ЧЫГУНКА Ў МАСТАЦКА-ВОБРАЗНЫМ СПАСЦІЖЭННІ ПРАСТОРЫ Ў ТВОРАХ ЯКУБА КОЛАСА: АСАЦЫЯЦЫІ І ПАРАЛЕЛІ
жанна ШАЛАДОНАВА. Чыгунка ў мастацка-вобразным спасціжэнні прасторы ў творах Якуба Коласа: асацыяцыі і паралелі. у артыкуле даследуюцца адметнасці ідэйна-эстэтычнага ўвасаблення вобраза чыгункі ў творах Якуба Коласа ва ўвязцы з мастацка-паэтычнай традыцыяй і светапогляднымі ўстаноўкамі эпохі ў асэнсаванні гэтай новай культурна-тэхнічнай з’явы. раскрываецца сэнсавая поліфанія вобраза як метафарычная аналогія паскарэння жыцця, яго абнаўлення, рэвалюцыі і прагрэсу, таксама адаптацыі ў соцыуме, мэтанакіраванасці і самаідэнтыфікацыі чалавека. Ключавыя словы: чыгунка, цягнік, нацыянальная прастора, паскарэнне, рэвалюцыя, прагрэс, псіхалагічны роздум, самаідэнтыфікацыя. Zhanna SHALADONAVA. The railway in the artistic and imaginative comprehension of space in the works of Yakub Kolas: associations and parallels. The features of ideological and aesthetic image embodiment of the railway in the works of Yakub Kolas in connection with the artistic and poetic tradition and ideological attitudes of the epoch are examined in the article. The semantic polyphony of the image as a metaphorical analogy for the acceleration of life, its renewal, revolution and progress, as well as adaptation in society, the purposefulness and self-identification of a person is revealed. Keywords: railway, train, national space, acceleration, revolution, progress, psychological reflection, self-identification. В образ чыгункі ўваходзіў у літаратуру розных краін амаль адначасова са з’яўленнем гэтага камунікацыйна-тэхнічнага вынаходніцтва ў ХІХ стагоддзі. Яго літаратурна-мастацкая інтэрпрэтацыя з самага пачатку была дастаткова неадназначнай, звязвалася з адчуваннем пагрозы, абумоўленым натуральнай насцярожанасцю і кансерватызмам стаўлення чалавека да цывілізацыйных новаўвядзенняў, асабліва фактаў бесперапыннага паскарэння жыцця, змены яго звыклых рытмаў. Наступствы гэтых перамен бачыліся небяспечнымі і цяжка кантралюемымі, пакідалі жаданне спыніцца, адасобіцца, засяродзіцца на ўнутрана важным, на непераходных жыццёвых каштоўнасцях і сэнсах, прытрымлівацца традыцыйных правіл, звычак, тэмпаў. Але менавіта праз адчуванне і скіраванасць чыгуначнага руху адбывалася прыпадабненне гістарычнага развіцця тэхнічнаму, больш выразна і ўпэўнена акрэсліваліся вектары чалавечага жыцця, культуры і гісторыі. У паэме Я. Коласа «Новая зямля» (1911–1923) пошукі галоўнымі героямі сваёй зямлі, свайго дому адлюстроўваюць ключавыя тэндэнцыі і светапоглядныя ўстаноўкі пераходнай эпохі пачатку ХХ стагоддзя. Сацыяльна-бытавая неўладкаванасць