічалі ў размініраванні тэрыторый і аб’ектаў пасля вызвалення ад нямецкай акупацыі ў 1943–1945 гадах, працавалі на аб’ектах проціпаветранай абароны, на будаўніцтве абарончых збудаванняў, марскіх баз, аэрадромаў у межах тылавых граніц дзеючых франтоў і інш. Пачынаючы з 1 красавіка гэтая матэрыяльная дапамога ўжо аказваецца. Яе памер дыферэнцыраваны і складае ад 700 да 2,5 тыс. рублёў.
Канечне ж, напярэдадні Дня Перамогі ва ўсіх удзельнікаў вайны пабываюць госці, якія і павіншуюць ветэранаў са святам. Паводле слоў Ю. Луцыка, Рэспубліканскі савет Беларускага грамадскага аб’яднання ветэранаў з дапамогай спонсараў – Федэрацыі прафсаюзаў Беларусі і адкрытага акцыянернага таварыства «Белаграпрамбанк» – падрыхтаваў 600 падарункаў, якія будуць урачыста ўручаны ветэранам. Беларускім грамадскім аб’яднаннем ветэранаў заключана трохбаковае пагадненне аб узаемадзеянні з Федэрацыяй прафсаюзаў Беларусі і Беларускім рэспубліканскім саюзам моладзі. Яны сумесна праводзяць шмат самых розных мерапрыемстваў. Найперш гэта дабрачынныя акцыі «Добрае сэрца – ветэранам» і «Ваша перамога – наш клопат», падчас якіх праводзяцца сустрэчы з ветэранамі. і прыемна, што на іх людзі, якія прайшлі праз горан ваеннага ліхалецця, выказваюць шчырую падзяку дзяржаве і яе кіраўніцтву за ўсямерны клопат і ўвагу.
Важным аспектам дзейнасці Беларускага грамадскага аб’яднання ветэранаў з’яўляецца і работа па ўвекавечанні гістарычнай памяці аб Вялікай Айчыннай вайне. і тут, як расказвае далей Юрый іванавіч, праца праводзіцца па некалькіх напрамках. Адзін з іх – гэта сустрэчы былых франтавікоў і партызан з моладдзю. Нягледзячы на свой узрост, ветэраны актыўна займаюцца гэтай справай, праўдзіва і аб’ектыўна апавядаюць пра тое, што бачылі самі. Толькі летась яны сталі ўдзельнікамі каля 30 тыс. розных мерапрыемстваў: інфармацыйных гадзін, круглых сталоў, урокаў мужнасці, семінараў, сумесных святкаванняў памятных дат у гісторыі краіны і інш.
На такіх сустрэчах школьнікі і студэнты атрымліваюць грунтоўныя адказы на асобныя пытанні з гісторыі Вялікай Айчыннай вайны. Расказы ветэранаў даюць ім магчымасць пранікнуцца канкрэтнымі падзеямі, атрымаць значна больш звестак пра іх, чым прапануюць публікацыі ў інтэрнэце. Дарэчы, у Сусветнай павуціне, як вядома, далёка не ўсе звесткі аб барацьбе з нямецкафашысцкімі захопнікамі падаюцца аб’ектыўна і праўдзіва. Таму супрацьдзеянне фальсіфікацыі гісторыі Другой
сусветнай вайны – таксама вельмі важная задача, і ветэранская арганізацыя мэтанакіравана праводзіць работу ў гэтым напрамку. А неаспрэчныя сведчанні і ўспаміны ўдзельнікаў баёў пра змаганне з ворагам з’яўляюцца найлепшым сродкам у развенчванні міфаў, складзеных нядобразычліўцамі з мэтай прынізіць подзвіг і заслугі савецкага народа ў разгроме фашызму. Вялікая падмога ў гэтай справе – музеі баявой славы, якія дзейнічаюць у навучальных установах і воінскіх падраздзяленнях. Адметна, што ўсе яны не спыніліся на стадыі свайго першапачатковага стварэння, а па-ранейшаму праводзяць актыўнае папаўненне экспазіцый і фондаў дакументамі і ўспамінамі аб гераічным мінулым як асобна ўзятага рэгіёна, так і ўсёй нашай краіны.
