Дзмітрый Прышчэпаў: невядомыя старонкі біяграфіі
аляксандр бараноўскі. Дзмітрый Прышчэпаў: невядомыя старонкі біяграфіі. У артыкуле ідзе гаворка пра малавядомыя старонкі з жыцця Дзмітрыя Філімонавіча Прышчэпава, які ў 1920-я гады прымаў актыўны ўдзел у дзяржаўным будаўніцтве савецкай Беларусі і яе сацыяльна-эканамічным развіцці. імя гэтага чалавека сёння амаль невядома шырокай аўдыторыі, хоць у свой час ён зрабіў бліскучую кар’еру: у 23 гады ўзначаліў партыйныя і савецкія органы Сенненскага павета, у 27 – стаў старшынёй Віцебскага губвыканкама, а ў 28 гадоў кіраваў Наркаматам земляробства БССР. ключавыя словы: Віцебская губерня, Сенненскі, Веліжскі, Аршанскі паветы, вяртанне ўсходнебеларускіх тэрыторый у склад БССР.
Aliaksandr BARANOUSKI. Dmitry Prishchepov: The unknown pages of the biography. The article tells about the little known facts from the life of Dmitry Prishchepov, who contributed a lot to the building of the Soviet Belarus and its social and economic development in the 1920s. The name of this man is almost unknown to the general public today, although at one time he made a stellar career: at the age of 23 he took charge of the Communist Party and Soviet bodies of Senno District. At 27 he became chairman of the Vitebsk Provincial Executive Committee, and at 28 – took the lead of the People's Commissariat of Agriculture of the BSSR. Keywords: Vitebsk Province, Senno, Velizh and Orsha uyezds, return of eastern Belarusian territories to the BSSR.
Нарадзіўся Дзмітрый Прышчэпаў 9 (21) лістапада 1896 года на хутары каля вёскі Калодніца Чарэйскай воласці Сенненскага павета Магілёўскай губерні (цяпер – вёска ў Крупскім раёне Мінскай вобласці) у шматдзетнай сям’і. Нягледзячы на маламаёмнае становішча, бацькі адправілі яго вучыцца – спачатку ў царкоўнапрыходскую школу, потым у Язвоўскае аднакамплектнае земскае народнае вучылішча. Здаўшы ў 1914 годзе экстэрнам экзамены на званне народнага настаўніка, Дзмітрый год прапрацаваў па спецыяльнасці. А ў 1915 годзе яго прызвалі ў армію. Паколькі ён меў адукацыю, то неўзабаве быў накіраваны на вучобу ў ваеннае вучылішча, пісаў пазней Прышчэпаў у аўтабіяграфіі. Пасля сканчэння 1 кастрычніка 1916 года паскоранага курса Віленскага ваеннага вучылішча [1, арк. 171] нейкі час служыў у запасным палку, адкуль быў адпраўлены на Заходні фронт у 698-ы пяхотны Шаргарадскі полк. Напярэдадні Кастрычніцкай рэвалюцыі салдаты абралі яго камандзірам палка і старшынёй ваенна-рэвалюцыйнага палкавога камітэта.
У снежні 1917 года Прышчэпаў вярнуўся на сваю малую радзіму. Неўзабаве Сенненскі павятовы Савет прызначыў яго камандзірам атрадаў Чырвонай гвардыі. З гэтых невялікіх ваенізаваных падраздзяленняў у далейшым быў арганізаваны 2-і пяхотны Смаленскі полк Чырвонай арміі, які ахоўваў савецкагерманскую дэмаркацыйную лінію, што праходзіла па тэрыторыі Сенненскага павета. Дзмітрый Філімонавіч у той час не толькі камандаваў палком, ён адначасова працаваў загадчыкам зямельнага аддзела Сенненскага павятовага выканкама і ўзначальваў фракцыю бальшавікоў у павеце.
8–10 жніўня 1918 года ў Сянне адбылося стыхійнае выступленне чырвонаармейцаў 2-га Смаленскага і Стайкаўскага палкоў. У савецкай гістарыяграфіі гэтыя падзеі прынята было называць
«Паўстанне левых эсэраў у Сянне» або «Леваэсэраўскі мяцеж у Сянне». На самай справе палкі выступілі не ў падтрымку левых эсэраў, а супраць загаду аб адпраўцы іх на Усходні фронт [2].
