Якуб Колас. На руінах Гомеля
Вясёлы, прыветны, радасны быў наш мілы Гомель. Утульна выглядалі праз пышныя дрэвы садоў чысценькія домікі на акраінах горада. Прыгожа ўзнімаліся і свяціліся ў сонцы новыя мураваныя будынкі гарадскога цэнтра. Звонкім маладым гоманам поўніліся вуліцы, бульвары і паркі. Велічна красаваўся над Сожам парк і палац Паскевіча, як жывы помнік старажытнасці...
З кожным годам рос і шырыўся Гомель, адзін з прыгажэйшых беларускіх гарадоў. Бурліла жывая крыніца жыцця і працы на радасць, на добрабыт народу...
А на захадзе, за Бугам, за Віслаю, выношвалі ў змяіным сэрцы ліхія помыслы фашысцкія змоўнікі на чале з гітлераўскаю зграяй разбойнікаў. Употайку адлівалі яны гарматы, кавалі танкі, браневікі і розныя прылады смерці і разбурэння. Сусветны разбойнік і бандыт, ап’янелы ад крыві, высока заносіў над светам тапор у імя грабяжа і няволі народаў, каб усталяваць на зямлі панаванне нямецкай казармы, капральскага вокрыку і бізуна, гестапаўскага засценка і кілбасніцкага свінушніка “арыйскай расы”. І гэты асартымент фашысцкага раю назваў Гітлер “новым парадкам”.
Нельга без пачуцця жалю, вострага болю і пякучага абурэння супроць нямецкай поскудзі пазіраць сягоння на руіны Гомеля. Папялішчы спаленых будынкаў, абгарэлыя дрэвы садоў, груды друзу, бітай цэглы і скручанага віхрамі агню жалеза — вось што засталося ад Гомеля. Як шкілеты стаяць мёртвыя сцены мураваных будынкаў, сведкі нямецкага варварства. А чыё сэрца не загарыцца агнём бязлітаснай помсты нямецкім вылюдкам за знішчэнне нявінных людзей, расстраляных і пахаваных гітлераўскімі катамі ў ваколіцах Гомеля! Дзесяткі тысяч ахвяр нямецкага злачынства без часу знайшлі магілу ў супроцьтанкавых равах. За што загубілі іх нямецкія бандыты? З халоднаю развагаю адпетых вырадкаў-разбойнікаў прайшлі тут гітлераўскія каменданты і генералы фашысцкіх ордаў. Тое, што аставалася пасля бамбёжак, узарвана і спалена.
...Мы залечым раны свае зямлі, адбудуем нашы гарады, падымем іх з попелу руін, бо мы адштурхоўваемся ад цемры. Мы ідзем у ясныя далі, дзе свеціць сонца і ззяюць прыгожыя вечныя зоры. На нашым баявым сцягу напісаны вялікія словы: праўда, справядлівасць, прагрэс, дружба і салідарнасць народаў.