Наогул работу з моладдзю Беларускае грамадскае аб’яднанне ветэранаў разглядае як прыярытэт. і ёй займаюцца не толькі ўдзельнікі вайны, але і ветэраны працы, Узброеных Сіл, праваахоўных органаў, удзельнікі баявых дзеянняў у Афганістане. Яны падтрымліваюць тыя традыцыі, якія пакінулі ім папярэднікі, і ў той жа час шукаюць новыя формы, прапаноўваюць моладзі цікавыя, жывыя праекты. Напрыклад, арганізоўваюць розныя тэматычныя маладзёжныя праграмы, больш праводзяць спартыўных мерапрыемстваў, ваенных гульняў і г. д. Адным з аспектаў гэтай работы з’яўляецца і валанцёрства. Часам у ветэранскія структуры звяртаюцца састарэлыя людзі, якія жывуць далёка ад сваёй малой радзімы і ўжо не маюць ні сіл, ні здароўя даехаць на могілкі, дзе пахаваны іх бацькі-ветэраны. Тады клопат пра догляд такіх магіл бяруць на сябе школьнікі і неабыякавыя маладыя людзі.
Членамі ветэранскай арганізацыі ажыццяўляецца супрацоўніцтва з дзяржаўнымі органамі па правядзенні масавых мерапрыемстваў з нагоды памятных дат у гісторыі Вялікай Айчыннай вайны. У прыватнасці, яна выступае адным з арганізатараў штогадовых агульнарэспубліканскіх мітынгаўрэквіемаў у мемарыяльных комплексах «Брэсцкая крэпасць-герой» і «Буйніцкае поле» ў Магілёве, прымеркаваных да Дня ўсенароднай памяці ахвяр вайны, а таксама традыцыйнай сустрэчы ветэранаў каля мемарыяла «Курган Дружбы» ў Верхнядзвінскім раёне, прысвечанай сумеснай партызанскай барацьбе з нямецка-фашысцкімі захопнікамі прадстаўнікоў трох сучасных дзяржаў – Беларусі, Расіі і Латвіі.
Актыўны ўдзел прымаюць структуры Беларускага грамадскага аб’яднання ветэранаў у падрыхтоўцы і правядзенні героіка-патрыятычных мерапрыемстваў на рэгіянальным узроўні. Вельмі паказальны тут прыклад дзейнасці актывістаў Гродзенскай абласной арганізацыі. Чатыры гады таму яны далучыліся да міжнароднага праекта «Бэз Перамогі», высадзіўшы ў Каложскім парку горада Гродна першыя бэзавыя кусты. Аднак затым іх намаганнямі пры садзейнічанні Цэнтральнага батанічнага саду Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі і падтрымцы Гродзенскай епархіі і абласнога аддзялення грамадскага аб’яднання «Беларускі фонд міру» гэты праект набыў новыя рысы і стаў традыцыйным для горада на Нёмане. За тры апошнія гады было высаджана некалькі дзясяткаў сартоў бэзу з красамоўнымі
назвамі «Абаронцам Брэста», «Вялікая Перамога», «Канстанцін Заслонаў», «Маршал Васілеўскі» і інш. А летась «бэзавы астравок» Каложскага парку папоўніў і сорт са знакавым для Гродна імем – «Генерал Антонаў». Ураджэнец горада генерал арміі Аляксей інакенцьевіч Антонаў – легендарная асоба ў гісторыі Вялікай Айчыннай вайны, чалавек, які ўнёс вызначальны ўклад у распрацоўку найважнейшых аперацый, праведзеных Чырвонай арміяй у гады Вялікай Айчыннай вайны, адзіны генерал, удастоены найвышэйшай савецкай палкаводчай узнагароды – ордэна «Перамога». У горадзе ў яго гонар названа вуліца, а на адным з дамоў устаноўлена мемарыяльная шыльда. Цяпер пра ганаровага земляка ў горадзе на Нёмане будзе нагадваць і спецыяльна выведзены для згаданага праекта супрацоўнікамі НАН Беларусі сорт бэзу. Дарэчы, з часам праект, які атрымаў у Гродне назву «Бэз Перамогі – Сад міру», пашырыў свае межы – у яго з’явіліся прадаўжальнікі ў Смаргоні, Карэлічах і Лідзе. А летась ад гродзенцаў урачыста перанялi эстафету ў Слонімскім, Навагрудскім і Астравецкім раёнах.