Камандзір палка Д. Прышчэпаў быў абвешчаны па-за законам. Але гэта не перашкодзіла яму 21 жніўня 1918 года з’явіцца на ііі з’езд Саветаў Сенненскага павета, дзе, заслухаўшы яго тлумачэнні, пастанавілі: «Прищепова передать в местную комиссию по борьбе с контрреволюцией, саботажем и спекуляцией для подробного разбирательства причастности его к авантюре левых эсеров» [3, арк. 17].
Абмеркаваўшы вынікі працы камісіі, з’езд прыняў рэзалюцыю па справе Д. Прышчэпава, якая зводзілася да наступнага: па-першае, будучы загадчыкам зямельнага аддзела, ён прынёс неацэнную карысць беднаму сялянству шляхам арганізацыі паказальных культурных гаспадарак – камун; па-другое, заслужана ўзначальваў партыйны камітэт бальшавікоў у Сенненскім павеце; па-трэцяе, быў уцягнуты ў авантуру з выступленнем палкоў, і гэта пацвярджае, што ён быў хутчэй сведкам, чым удзельнікам [3, арк. 18].
У 1923 годзе, узгадваючы тыя падзеі, Дзмітрый Філімонавіч пісаў, што на павятовым з’ездзе Саветаў ён быў супраць стыхійнага выступу чырвонаармейцаў, аднак «некоторые крестьяне заявили, что мы шкурничаем, я на съезде заявил, что считаю абсурдным наступление, но чтобы на деле доказать, что шкурничества нет, я сам буду в рядах восставших» [4, арк. 4 – 4 адв.].
Відавочна, Д. Прышчэпаў не меў ніякага дачынення да партыі левых сацыялістаў-рэвалюцыянераў. У шматлікіх анкетах і асабістых картках, датаваных першай паловай 1920-х гадоў, ён адзначаў сваё членства толькі ў адной партыі – РКП(б) [5, арк. 61; 6, арк. 163; 7, арк. 8].
У 1923 годзе Прышчэпаў нават даваў пісьмовае тлумачэнне чуткам пра яго членства ў партыі эсэраў: «Относительно тех сведений на меня, что я когда-то состоял членом партии эсеров, официально заявляю, что в партии эсеров никогда не состоял, что может подтвердить член
Сенненской организации Будкевич, который фактически был когда-то в 1918 г. эсером» [4, арк. 3].
Восенню 1918 года Д. Прышчэпава прызначылі старшынёй Сенненскага павятовага выканкама – у той час ён ужо быў старшынёй павятовага камітэта РКП(б). За два гады працы на адказных пасадах на Сенненшчыне Дзмітрый Філімонавіч праявіў сябе выдатным арганізатарам. Па яго ініцыятыве была адкрыта Беліцкая сельскагаспадарчая школа, а ў Сянне арганізаваны дзіцячы кінатэатр, духавы аркестр, тэатр імя Карла Маркса, з’явілася павятовая газета «Факел». Разам з мясцовым пісьменнікам А. Оршыным ён выдаваў часопіс «В бурю».
У ліпені 1919 года Сенненскі павет пры рэарганізацыі Магілёўскай губерні быў перададзены ў Віцебскую. 14 жніўня 1919 года Народны камісарыят дзяржаўнага кантролю РСФСР вызваліў Д. Прышчэпава ад пасады старшыні Сенненскага павятовага выканкама [8, арк. 1]. Гэтаму папярэднічалі наступныя падзеі. Нягледзячы на далучэнне Сенненскага павета да Віцебскай губерні, кіраўніцтва Гомельскай губерні, куды адышло 9 паветаў Магілёўскай губерні,
вырашыла змяніць загадчыка Сенненскага райсаўгаса, каб пакінуць у сваім распараджэнні маёнткі Дзядзілава і Відокі, далучыўшы іх да Аршанскага павета (Гомельская губерня). Д. Прышчэпаў выступіў супраць гэтага, за што быў абвінавачаны ў перавышэнні паўнамоцтваў і зняты з пасады. Віцебскі губвыканкам стаў на бок Д. Прышчэпава: «Президиум губисполкома выражает свой категорический протест против требования одним росчерком пера устранить от должности председателя Сенненского уисполкома тов. Прищепова, считая таковое незаконным как по существу, так и по форме» [8, арк. 9]. Але гэта падтрымка не дапамагла Д. Прышчэпаву…
Чым займаўся былы кіраўнік на працягу жніўня 1919 – красавіка 1920 года – дакладна невядома: паводле ўскосных даных, яго прызвалі ў Чырвоную армію ў 1-ы запасны полк 15-й арміі Заходняга фронту. Пасля дэмабілізацыі ў пачатку красавіка 1920 года Д. Прышчэпаву па рэкамендацыі Сенненскага павятовага камітэта РКП(б) прапанавалі стаць супрацоўнікам аддзела працы і сацыяльнага забеспячэння павятовага бюро прафсаюзаў [9, арк. 46]. А 23 чэрвеня 1920 года яго абралі членам павятовага камітэта РКП(б) [9, арк. 75].
31 жніўня 1920 года на экстранным пасяджэнні Сенненскага павятовага камітэта РКП(б) абмяркоўвалася пытанне аб адпраўцы аднаго члена партыйнага камітэта на фронт. Былі вызначаны наступныя
кандыдатуры: сакратар павятовага камітэта РКП(б) В. Шманоўскі, камісар харчовага камітэта і. Багданаў, загадчык аддзела кіравання павятовага ваенрэўкама Г. Стэльмах і член павятовага камітэта РКП(б) Д. Прышчэпаў. Падчас першага галасавання кандыдатуры Г. Стэльмаха і Д. Прышчэпава атрымалі роўную колькасць галасоў. Пры перагаласаванні абраным аказаўся Д. Прышчэпаў [9, арк. 95].
Аднак замест Заходняга фронту ён трапіў на «фронт» барацьбы з бандытызмам. На пасяджэнні Віцебскага губкама РКП(б) 6 верасня 1920 года было прынята рашэнне аб прызначэнні Д. Прышчэпава старшынёй Веліжскага павятовага ваенрэўкама [10, арк. 44 адв.] (у канцы 1920 года ваенрэўкамы былі зноў рэарганізаваны ў выканкамы). Веліжскі павет у тыя часы лічыўся адным з самых «бандыцкіх» у губерні, там дзейнічалі шматлікія незаконныя ўзброеныя фарміраванні. У Веліжы па прапанове Д. Прышчэпава быў арганізаваны штаб па барацьбе з бандытызмам, у склад якога, апроч яго самога, увайшлі ваенны камісар Андрэеў і начальнік міліцыі Якабсон [11, арк. 35].
24 сакавіка 1921 года падчас пасяджэння партыйнага камітэта Д. Прышчэпаў заявіў: «Нужно немедленно взять и заключить в тюрьму или концлагерь всех родственников бандитов и их укрывателей, а также конфисковать их имущество. Одновременно с этим дать срок для добровольной явки. Объявить, что за каждого убитого будет расстреляно 3 заложника. Сельское население обязать круговой порукой нести ответственность за пребывание у них бандитов». У выніку была прынята пастанова: «Все выдвигаемые тов. Прищеповым положения, за исключением вопроса о расстрелах, утвердить». Д. Прышчэпаву належала звярнуцца ў Віцебскі ваенны савет для санкцыянавання зацверджаных мер [11, арк. 44].
У верасні 1921 года была арганізавана Веліжская павятовая камісія па барацьбе з бандытызмам. Узначаліў яе Д. Прышчэпаў. Згодна з першымі рашэннямі камісіі павет пераводзіўся на ваеннае становішча,
у кожнай воласці арганізоўваліся тройкі па барацьбе з бандытызмам, адказныя работнікі з павета накіроўваліся ў «самыя бандыцкія воласці» [11, арк. 119].
Нягледзячы на прыняцце шэрага мер, Д. Прышчэпаў 11 лістапада 1921 года на пасяджэнні партыйнага камітэта РКП(б) канстатаваў: «Компания по борьбе с бандитизмом фактически ни к чему не приведет, так как смежные уезды Городокский и Демидовский не ведут никакой борьбы с бандитизмом» [11, арк. 143].