Знакавай падзеяй сярод мінулагодніх мерапрыемстваў, прысвечаных 75-годдзю вызвалення Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў, стала ўрачыстая цырымонія адкрыцця ў Ваўкавыску мемарыяльных шыльдаў у гонар Герояў Савецкага Саюза – генерала арміі Аляксандра Гарбатава, камандуючага 3-й арміяй, войскі якой у складзе 2-га Беларускага фронту 14 ліпеня 1944 года ачысцілі ад ворага раённы цэнтр, і маёра Арцёма Барычэўскага, які ў той жа самы дзень, праявіўшы надзвычайны гераізм і адвагу, вызначыўся ў няроўным баі з акупантамі. Разам з кіраўніцтвам раёна, жыхарамі горада і навучэнцамі ў гэтым мерапрыемстве прымалі ўдзел і прадстаўнікі раённай ветэранскай арганізацыі. Яны падзяліліся сваімі ўспамінамі, расказалі прысутным пра падзеі ваеннага ліхалецця і пра гераізм, праяўлены землякамі на франтах Вялікай Айчыннай і ў партызанскіх атрадах. Дарэчы, як сведчыць Юрый Луцык, памятныя мерапрыемствы, прымеркаваныя да 75-й гадавіны вызвалення Беларусі ад нямецка-фашысцкіх
захопнікаў, праходзілі ва ўсіх рэгіёнах, і самымі актыўнымі ўдзельнікамі былі ветэраны.
Паводле слоў суразмоўцы, значная ўвага рэспубліканскай ветэранскай арганізацыяй надаецца і пытанням увекавечання памяці загінулых і прапаўшых без вестак у гады Вялікай Айчыннай вайны. Разам з прадстаўнікамі іншых грамадскіх і дзяржаўных структур найбольш актыўныя члены аб’яднання ажыццяўляюць пошукавую дзейнасць. Так, толькі за апошнія два гады яны прымалі ўдзел у сумесных палявых работах на 67 аб’ектах, размешчаных на тэрыторыі 34 раёнаў краіны. У выніку пошуку знойдзены астанкі 1913 загінулых воінаў Чырвонай арміі – яны перапахаваны ў брацкіх магілах. Таксама была праведзена работа па ўнясенні ў банк даных «Кніга памяці Рэспублікі Беларусь» звестак пра больш як 12 тыс. грамадзян, якія загінулі ў гады Вялікай Айчыннай вайны. Дзякуючы рупнасці прадстаўнікоў ветэранскай арганізацыі, былі пастаўлены на дзяржаўны ўлік 33 новыя воінскія пахаванні і 13 магіл ахвяр вайны.
Напярэдадні 75-годдзя вызвалення Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў ветэранскім актывам было арганізавана навядзенне парадку на мемарыялах, брацкіх магілах і месцах воінскіх пахаванняў. Гэтая ініцыятыва атрымала шырокую падтрымку: па ўсёй краіне каля помнікаў і манументаў адбыліся суботнікі, у ходзе якіх была прыбрана навакольная тэрыторыя, падноўлены самі мемарыялы. Такія ж мерапрыемствы запланавана правесці і сёлета да 75-й гадавіны Вялікай Перамогі і дня вызвалення Беларусі.
Увага надаецца ветэранскай арганізацыяй і развіццю творчага патэнцыялу яе членаў. Так, яшчэ ад 1995 года Беларускае грамадскае аб’яднанне ветэранаў з’яўляецца адным з арганізатараў Рэспубліканскага фестывалю народнай творчасці ветэранскіх калектываў «Не старэюць душой ветэраны», які заўсёды вылучаецца сваёй масавасцю. Так, у апошнім, 14-м, мастацкім форуме, што праходзіў на працягу 2017–2018 гадоў, удзельнічалі больш за 5 тыс. чалавек, у тым ліку 320 – у фінале. Зараз практычна завяршае свой двухгадовы шлях па рэгіёнах краіны 15-ы фестываль. ён аказаўся вельмі прадстаўнічым на ўсіх папярэдніх этапах, а маштабны фінал традыцыйна запланаваны на май. Летась адбыўся VI Рэспубліканскі вакальны конкурс сярод ветэранаў «Песні Перамогі» з удзелам 123 выканаўцаў з усіх рэгіёнаў. Праводзіўся ён ветэранскай арганізацыяй сумесна з Міністэрствам культуры і Федэрацыяй прафсаюзаў Беларусі і меў вялікі поспех.
ёсць, безумоўна ж, у Беларускага грамадскага аб’яднання ветэранаў і цікавыя планы на перспектыву. Яны прызначаны прымнажаць набыткі арганізацыі па забеспячэнні правоў і законных інтарэсаў сваіх членаў, людзей, чый жыццёвы вопыт і актыўная грамадская пазіцыя заўсёды будуць запатрабаваны. Што лішні раз пацвярджае: гонар, годнасць, мужнасць, гераізм, павага да гістарычнага мінулага нашага народа, адзінства пакаленняў, падтрымка маральных традыцый і духоўных каштоўнасцей, закладзеных папярэднікамі, гуманізм і чалавечнасць – гэта той падмурак, на якім грунтуецца дзейнасць Беларускага грамадскага аб’яднання ветэранаў.