У красавіку 1922 года на пасяджэнні Віцебскага губкама РКП(б) было прынята рашэнне адклікаць Д. Прышчэпава з Веліжа для прызначэння загадчыкам аддзела кіравання губвыканкама ў сувязі з зацяжной хваробай яго кіраўніка А. Бэйліна [12, арк. 42]. 18 красавіка 1922 года Дзмітрый Філімонавіч праінфармаваў Веліжскі павятовы камітэт РКП(б) аб новым прызначэнні і неабходнасці тэрмінова выехаць у Віцебск. Парткам катэгарычна выступіў супраць. Было прынята рашэнне прасіць губкам РКП(б) адмяніць пастановы аб пераводзе Д. Прышчэпава, паколькі з сыходам Прышчэпава будзе падарвана праца ўсяго павета [13, арк. 59]. 22 красавіка 1922 года на пасяджэнні губкама РКП(б) прадстаўнік Веліжскага павета Радзін заявіў: «Постановлением губкома отзывается председатель уисполкома тов. Прищепов, но поскольку этот отзыв не дает нам равноценной компенсации, уезд остается без надлежащего руководителя, что ставит нас в тем более невыгодное положение». Абмеркаваўшы гэтую заяву, губкам РКП(б) пастанавіў: «Тов. Прищепова откомандировать из Велижского уезда, президиуму губкома в двух недельный срок наметить пригодного кандидата и направить его в Велиж вместо Прищепова» [14, арк. 23].
Нягледзячы на гэта, Дзмітрый Філімонавіч застаўся старшынёй Веліжскага павятовага выканкама, паколькі А. Бэйлін пайшоў на папраўку і выйшаў на працу. 26 красавіка 1922 года Д. Прышчэпаў накіраваў старшыні паўнамоцнай Камісіі УЦВК па барацьбе з бандытызмам на Заходнім фронце М. Гарадзецкаму даклад, дзе даводзіў наступнае: па-першае, належнай барацьбы з бандытызмам у павеце не вядзецца, бандыты жывуць свабодна; па-другое, ёсць звесткі, што з-за мяжы прыбылі новыя асобы (мясцовыя кажуць, савінкаўцы), якія з’ядналіся з тамтэйшымі бандытамі; па-трэцяе, распараджэнні, што праходзяць праз губернскі цэнтр, тармозяцца і скажаюцца; па-чацвёртае, ёсць неабходнасць старшыні паўнамоцнай Камісіі УЦВК асабіста наведаць Веліж, каб азнаёміцца са станам спраў і даць неабходныя дырэктывы [15, арк. 17].
Зварот Д. Прышчэпава ва УЦВК меў сур’ёзныя наступствы не толькі для самога аўтара даклада, але і для ўсяго Віцебскага губкама РКП(б). 3 чэрвеня 1922 года адбылося яго закрытае пасяджэнне. Прысутныя былі праінфармаваны пра хадайніцтва паўнамоцнай Камісіі УЦВК па барацьбе з бандытызмам перад УЦВК аб вызваленнi ад абавязкаў старшыні губвыканкама С. Крылова, «как непонимающего и тормозящего борьбу с бандитизмом» [15, арк. 7]. У сувязі з гэтым УЦВК прасіў губкам РКП(б) даць свае тлумачэнні. Перад пачаткам абмеркавання гэтага пытання слова прадаставілі Д. Прышчэпаву, які заявіў: «Подавая докладную записку с ведома укома и комиссии по борьбе с бандитизмом, в которой отмечено, что губцентром никаких мер не принимается, я мыслил и понимал под губцентром те органы, которые ведут борьбу с бандитизмом, не подразумевая здесь непременно губисполком или губком, что касается искажения приказов, то такие были получены не от губисполкома и губкома, а от Витрайона» [15, арк. 7].
У выніку была прынята пастанова, згодна з якой абвінавачанні Веліжскага павятовага камітэта РКП(б) і выканкама супраць губкама РКП(б) і губвыканкама партыйны камітэт называў непрадуманымі і неабгрунтаванымі, паколькі прадстаўнікі павета самі прымалі ўдзел у распрацоўцы мер па барацьбе з бандытызмам і ведалі, што ў дадзены момант у распараджэнні губвыканкама адсутнічалі неабходныя сродкі. Таксама
губкам РКП(б) лічыў неабгрунтаванымі і абвінавачанні Камісіі УЦВК персанальна ў адрас С. Крылова, а таксама патрабаванні аб яго вызваленнi з пасады. У канцы пасяджэння, калі пастанова была ўжо прынята, Д. Прышчэпаў заявіў: «Признавая, что нами были допущены отдельные неправильности и ошибочные выражения, я, а также другие работники Велижского уезда считаем, однако, что по существу мы были правы, констатируя бездеятельность губернских органов в борьбе с бандитизмом и протестуя против этого» [15, арк. 7]. Разбор скончыўся тым, што С. Крылоў і Д. Прышчэпаў засталіся на сваіх пасадах. Адкамандзіраванне Дзмітрыя Філімонавіча і прызначэнне ў хуткім часе на іншую пасаду ніяк не былі звязаны з гэтым.
Аб накіраванні Д. Прышчэпава ў распараджэнне Віцебскага губкама РКП(б) Веліжскі павятовы камітэт РКП(б) праінфармавалі 28 ліпеня 1922 года. Член партыйнага камітэта Радзін выступіў супраць адклікання Прышчэпава: на яго думку, час для гэтага быў выбраны няўдалы, бо набліжалася харчпадатковая кампанія, якая магла праваліцца. З ім пагадзіўся і камуніст Шапіра, падкрэсліўшы: «Прищепов пользуется бесспорным уважением населения» [13, арк. 91]. У партыйным камітэце добра разумелі, што другі раз адстаяць старшыню выканкама не атрымаецца, а таму прынялі пастанову адкамандзіраваць Д. Прышчэпава ў распараджэнне губкама РКП(б).
На пасяджэнні Віцебскай губернскай кантрольнай камісіі РКП(б) 8 жніўня 1922 года абмяркоўвалася становішча ў Аршанскім павеце, які ў 1921 годзе ўвайшоў у склад Віцебскай губерні. На думку прадстаўнікоў камісіі, Аршанская партыйная арганізацыя з’яўлялася адной з лепшых у губерні, аднак, «дзякуючы» розным звадкам і інтрыгам, была даведзена да стану развалу. Да таго ж кіраўніцтва арганізацыі падзялілася на тры групы: дзве варагуючыя і адну нейтральную. Для пераадолення сітуацыі кантрольнай камісіяй прапаноўвалася правесці адкліканне і перамяшчэнне шэрага адказных работнікаў павета [16, арк. 37]. У гэтых
умовах кіраўніцтва савецкімі органамі было вырашана даручыць Д. Прышчэпаву: на падставе рашэння Віцебскага губкама РКП(б) 15 жніўня 1922 года яго прызначылі старшынёй Аршанскага павятовага выканкама [14, арк. 53].
Віцебская губернская камісія па барацьбе з бандытызмам 24 верасня 1922 года канстатавала факт ліквідацыі бандытызму ў губерні. У сувязі з гэтым яна хадайнічала перад УЦВК аб заахвочванні асоб, якія праявілі асаблівую стараннасць і актыўнасць. Прадстаўлены да ўзнагароджання залатым гадзіннікам быў і былы старшыня Веліжскага павятовага выканкама, старшыня павятовай камісіі па барацьбе з бандытызмам Д. Прышчэпаў [17, арк. 27–28]. Дакладна ўстанавіць, ці атрымаў ён узнагароду, пакуль не ўдалося. Аднак вядома, што, напрыклад, будучы партызанскі камандзір Мінай Шмыроў, прадстаўлены за барацьбу з бандытызмам да ордэна Чырвонага Сцяга, сваю ўзнагароду атрымаў.
Падчас працы Д. Прышчэпава ў Оршы ў Віцебскай губерні праведзена раянаванне, у выніку якога былі значна ўзбуйнены воласці, а таксама ліквідаваны Гарадоцкі, Дрысенскі і Сенненскі паветы. Хоць Дзмітрый Філімонавіч з’яўляўся старшынёй Аршанскага павятовага выканкама, ён да апошняга адстойваў існаванне роднага для яго Сенненскага павета, і гэта пры тым, што частка апошняга далучалася да Аршанскага. Так, у другой палове сакавіка 1923 года Д. Прышчэпаў накіраваў у Прэзідыум УЦВК тэлеграму з аргументамі супраць далучэння да павета пяці валасцей Сенненскага павета, паколькі яны ніякага дачынення да Оршы не маюць. Замест іх ён прасіў далучыць да Аршанскага павета бліжэйшыя Дубровенскую, Любініцкую і Маслакоўскую воласці Горацкага павета Смаленскай губерні, якія, маўляў, даўно імкнуцца да Оршы [18, арк. 49].
Насуперак намаганням Д. Прышчэпава, а таксама Сенненскага павятовага камітэта РКП(б) і павятовага выканкама Сенненскі павет усё ж было вырашана ліквідаваць. 28 сакавіка 1923 года на пасяджэнні пленума Віцебскага губ
кама РКП(б) абмяркоўваліся вынікі раянавання губерні. Старшыня губвыканкама М. ігнацьеў быў здзіўлены пазіцыяй Д. Прышчэпава адносна ліквідацыі Сенненскага павета. Ён нават заявіў: «В оставлении Сенненского уезда почему-то заинтересован Оршанский председатель уисполкома тов. Прищепов, который также поддерживает сенненцев и отказывается от приема волостей, отходящих к нему» [19, арк. 22]. Пасля рэарганізацыі Сенненскага павета Абчужская, Бобрская, Высокагарадзецкая, Какоўчынская і Расненская воласці былі далучаны да Аршанскага павета.
Пры правядзенні перарэгістрацыі членаў партыі бальшавікоў Віцебская губернская кантрольная камісія РКП(б) у сакавіку 1923 года пачала разбор адносна партыйнага стажу Д. Прышчэпава. Для высвятлення ўсіх абставін камісіяй былі накіраваны запыты ў Веліжскі і Сенненскі павятовыя камітэты РКП(б). Веліжская партыйная арганізацыя даслала білет Дзмітрыя Філімонавіча старога ўзору, патлумачыўшы, што ў ім таксама ёсць недакладнасці: так, датай уступлення Прышчэпава ў РКП(б) пазначана 9 ліпеня 1920 года, але партыйны стаж вядзецца з мая 1917 года. іншых звестак у дадзеным камітэце РКП(б) не мелі, а таму далі прапанову па тлумачэнне звярнуцца ў Сенненскую партыйную арганізацыю [4, арк. 1 – 1 адв.].
Павятовы камітэт РКП(б) адказаў наступнае: «Материалов о вступлении т. Прищепова в РКП(б) в укоме не имеется ввиду того, что дела укома за 1918 год и половину 1919 года не сохранились, ибо канцелярия укома в то время не была упорядочена» [4, арк. 5 – 5 адв.].
Атрымаўшы такія адказы, кантрольнай камісіі нічога не заставалася, як звярнуцца за тлумачэннем да самога Д. Прышчэпава [4, арк. 8]. Ён растлумачыў, што ў партыю ўступіў летам 1917 года на фронце ў 698-м пяхотным Шаргарадскім палку, дзе па ініцыятыве некаторых салдат была арганізавана ячэйка (яны называлі яе партыяй бальшавікоў). Паколькі полк знаходзіўся ў акопах, ячэйка сувязі з іншымі арганізацыямі не мела, а таму ў яго адсутнічае якое-небудзь пасведчанне аб прыналежнасці ў 1917 годзе да партыі бальшавікоў.
Таксама Д. Прышчэпаў адзначыў: «Билет о том, что я поступил в партию в 1920 году, не может быть. С 1918 года я работаю в качестве председателя уездного исполкома. Одно это обстоятельство указывает на то, что я с того года, как председательствую, должен уже состоять в партии» [4, арк. 9]. Пагадзіўшыся з довадамі Дзмітрыя Прышчэпава, гу
бернская кантрольная камісія РКП(б) пастанавіла: «Считать т. Прищепова формально членом РКП с 1918 г. с момента организации Сенненской уездной организации. Признать, что с 1917 по 1918 г. т. Прищепов вел работу в большевистском духе» [4, арк. 2].
У пачатку красавіка 1923 года загадчык аддзела кіравання губвыканкама М. ігнацьеў быў адкамандзіраваны ў распараджэнне ЦК РКП(б), і на яго месца 10 красавіка 1923 года прызначаны Д. Прышчэпаў [20, арк. 38]. З’яўленне Дзмітрыя Філімонавіча на гэтай пасадзе не сталася выпадковым, паколькі год таму ён павінен быў ужо там працаваць, аднак выкананне сваіх абавязкаў так і не пачаў.
На пасяджэнні бюро Віцебскага губкама РКП(б) 5 мая 1923 года была зацверджана характарыстыка Дзмітрыя Прышчэпава, якую яму даў сакратар губкама РКП(б) Э. Меднэ. У ёй адзначалася, што загадчык аддзела кіравання губвыканкама «весьма любознательный… Дисциплинирован… Крупный советский работник в уездном масштабе... Умеет подбирать работников... Очень интересуется земельными вопросами и вносит почти всегда здоровый элемент в организационные формы этого масштаба. Может быть руководителем земельных органов губернского масштаба» [21, арк. 180].
Такія ўхвальныя рэкамендацыі далі магчымасць Д. Прышчэпаву прасоўвацца па кар’ернай лесвіцы. Доўга працаваць загадчыкам аддзела кіравання яму не давялося, паколькі на падставе пастановы 3-й сесіі УЦВК ад 3 лiстапада 1923 года гэтыя аддзелы ў губвыканкаме былі ліквідаваны, а іх арганізацыйныя функцыі перададзены сакратарыяту прэзідыума губвыканкама [22, арк. 159]. 12 лістапада 1923 года Дзмітрыя Філімонавіча прызначылі другім намеснікам старшыні губвыканкама і загадчыкам губернскага зямельнага ўпраўлення па сумяшчальніцтве [20, арк. 199].
Тлумачэнні з нагоды прызначэння Д. Прышчэпава загадчыкам зямельнага ўпраўлення даў Віцебскі губкам РКП(б) у лісце да ЦК РКП(б) ад 8 снежня 1923 года: былы старшыня ўпраўлення П. Кароўкін на працягу васьмі месяцаў, нягледзячы на агульную падтрымку з боку губкама РКП(б) і губвыканкама, не здолеў сябе праявіць як арганізатар, адміністратар і гаспадарнік. Д. Прышчэпаў, на думку партыйнага камітэта, у адрозненне ад яго, быў адным з найлепшых знаўцаў вёскі Віцебскай губерні, аўтарытэтам у зямельным пытанні, які «умеет удачно использовать специалистов и руководить ими, не теряя своей самостоятельности и инициативы» [23, арк. 74].
У канцы 1923 года ЦК РКП(б) прыняў рашэнне аб вяртанні ўсходнебеларускіх тэрыторый у склад БССР. Для кіраўніцтва партыйнай работай у аб’яднанай Беларусі да бліжэйшай канферэнцыі стваралася Часовае Беларускае бюро ЦК РКП(б). У яго склад увайшлі прадстаўнікі ЦК РКП(б), ЦБ КП(б)Б, Віцебскага, Гомельскага, Смаленскага губкамаў РКП(б), у тым ліку і Д. Прышчэпаў [24, арк. 6].
Нягледзячы на тое, што партыйныя і савецкія органы Віцебскай губерні ў сваіх пастановах падтрымалі рашэнне аб вяртанні губерні ў склад БССР [20, арк. 225; 22, арк. 205–206], іх кіраўнікі па-ранейшаму заставаліся праціўнікамі ўз’яднання з Беларуссю і ажыццяўлялі пастанову Палітбюро ЦК РКП(б) аб вяртанні ўходнебеларускіх тэрыторый у склад БССР толькі ў парадку партыйнай дысцыпліны. Гэта пацвярджаецца выказваннямі членаў Віцебскага губкама РКП(б) падчас разбору справы старшыні губвыканкама А. Анохіна [23, арк. 118 – 119 адв.].
Вяртаючыся 14 лютага 1924 года з пасяджэння Белбюро ЦК РКП(б) праз Оршу, А. Анохін зрабіў там шэраг заяў у падтрымку вяртання Віцебскай губерні ў склад Беларускай рэспублікі [23, арк. 116 – 116 адв.]. Гэта не спадабалася кіраўніцтву Віцебскага губкама РКП(б). 15 лютага 1924 года на закрытым пасяджэнні губкама сакратар Э. Меднэ заявіў: «Поступок тов. Анохина – грубая беспардонная склока и он потерял всякое равновесие. Брошенные им фразы «Бюро губкома все время вело борьбу против присоединения к Минску» недопустимы. Ведь сам тов. Анохин ездил в
Москву и ходатайствовал о пересмотре этого дела. Теперь тов. Анохин пытается изобразить дело так, что он все время был за присоединение к Белоруссии, а остальные члены губкома были против этого, когда на самом деле мы все были против присоединения к Белоруссии» [23, арк. 118 адв.]. Усё закончылася тым, што А. Анохін быў адкліканы з Віцебска ў распараджэнне Белбюро ЦК РКП(б) – пасада старшыні губвыканкама стала вакантнай.
На закрытым пасяджэнні бюро Віцебскага губкама РКП(б) 16 лютага 1924 года прынялі пастанову: «Подтверждая постановление Бюро губкома от 15 февраля 1924 г. о тов. Анохине, признать необходимым передачу председательствования в губисполкоме тов. Калнину и заместителю его тов. Прищепову» [25, арк. 15]. Аўгуст Калнін праз некалькі дзён быў адкамандзіраваны ў распараджэнне Белбюро ЦК РКП(б) [26, арк. 84]. У сувязі з гэтым Белбюро ЦК РКП(б)
21 лютага 1924 года рэкамендавала Віцебскаму губвыканкаму абраць Д. Прышчэпава часова выконваючым абавязкі старшыні, а намеснікам яго Л. Праферансава [27, арк. 10]. 28 лютага 1924 года на пасяджэнні вялікага прэзідыума губвыканкама абмяркоўвалася пытанне «аб сканструяванні складу прэзідыума ў сувязі з ад’ездам у Мінск А. Анохіна і А. Калніна». У выніку было прынята рашэнне сфарміраваць прэзідыум у наступным складзе: Д. Прышчэпаў – ён жа старшыня губвыканкама, Л. Праферансаў – яго намеснік, а таксама В. Трунтаеў, Гаршкоў, А. Паўлаў, Вендэ, і. Гнутаў [26, арк. 90].
і ўжо 4 сакавіка 1924 года Д. Прышчэпаў разам са старшынёй Паўнамоцнай камісіі СНК БССР па прыёме тэрыторыі Віцебскай губерні і. Адамовічам падпісаў акт аб далучэнні часткі тэрыторыі Віцебскай губерні да БССР. Згодна з ім у склад Беларускай рэспублікі перадавалася тэрыторыя губерні ў межах на 1920 год, за выключэннем Веліжскага, Себежскага і Невельскага паветаў [28, арк. 188]. Ліквідацыяй Віцебскай губерні і губернскіх органаў кіравання займаліся спецыяльна створаныя камісіі: арганізацыйная, адміністрацыйная і бюджэтная пад кіраўніцтвам старшыні губвыканкама Д. Прышчэпава. 20 сакавіка 1924 года Віцебская губерня як адміністрацыйнатэрытарыяльная адзінка перастала існаваць, але падзел на воласці і паветы захоўваўся да 17 ліпеня 1924 года, калі на сесіі ЦВК БССР 6-га склікання было прынята новае адміністрацыйна-тэрытарыяльнае дзяленне на акругі – раёны – сельсаветы. На тэрыторыі былой Віцебскай губерні ўтварылі Аршанскую, Віцебскую і Полацкую акругі [29, арк. 1–7].
Пасля ліквідацыі Віцебскай губерні Д. Прышчэпава адклікалі ў распараджэнне Белбюро ЦК РКП(б). Далейшая яго дзейнасць звязана з Народным камісарыятам земляробства БССР. Пра гэты і астатнія перыяды жыцця Д. Прышчэпава напісана шмат і грунтоўна. А вось шэраг даных аб яго працы на адказных пасадах у Віцебскай губерні намі ўпершыню ўведзены ў навуковы абарот.
Дзмітрый Філімонавіч Прышчэпаў – чалавек сваёй эпохі, які на рэвалюцыйнай хвалі быў вылучаны на розныя пасады павятовага і губернскага маштабу. На жаль, імя Д. Прышчэпава сёння ў Беларусі ніяк не ўвекавечана. У Віцебску ёсць вуліца Крылова, названая так у гонар старшыні Віцебскага губкама РКП(б) і Віцебскага губвыканкама, які ў 1919 годзе дамогся вылучэння Віцебскай губерні са складу Беларускай рэспублікі і да апошняга адстойваў яе знаходжанне ў складзе РСФСР. А вуліцы імя Прышчэпава, наркама земляробства Беларусі, подпіс якога стаіць пад актам уз’яднання Віцебшчыны з Беларуссю, ні ў Мінску, ні ў Віцебску, ні ў Сянне, ні ў якім іншым населеным пункце нашай краіны няма...